Skessuhorn - 06.07.2016, Blaðsíða 22

MIÐVIKUDAGUR 6. JÚLÍ 201622
Vísnahorn
„Vináttan er seinvaxinn
gróður“ er haft eftir Ge-
orge Washington, þeim
merka manni en, eins og einhver spakur maður
sagði: „Allir eiga sér tvenns konar vini; þá sem
eru við höndina þegar þú þarft á þeim að halda
og þá sem eru við höndina þegar þeir þurfa á
þér að halda.“ Það er fráleitt að ætlast til þess
að menn séu sammála um alla hluti en sjálf-
sagt að ræða, vega og meta skoðanir hver ann-
ars hlutdrægnislaust. Eyjólfur Jónsson leggur
þetta til málanna:
Um vinskap okkar vita menn,
vart hann blandast táli
þó við höfum aldrei enn
orðið á sama máli.
Halla Eyjólfsdóttir á Laugabóli tileinkaði
séra Páli í Vatnsfirði þessa vísu:
Sannra vina verðug laun
veröld mælt ei getur,
þeirra, er hafa reynst í raun -,
- reynst þar öðrum betur.
Og Ágúst Vigfússon sendi gömlum vini sín-
um svohljóðandi kveðju:
Þó að hárin gerist grá
glöggt við báðir finnum,
alltaf leynist ylur frá
okkar fomu kynnum.
Jón S Bergmann sigldi ekki alltaf sléttan sjó í
sinni lífsbaráttu. Hvað sem um það er var hann
afburðamaður sem hagyrðingur og mátti heita
nær því að teljast skáld þó hann notaði fer-
skeytluformið mest en einhverra hluta vegna
virðast margir líta heldur niður á þann bragar-
hátt. Þessi sígilda vísa er eftir Jón:
Það er vandi okkar enn
eins og fleiri landa,
þar sem tómir meðalmenn
molda frjálsan anda.
Ekki er alltaf auðvelt að vera í fararbroddi og
skara fram úr enda hafa slíkir menn jafnan ver-
ið á milli tannanna á fólki og kemur hér önn-
ur eftir Jón:
Sá er hærra höfuð ber
heldur en þrælum líki,
hefur jafnt á hælum sér
hatur og öfundsýki.
Einn var sá tryggðavinur sem Jón gjarnan
flýði til þegar aðrar leiðir brugðust og til hans
var kveðið:
Ef mér falli flónin spá
fyrir svall og hroka,
Bakkus varla þrýtur þá
þegar allir loka.
Enn kveður Jón til Bakkusar bróður:
Há og björt sem himininn
höll er anda mínum
þar sem Bakkus býður inn
bestu vínum sínum.
Trúlegt er að næsta vísa sé ort í einsemd Jóns
og þrengingum því ríflegan skammt fékk hann
af hvoru tveggja:
Gæfan hefur lagt mér lið
lengi af nægtum sínum:
Ég hef orðið fullan frið
fyrir vinum mínum.
Ekki þori ég að segja neitt ákveðið um höf-
und næstu vísu en finnst þó að ég hafi séð eða
heyrt hana orðaða við Jón Ásgeirsson á Þing-
eyrum:
Þó mín sé ævin undarleg
og eigi fátt af vinum,
það er varla víst að ég
verði á eftir hinum.
Eftir að Halldór Laxness var sæmdur Nób-
elsverðlaunum fékk hann þessa kveðju frá Páli
á Hjálmsstöðum:
Þegar ekki er þörf á hjálp
og þrýtur mælskusnilli
vona ég Nóbels glóðagjálp
Gljúfrasteininn fylli.
Við fáum nú svosem ekki öll Nóbelsverð-
laun enda virðist stundum sem eitthvert mis-
ræmi sé í fjármálum hins almenna meðaljóns
og svo þeirra sem hærra standa. Einhvern veg-
inn finnst mér samt svolítið einkennilegt þegar
fólk sem sárkvartar yfir peningaleysi hefur efni
á að fljúga til Frakklands til að styðja lands-
liðið okkar þó það sé vissulega alls góðs mak-
legt. Einhvern tímann kvað Páll Pálsson á Kol-
grímsstöðum:
Þó að snarki móti mér
mæðuslark og hreður
best er að harka harm af sér
hugarkjarki meður.
Vináttan er ekki eingöngu milli manna held-
ur ekkert síður milli dýra annað hvort af sömu
tegund eða ekki og eins milli dýrs og manns.
Eftir Gísla á Eiríksstöðum er þessi snoturlega
hestavisa og segir sína sögu án stóryrða:
Eftir liðið æskuvor
einn ég geng á fróni.
Þegar ég horfi á hestaspor
hugsa ég til þín, Skjóni.
Vorverkin okkar eru margbreytileg og hefur
svo lengi verið. Halldór Helgason gerði þenn-
an samanburð á athöfnum tveggja manna á
þeim árum sem fólksflóttinn var hvað örastur
úr sveitum landsins:
Einn er að plægja seigan svörð
sér í haginn vinna,
opna fræi eldi í jörð,
— ekki nægir minna.
Hinn er að flýja og hraða sér
heim að nýjum torgum:
Huga að því, sem aðhafst er
uppi í skýjaborgum.
Erlendur hét maður og bjó á Holtastöðum
í Langadal. Andaðist 1831. Talinn frekar að-
haldssamur í peningamálum jafnvel á þeirra
tíma mælikvarða. Að honum látnum kvað
Guðmundur Ketilsson:
Fyrr þá skoltabjóður bjó
búsyn hvolft gisnaði,
allt var soltið, átti hann þó
alla Holtastaði.
Orðið búsyn í þessu sambandi er myndað
eins og nauðsyn og hlýtur að þýða búshlut-
ur eða búsgagn. Trog og sáir gisna í þurrki úti
á hlaði í stað þess að standa í búri full af súr-
mat eins og algengast var hjá betri bændum.
En fyrst farið er að minnast á eftirmæli er rétt
að birta hér tvær vísur ortar eftir Bólu-Hjálmar
og sú fyrri eftir austfirskan kaupamann í Kol-
gröf í Skagafirði:
Ekkert tálma ýtum má
æðri þar hjá sólu.
Nú er Hjálmar fallinn frá
fyrr sem var á Bólu.
Og 13 ára telpukorn á sama bæ, Málmfríður
Jónsdóttir, lagði einnig til mála:
Skáldin misstu sóma sinn.
Sverðahristir fríði.
Hels í vist gekk Hjálmar inn
hlaðinn list og prýði.
Með þökk fyrir lesturinn,
Dagbjartur Dagbjartsson
Hrísum, 320 Reykholt
S 435 1189 og 849 2715
dd@simnet.is
Hefur jafnt á hælum sér - hatur og öfundsýki!
Farið var frá Akranesi í árlega Jóns-
messugöngu fimmtudagskvöldið 23.
júní. Að þessu sinni var hægt að velja
um tvær göngur, annars vegar á Háa-
hnjúk og hins vegar að ganga um
Akranes. Á vef ÍA segir að 15 manns
hafi gengið á Háahnjúk undir for-
ystu Jóhönnu Hallsdóttur og Ernu
Haraldsdóttur. Þau Rannveig Lydia
Benediktsdóttir og Guðni Hannes-
son leiddu 33 göngugarpa um Akra-
nes og fræddu þá um sögu og örnefni
á leiðinni. Að göngu lokinni voru
margir sem létu þreytuna líða úr sér í
heita pottinum í Bjarnalaug.
Fengu göngugarparnir gott veð-
ur en að sögn Ernu var blankalogn
og stillt „Það var smá þoka en það
er bara dulúð yfir því,“ segir hún.
Erna hefði viljað sjá fleiri í göngunni
en segir að sjálfsagt hafi bara ver-
ið margt annað í gangi á sama tíma.
Hún vonast þó eftir því að fleiri láti
sjá sig á næsta ári. arg/ Ljósm. ia.is
Tvær Jónsmessugöngur á
Akranesi
Fólk gat einnig valið að fara um göngu innanbæjar á Akranesi og fræðast um
sögu og örnefnin á leiðinni.
Hressir göngugarpar að leggja af stað upp á Háahnjúk.
Það hefur ekki farið hátt að í Borg-
arfirði var rekinn Mjólkurskóli á
árunum 1900-1918. Skólinn var
settur til nýsköpunar í landbúnaði,
til þess að mæta kreppu. Bændur
hugðust framleiða smjör til útflutn-
ings en það skorti þekkingu til þess
að vinna smjörið fyrir hina kröfu-
hörðu markaði. Ráðinn var ungur
danskur mjólkurfræðingur, Hans
Jepsen Grönfeldt, til þess að veita
skólanum forstöðu. Skólinn var
settur á Hvanneyri en síðan fluttur
að Hvítárvöllum.
Skólinn var eingöngu fyrir stúlk-
ur sem margar urðu síðar forstöðu-
konur rjómabúa (smjörbúa) er risu
víða um land. Í Mjólkurskólan-
um lærðu stúlkurnar mjólkurmeð-
ferð, um fóðrun kúnna, bókhald og
rekstur rjómabúa. Námið var bæði
bóklegt og verklegt. Mjólkurskól-
inn var ein fyrsta menntabraut á
sviði matvælafræði hérlendis og ein
fyrsta starfsmenntaleið íslenskra
kvenna, raunar leið margra stúlkna
til frama og sjálfstæðis. Mjólkur-
skólinn varð því merkur þáttur í
jafnréttisbaráttu íslenskra kvenna.
Starf Grönfeldts og nemenda
hans stórbætti mjólkurmeðferð
og smjörvinnslu hérlendis. Smjör-
ið varð markaðsvara á kröfuhörð-
um erlendum mörkuðum. Bændur
fengu peninga til frekari nýsköp-
unar, svo sem til jarðabóta og verk-
færakaupa. Þeir lærðu líka að vinna
saman að markaðssetningu afurða
sinna.
Þótt Mjólkurskólinn legðist af
svo og flest rjómabúin vegna tíma-
bundinna erfiðleika liðu fá ár þang-
að til iðnvæðing íslenskrar mjólk-
urvinnslu með mjólkurbúunum
hófst af fullum þunga. Það gerð-
ist á sama grunni og Mjólkurskól-
inn og rjómabúin höfðu starfað:
Með starfsþekkingu, vöruvöndun
og samvinnu bænda.
Nú er að koma út bókin Kon-
ur breyttu búháttum, saga Mjólk-
urskólans á Hvanneyri og Hvítár-
völlum eftir Bjarna Guðmunds-
son á Hvanneyri. Þar er skólasagan
rakin sem og þau áhrif sem skólinn
hafði. Að útgáfu bókarinnar standa
Bókaútgáfan Opna og Landbún-
aðarsafnið. Bókin kemur formlega
út á Hvanneyrarhátíðinni á laugar-
daginn, 9. júlí, og verður kynnt þar.
Höfundur mun árita bókina sem
seld verður á sérstöku útgáfudags-
verði.
-fréttatilkynning/ Ljósm. í vörslu
Héraðsskjalasafns Borgarfjarðar.
Ný bók - Mjólkurskólinn í Borgarfirði
Hans Grönfeldt skólastjóri og Þóra Þórleifsdóttir kona hans með nemendum
Mjólkurskólans og samstarfsfólki. Myndin mun tekin á Hvítárvöllum.
Rjómabúið við Gufuá í Borgarfirði.