Morgunblaðið - 19.07.2019, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 19. JÚLÍ 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Breytingareru að verðaá efsta lagi
ESB. Þjóðverjar og
Frakkar skiptu með
sér tveimur helstu
valdaembættunum,
forseta framkvæmdastjórnar og
seðlabankastjóra evrunnar. Var
þetta gert á maraþonfundi sem
fór langt inn í nóttina.
Fyrra embættið var borið
undir ESB-þingið. Þingmenn
fengu ekki að velja á milli kosta
heldur einungis að samþykkja
eða hafna tillögu um Ursulu von
der Leyen, núverandi ráðherra í
þýsku ríkisstjórninni. Tillagan
var staðfest en ekki með mjög
sannfærandi meirihluta. Þjóð-
verjar fagna því þó að fá nú loks
eitt af helstu embættum sam-
bandsins og telja að langvarandi
varfærni gagnvart sýnilegu
þýsku valdi sé á undanhaldi. Því
hefur þó lítt verið leynt að
Þýskaland hafi lengi verið hið
óumdeilda forysturíki ESB og
nú bætist eitt helsta formlega
stjórntæki valdsins við. Það hef-
ur tíðkast án athugasemda að
kanslari Þýskalands og forseti
Frakklands hafi átt tveggja
manna óformlega fundi um
mikilvægustu mál og mætt með
niðurstöðu þaðan og sett í mála-
myndaumfjöllun á borð hinna
„leiðtoganna“.
Andstaðan við von der Leyen
í ESB-þingsalnum
var ekki það eina
sem vakti athygli
við þessa af-
greiðslu. Það þóttu
einnig tíðindi að
tveir helstu stjórn-
arflokkar Ítalíu áttu ekki sam-
leið þegar til þessarar atkvæða-
greiðslu kom. Flokkssystkin
Matteos Salvinis, innanríkis-
ráðherra Ítalíu, leiðtoga
(Norður-) Bandalagsins, höfðu
horn í síðu framboðs Leyen því
hún hefur talað fyrir því að ESB
þróist sem fyrst í átt að einu ríki
með sameiginlegan her sem lyti
fyrr eða síðar hernaðarlegri for-
ystu Þjóðverja og þykir einnig
helst til opin fyrir innflutningi
fólks frá löndum utan álfunnar.
Leiðtogi Fimmstjörnu-
hreyfingarinnar, Luigi Di Maio,
er talinn hafa ýtt á sitt fólk um
að styðja tillögu valdablokk-
arinnar með þeim rökum að ann-
ars kynni Ítalía að einangrast í
hópi forysturíkja ESB.
Fréttaskýrendur telja að
raunverulega skýringin sé hins
vegar sú að Maio varaforsætis-
ráðherra þyki Salvini slá óþarf-
lega mikið um sig, og gefi til
kynna að hann sé hinn eiginlegi
valdhafi í Róm. Sú framganga
hefur dregið að honum athygli
og aukið fylgi við hann og flokk
hans í könnunum. Slíkt er við-
kvæmt í samsteypustjórnum.
Valdatogstreitan
innan Evrópusam-
bandsins hefur
einnig aðrar hliðar}
Togstreita á
Ítalíuskaga
Í Viðskiptapúls-inum, hlaðvarpi
Viðskiptamoggans,
var í fyrradag rætt
við Vigni S. Hall-
dórsson sem rekur
verktakafyrirtækið
MótX. Þar kom fram að síðustu
árin hefðu nær allir verktakar
farið að byggja í miðborg
Reykjavíkur sem hefði skapað
offramboð á íbúðum á þessu
dýra svæði. Vignir segir að í
miðborginni séu fleiri hundruð
íbúðir í byggingu, en búið sé að
metta markaðinn fyrir slíkar
íbúðir. „Barnafólk langar ekki
til að búa á Hverfisgötu með tvö
börnin sín. Ég held að það sé fá-
títt þótt það hafi efni á því,“
segir hann og bendir á að fer-
metrinn sé dýr á þessu svæði.
Þetta er í sjálfu sér augljóst.
Flestir vilja búa í íbúðahverfum
og flestir vilja kaupa íbúðir á
hagstæðu verði, ekki upp-
sprengdu verði í miðborg eða á
öðrum dýrum „þéttingar-
reitum“.
Þetta óeðlilega ástand, sem
væntanlega mun taka mörg ár
fyrir markaðinn að vinna sig út
úr, er alfarið heimatilbúið.
Sökudólgurinn er vinstri meiri-
hlutinn í Reykjavík,
sem hefur árum
saman fylgt þeirri
stefnu að byggja
helst aðeins á
„þéttingarreitum“
en láta hagstæð
svæði mæta afgangi. Ekki sér
enn fyrir endann á þessari
röngu stefnu og hvað hún muni
kosta og hætt er við að meiri-
hlutinn muni seint viðurkenna
sök eða hvað mistökin hafi
kostað.
Til marks um þetta er að
meirihlutinn sýnir enga tilburði
til að víkja af rangri leið en bæt-
ir þess í stað í með því að leggja
ofuráherslu á það sem hann
kallar borgarlínu, sem er of-
vaxið og ofurdýrt strætis-
vagnakerfi. Þetta ferlíki á að
flytja fólk á milli þéttingar-
svæðanna, enda er ekki gert ráð
fyrir einkabílum nema að mjög
takmörkuðu leyti þó að lang-
flestir borgarbúar velji þann
ferðamáta.
Engin skýring hefur enn
fengist á því að meirihlutinn í
borginni vilji byggja þar sem
fólk vill ekki búa og bjóða upp á
samgöngur sem fólk vill ekki
nota.
Meirihlutinn í
borgarstjórn vill
byggja þar sem
fólk vill ekki búa}
Öfugsnúin stefna
Í
Samfélagssáttmála Rousseaus er fjallað
um einkenni góðs stjórnarfars. Fram
kemur að ef íbúum þjóðríkis fjölgar og
þeir eflast sem einstaklingar væri um að
ræða skýra vísbendingu um gott
stjórnarfar. Ísland hefur á síðustu öld borið gæfu
til þess að uppfylla þessi skilyrði, þ.e. fjölgun
íbúa, aukin tækifæri fyrir einstaklinga ásamt því
að þjóðartekjur hafa hækkað. Hins vegar þurfum
við stöðugt að vera á tánum og tilbúin til að
styrkja grunnstoðir samfélagsins.
Samkeppnishæfni aukin
Nýverið voru kynnt frumvarpsdrög um Stuðn-
ingssjóð íslenskra námsmanna (SÍN), nýtt náms-
styrkja- og lánakerfi. Lánsþegum hjá Lánasjóði
íslenskra námsmanna hefur fækkað verulega á
undanförnum árum á sama tíma og margir ís-
lenskir námsmenn á Norðurlöndum kjósa frekar að taka lán
hjá norrænum lánasjóðum en þeim íslenska. Auka þarf sam-
keppnishæfni íslenska kerfisins, því annars er hætta á speki-
leka vegna þessa, þ.e. að nemar hugi frekar að því að setjast
að þar sem þeir hafa fjárhagslegar skuldbindingar.
30% niðurfelling námslána
Með nýju frumvarpi munu lánþegar sem ljúka prófgráðu
innan tilgreinds tíma geta fengið námsstyrk sem nemur 30%
af höfuðstóli námsláns. Þetta er grundvallarbreyting frá nú-
verandi kerfi sem mun gera stuðning við námsmenn skýrari
og jafnari. Í núverandi kerfi felst styrkurinn í niðurgreiddum
vöxtum og afskriftum námslána en honum er mjög misskipt
milli námsmanna. Stærstur hluti styrksins hefur
farið til þeirra námsmanna sem taka hæstu
námslánin og fara seint í nám. Á sama tíma eru
þeir sem hefja nám ungir og taka hóflegri náms-
lán líklegri til að fá engar afskriftir. Nýtt frum-
varp mun breyta þessu en að auki munu náms-
menn njóta bestu vaxtakjara sem ríkissjóði
Íslands bjóðast á lánamörkuðum að viðbættu
lágu álagi.
Barnastyrkir í stað lána
Önnur grundvallarbreyting sem felst í frum-
varpinu er styrkur vegna barna. Í núverandi
námslánakerfi er lánað fyrir framfærslu barna
en með nýju fyrirkomulagi geta lánþegar fengið
styrk vegna slíkrar framfærslu. Markmiðið með
barnastyrknum er að jafna aðstöðu lánþega sem
eiga börn og annarra lánþega. Gert er ráð fyrir
að styrkur til framfærslu hvers barns sé í samræmi við
námstíma námsmanns að hámarki 96 mánuðir. Styrkurinn
kemur til viðbótar við 30% niðurfellinguna sem náms-
mönnum býðst við lok prófgráðu á tilsettum tíma.
Nýja frumvarpið boðar róttæka breytingu á núverandi
fyrirkomulagi sem mun stuðla að sterkari stöðu námsmanna
og mun fjölskylduvænna umhverfi. Markmið allra stjórn-
valda á að vera að styrkja samfélagið sitt, þannig að það sé
eftirsóknarvert til búsetu. Frumvarpsdrög til nýrra laga um
Stuðningssjóð íslenskra námsmanna er liður í því að efla
samfélagið okkar. liljaalf@gmail.com
Lilja Dögg
Alfreðsdóttir
Pistill
Sterkari staða námsmanna eflir samfélagið
Höfundur er mennta- og menningarmálaráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Guðrún Erlingsdóttir
ge@mbl.is
Það er engin yfirvofandihætta og engin ástæða tilþess að hræðast ebólu-faraldur á Íslandi en þar
sem það tekur stuttan tíma að
ferðast milli landa er nauðsynlegt að
vera við öllu búinn,“ segir Þórólfur
Guðnason sóttvarnalæknir, sem
bendir á að verið sé að ljúka endur-
skoðun og uppfærslu á viðbragðs-
áætlunum og leiðbeiningum frá 2015
til viðbragðsaðila og almennings.
„Það verða engar stórar breyt-
ingar á viðbragðsáætluninni en það
er ekkert launungarmál að við þurf-
um að skoða getu Landspítalans ef
ebólutilfelli koma upp hér á landi í
ljósi þess að Landspítalinn er ekki í
góðum málum hvað viðkemur
mannafla og húsnæði. Við þurfum
einnig að kanna með birgðir af hlífð-
arbúnaði og höfum sent erindi til
forstjóra Landspítala um að hann
fari yfir stöðuna þar,“ segir Þór-
ólfur.
Ebólufaraldurinn sem geisað
hefur í Norður-Kivu í Austur-Kongó
er nú talinn bráð ógn við lýðheilsu
þjóða heims samkvæmt yfirlýsingu
Alþjóðaheilbrigðistofnunarinnar,
WHO, frá því á miðvikudag. Í yfir-
lýsingunni kemur fram að WHO ætli
ekki að mæla með skimunum á flug-
völlum, ferðabanni eða vöruflutn-
ingabanni í Kongó.
80 ebólutilfelli á dag
Yfirlýsing WHO kom eftir að
einstaklingur greindist með ebólu í
borginni Goma á landamærum Aust-
ur-Kongós og Rúanda. Í Goma er al-
þjóðaflugvöllur og talið að um 15.000
manns fari í gegnum borgina til Rú-
anda og annarra landa á dag. Í
Goma búa tvær milljónir manna.
Smitaði einstaklingurinn, sem nú er
látinn, kom úr ferð frá borginni Beni
sem er í norðausturhluta Kongós. 75
manns, auk fjölskyldu hans og sam-
ferðamanna frá Beni, hafa verið
rannsakaðir. Í Beni hafa 46% af
ebólutilfellum í Kongó greinst síð-
ustu þrjár vikur en daglega eru til-
kynnt 80 ný tilfelli af ebólusmiti.
Ebólufaraldur hefur geisað í
Kongó í um ár. Neyðarnefnd um
ebólu hefur fundað fjórum sinnum
vegna þess frá 2018 en WHO hefur
þrisvar áður lýst yfir neyðarástandi.
Fyrst vegna svínaflensufaraldurs
árið 2009, svo ebólufaraldurs í V-
Afríku 2014 og síðast árið 2016
vegna zikaveirunnar.
Dánartíðni af völdum ebólu í
Kongó er nú 61%, Á árunum 2014 til
2016, þegar ebólufaraldur geisaði í
Síerra Leóne, var dánartíðni 28%, á
sama tíma var dánartíðni í Líberíu
45% og í Gíneu 67%.
Þórólfur Guðnason sóttvarna-
læknir segir að yfirlýsingu WHO sé
meðal annars ætlað að hvetja til enn
öflugri viðbragða í Austur-Kongó og
nágrannaríkjum sem og meðal al-
þjóðasamfélagsins.
Sóttvarnalæknir hvetur þá sem
ferðast til Kongós og nágrennis, þar
sem ebóla er útbreidd, að tilkynna
það áður en farið er af stað og halda
sérstaka dagbók, sem hægt er að fá
rafrænt á vef landlæknis, meðan á
ferðalaginu stendur.
Í ráðleggingum á vefsíðu land-
læknis kemur fram að þegar heim sé
komið skuli ferðalangur tilkynna
vakthafandi smitsjúkdómalækni í
síma 543-1000 um dvöl á svæði
þar sem ebóla er útbreidd.
Starfsmaður smitjúkdómalækn-
is fer yfir dagbókarfærslur með
viðkomandi, leggur mat á upp-
lýsingar og fylgist með heilsufari
hans í 21 dag sé þess talið þörf.
Vitað er um einn heilbirgðisstarfs-
mann sem nýlega var í
Kongó en hann var
ekki í beinni vinnu
með sjúklinga.
Ebólufaraldurinn
bráð ógn við lýðheilsu
Meðal þess sem Íslendingar
eru beðnir að gera þegar þeir
ferðast á svæðum þar sem
ebóla geisar er að halda dag-
bók frá upphafi ferðar til enda.
Skrá í hana dagsetningar og
dagafjölda á hverjum stað,
dvalarstaði og lengd dvalar á
hverju svæði. Skrá ferðamáta,
ferða- og herbergisfélaga og
umgengni við ebólusjúklinga
samkvæmt sérstöku áhættu-
mati. Skrá skal óvænt atvik,
svo sem leðurblökubit, skor-
dýrabit, stungur og þess
háttar. Einnig daglegt áhættu-
mat og aðrar athugasemd-
ir í lok dags. Við
heimkomu er fylgst
með líkamshita tvisvar
á dag í 21 dag. Hafa
þarf samband við sér-
fræðing á smitsjúk-
dómadeild Landspítala
ef hiti fer yfir 38,5 stig
eða einkenni ebólu
finnast.
Skrif í dag-
bók nauðsyn
ÖRYGGI FERÐALANGA
Þórólfur Guðnason
Ebóluveiran lifir stutt utan
líkamans og
þolir illa
venjulegan
þvott með
sápu eða
hand-
spritti.
■ Höfuðverkur
■ Vöðvaverkir
■ Niðurgangur
■ Uppköst
■ Magaóþægindi
■ Marblettir eða
blæðingar frá húð
Ebóluveiran
Hvernig smitast ebóla?
Einkenni sem
geta bent til ebólu
■ Smitast ekki með lofti.
■ Getur smitast við
snertingu á meng-
uðum hlutum.
Ebóla smitast við það að heil-
brigður einstaklingur snertir
líkamsvessa sjúklings.
Ebóla er þráðveira
sem veldur blæð-
andi veirusótthita
í mönnum.
■ Einstaklingur
sem smitast af
ebólu er ekki smit-
andi á meðan hann
er einkennalaus.
■ Einstaklingur
sem er með væg
einkenni á fyrstu
dögum veik-
indanna er lítið
smitandi.
Tíminn
frá smiti
þar til ein-
kenni koma fram er
yfirleitt 2-8 dagar
en getur verið allt
að 2-21 dagur.
Hiti >38° C og/eða
eftirfarandi:
Talið er að ávaxtaleðurblökur
séu hýsill ebóluveirunnar
og geti smitað bæði
menn og apa.
Heimild: Embætti
landlæknis/
sóttvarna-
læknir og
Vísinda-
vefurinn