Skessuhorn - 14.01.2015, Blaðsíða 16

16 MIÐVIKUDAGUR 14. JANÚAR 2015
Mjög fækkar nú í þeirri stétt manna
sem um árabil þótti með mestu
virðingarstöðum í landinu. Þetta
eru sýslumennirnir en þeim var
nú fækkað um síðustu áramót þeg-
ar í garð gengu breytingar á sýslu-
mannsumdæmum í landinu. Með-
al þeirra sýslumanna sem þá létu af
störfum var Stefán Skarphéðinsson
sem var sýslumaður Mýramanna
og Borgfirðinga í rúm 20 ára, eða
frá árinu 1994. Þar áður var hann
sýslumaður Barðstrendinga á Pat-
reksfirði. Blaðamaður Skessuhorns
kíkti í heimsókn til Stefáns á heim-
ili hans að Helgugötu í Borganesi í
byrjun ársins, eða skömmu eftir að
hann lét af störfum. Lausnarbréfið
frá ráðuneytinu var meira að segja
ennþá á stofuborðinu. Það sem
vakti þó meiri athygli blaðamanns
eftir að hann hafði heilsað Stefáni
var skemmtileg svart-hvít mynd þar
sem páfi heilsar manni í lögreglu-
búningi. Þetta var mynd frá því að
Jóhannes Páll II kom í heimsókn
til Íslands sumarið 1989. Í heim-
sókn í Landakotskirkjuna sté hann
um stund til hliðar frá sínu fylgd-
arliði og gekk beint að lögreglu-
manni í heiðursverðinum og heils-
aði honum. Þetta var Skarphéðinn
Loftsson faðir Stefáns sem lengi var
lögreglumaður í Reykjavík. „Hann
heilsaði föður mínum eins og þeir
þekktust vel, væru úr sömu sveit.
Ég hef alltaf haldið mikið upp á
þessa mynd,“ segir Stefán.
Byrjaði hjá Sölu
varnarliðseigna
Spurður um upprunann segist Stef-
án eiga ættir að rekja bæði norður
og vestur. Móðir hans hafi verið frá
Hvammi í Vatnsdal en faðir hans
fæddist á Arnarbæli á Fellsströnd.
„Ég fæddist í Reykjavík nánast á
sveitabæ, þar sem nú er Langholts-
vegur 145. Þarna var býli sem hét
Vík og var meðal annars svínabú
sem ég held að starfsemi Þorvaldar
í Síld & fiski hafi sprottið út af. Frá
átta ára aldri og alveg þangað til ég
las undir embættisprófið í lögfræð-
inni var ég aldrei heima á sumrin.
Fyrst var ég í sveit á Patreksfirði og
svo á Brúsastöðum í Vatnsdal. Svo
var ég fjögur sumur á síld á Raufar-
höfn og svo nokkur sumur í Hval-
stöðinni. Það var mikið líf og lífs-
reynsla bæði í síldinni og hvalnum.
Áður en ég lauk prófinu var ég far-
inn að huga að atvinnu eftir nám.
Ég sá auglýst starf skrifstofustjóra
en það fylgdi ekki með hvar það
væri. Í ljós kom að þetta var hjá Sölu
varnarliðseigna sem var með skrif-
stofu á Klapparstígnum í Reykja-
vík. Helgi Eyjólfsson forstjóri hafði
samband við mig og boðaði mig í
viðtal en 18 sóttu um starfið. Hann
spurði mig m.a. hvort ég hefði átt
einhver viðskipti við fyrirtækið eða
þekkti eitthvað til þess. Ég var svo-
lítill glanni, svaraði því neitandi og
sagði að ég hefði bara heyrt eitt-
hvað illa talað um það. Það var síð-
an sama daginn og við fórum sam-
an út að borða lögfræðinemar, til að
fagna próflokum, að ég fékk hring-
ingu frá Helga um að ég hefði feng-
ið starfið.“
Áföll og
forsetaheimsókn
Stefán var í tvö ár hjá Sölu varnar-
liðseigna, það er 1975-1977. Þetta
var undir lok tíma Helga Eyjólfs-
sonar í stóli forstjórans sem hvatti
Stefán til að sækja um starfið. „Um
sama leyti var auglýst ný staða
löglærðs fulltrúa hjá sýslumanni
Barðsstrendinga á Patreksfirði. Ég
sótti um það starf og fékk. Ég leysti
svo Jóhannes Árnason sýslumann af
tíma og tíma, m.a. þegar hann sat
þing Sameinuðu þjóðanna. Ég var
ekki nema þrjú ár í starfi fulltrúa
sýslumanns. Þá hætti ég á sýslu-
skrifstofunni og rak málflutnings-
stofu á Patreksfirði í tvö ár. Ég var
síðan skipaður sýslumaður Barð-
strendinga haustið 1982,“ segir
Stefán. Hann segir að fyrsta árið í
starfi sýslumanns hafi verið býsna
strembið vegna náttúruhamfara.
„Ég var nýbyrjaður í starfi þeg-
ar krapaflóðin urðu í Patreksfirði í
janúarmánuði 1983. Þá fórust fjór-
ir og það var gríðarlegt högg fyr-
ir samfélagið. Sumir hafa aldrei
náð sér eftir þessar hörmungar.
Þá var ekki til neitt sem kallaðist
áfallahjálp og fólki tókst misjafn-
lega að vinna úr hlutunum. Vig-
dís Finnbogadóttir forseti var við-
stödd jarðarförina og þá var ákveð-
ið að hún kæmi í opinbera heim-
sókn í Barðastrandasýsluna vor-
ið eftir. Þetta var snjóasamur vet-
ur og kalt vor en Barðstrendingum
hlýnaði um hjartarætur við heim-
sókn forsetans. Við tókum á móti
Vigdísi í Gilsfirðinum 21. júní og
þá var snjór niður í miðjar hlíðar og
kuldalegt um að litast.“
Skemmtilegt að fara
í eyjarnar
Stefán segist strax hafa kunnað vel
við sig á Patreksfirði og enn hafi
hann sterkar taugar vestur. „Þeg-
ar ég kem inn fyrir Stapana á leið
inn að byggðinni þá finnst mér ég
vera kominn heim. Skemmtileg-
ast fannst mér þegar við héldum
svokölluð manntalsþing og fórum
í heimsókn í hreppana í sýslunni.
Það voru skemmtilegustu stundirn-
ar í embættinu. Ekki síst var gaman
að koma í eyjarnar, í Flateyjarhrepp:
Flatey, Hvallátur, Svefneyjar og
Skáleyjar. Í þessum ferðum komst
maður í nána snertingu við náttúr-
una og þankagang bændanna. Þeir
höfðu allt annað tímaskyn og voru
mun afslappaðri en við uppi á harða
landinu. Það var bara birtan, flóðið
og fjaran sem skipti þá máli. Á þess-
um manntalsþingum var m.a. gerð
grein fyrir friðlýsingu varplanda,
fornminjum sem höfðu fundist og
þinglýsingum eigna, auk manntals
og greiðslu opinberra gjalda.“
Stefán segist í tíð sinni sem sýslu-
maður Barðastrendinga hafa náð í
endann á því þegar sýslunefnd-
ir voru til og hann sakni þeirra.
„Sýslunefndirnar voru svolít-
ið merkilegar, þær höfðu þónokk-
ur völd og komu ýmsu gagnlegu á
laggirnar, svo sem menningarlega.
Þegar þær voru lagðar af tóku við
svokallaðar héraðsnefndir, sem voru
aldrei kraftmiklar, enda lagðist það
skipulag af eftir stuttan tíma.“
Villiféð var erfitt
viðfangs
Erfiðasta málið sem Stefán seg-
ist hafa haft afskipti af fyrir vest-
an, þegar hann var sýslumaður
árin 1984-1994, hafi verið mál sem
tengdist útigangsfé í Patreksfirði.
„Þessi fjárhópar voru skilgreind-
ir sem villifé og þetta mál vakti
mikla athygli. Það gekk úti uppi í
klettum í Tálkna og Sigluneshlíð-
um, var þar að frjósa og falla niður.
Þetta var engin meðferð á skepnum
og á fundum okkar með ráðuneyt-
ismönnum var ákveðið að skjóta
kindurnar. Þetta mál olli þvílíkum
deilum hér að mínir nánustu forð-
uðust að fara út úr húsi meðan deil-
an stóð sem hæst. Karvel Pálmason
alþingismaður fór mikinn í þinginu
og mér fannst ráðherra ekki halda
uppi vörnum og beinlínis vera tví-
saga, en það er annað mál. Þetta
gekk svo yfir og róaðist.“
Gagnrýninn í
hreppsnefndinni
Stefán fór snemma að skipta sér
af pólitík, bæði í háskólapólitík-
inni og borginni. Hann hefur að-
hyllst stefnu Sjálfstæðisflokksins og
starfaði í hreppsnefnd á Patreks-
firði lengst af þeim tíma sem hann
var fyrir vestan. „Það hafði þekkst
að sýslumenn tækju þátt í pólitík og
ég slapp með það þótt ég hafi síð-
an seinna gert mér grein fyrir því
að það væri ekki æskilegt að menn
í svona stöðum séu að skipta sér af
stjórnmálum. Ég beitti mér strax
fyrir að meiri fagmennska yrði tek-
in upp í sveitarstjórninni. Ég sam-
þykkti til dæmis ekki annan skoð-
unarmanninn á reikninga sveitar-
sjóðs, þar sem að hann var á fram-
boðslista. Ekki heldur fulltrúa í
byggingarnefnd vegna þess að hann
var verktaki. Í einu máli sem mig
minnir að hafi snúist um byggða-
kvóta, var nánast öll sveitarstjórnin
vanhæf enda hún að mestu skipuð
útgerðarmönnum. Inn komu vara-
menn, flestar konur, og afgreiðsl-
an tók tíu mínútur. Þá sagði ein-
hver útgerðarmannanna ekki glað-
ur í bragði, að fólk gæti ekki verið í
sveitarstjórn nema vera ríkisstarfs-
menn eða hálfgerðir aumingjar.“
Blæbrigðamunur á
samfélögunum
Ingibjörg Ingimarsdóttir eigin-
kona Stefáns er ættuð úr Eyja-
firðinum, fædd á Kristnesi. Þegar
Stefán er spurður um ástæðu þess
að hann ákvað að flytja sig um set
vestan að í Borgarfjörð 1994 seg-
ir hann að það hafi einmitt ver-
ið vegna barnanna, sem eru fjög-
ur, þrjár stúlkur og einn drengur.
„Við vildum komast nær börnun-
um en þrjú þeirra búa í Hafnarfirði
og eitt í Mosfellsbæ.“ Stefán segist
strax og hann kom í Borgarfjörðinn
hafa fundið fyrir mun á samfélög-
unum. „Það er svo skrítið með það
að ég fann strax fyrir þessum blæ-
brigðamun. Ég vandist því að hafa
opið inn á skrifstofuna til mín. Þeg-
ar ég var fyrir vestan komu menn
beint inn að borðinu hjá mér slógu
létt á borðbrúnina og báru svo upp
erindið. Mig vantar veðbókarvott-
orð og svo framvegis. Þegar ég kom
hingað læddust menn inn, kynntu
sig hæversklega og sögðu sem svo;
er möguleiki að ég geti fengið veð-
bókarvottorð? Við umhugsun sá
ég að munurinn lá í því að þess-
ir sjósóknarar fyrir vestan fara sínu
fram þótt til dæmis veðurútlit sé
ekki gott. Þeir fara frekar á sjóinn
og snúa þá við í fjarðarkjaftinum ef
það er ekki fært. Hérna fara bænd-
ur út á stéttina og gá til veðurs, ef
það viðrar ekki þá fara þeir bara inn
aftur.“
Hefur gift öll börnin
Þegar Stefán er spurður hvernig
hann hafi kunnað við sig í Borg-
arfirðinum, segist hann svara því
til eins og þekktur maður sagði:
„Borgfirðingar hafa farið vel með
mig. Það er alveg ljóst í mínum
huga að starf sýslumannsins var
mun auðveldara eftir að ég kom
hingað. Þar munar mestu um að
samgöngurnar eru svo miklu auð-
veldari hérna. Ég lét mig ekki
muna um að fara tvær ferðir til
Reykjavíkur sama daginn áður en
Hvalfjarðargöngin komu. Það er af
þessum ástæðum sem meira stend-
ur upp úr í minningunni hjá mér á
fyrra hluta embættistímans.“ Stef-
án segir að honum hafi líkað vel í
Borgarfirðinum og stefnan sé að
vera þar áfram. Nú liggi fyrir að
leita sér að viðfangsefnum og með-
al annars sé hann ákveðinn að fara
að stunda golfið af meiri krafti en
hann hafi gert um árabil. Það sé
skemmtileg afþreying.
En hvað er minnisstæðast og
hvað hefur skorið sig úr frá árun-
um í Borgarfirði?
„Það eru náttúrlega stórvið-
Starf sýslumannsins auðveldara í
Borgarfirði en fyrir vestan
Stefán Skarphéðinsson lét um áramót af starfi sýslumanns í Mýra- og Borgarfjarðarsýslu
Stefán Skarphéðinsson sýslumaður.
Stefán og Ingibjörg Ingimarsdóttir ásamt fjölskyldunni þegar hún kom saman afmælisdeginum hans 1. apríl 2013.