Skessuhorn - 21.12.2016, Síða 52

MIÐVIKUDAGUR 21. DESEMBER 201652
Æðarsetur Íslands í Stykkishólmi
var opnað með lítilli sýningu í
Norska húsinu árið 2011 og var þar
opið í tvö ár þangað til það var flutt
í núverandi húsnæði, sem byggt var
undir starfsemina. Setrið er hugar-
fóstur Erlu Friðriksdóttur og föður
hennar Friðriks Jónssonar. Skessu-
horn hitti Erlu að máli og ræddi við
hana um æðarfuglinn og afurðirn-
ar og ýmislegt fleira. „Ástæða þess
að við opnuðum Æðarsetrið er að
fólk þekkir ekki mikið til æðarfugls-
ins yfirleitt. Lítið er til af vörum
sem tengjast fuglinum og dúninum.
Eins og staðan er í dag fer meira og
minna öll íslensk æðardúnsfram-
leiðsla til Japan og Þýskalands. Okk-
ur langar að reyna hægt og rólega
að breyta þessu og fullvinna dún-
inn meira hér heima, selja fullunn-
ar vörur og auka þar með verðmæti
dúnsins hér heima, ekki selja hann
bara úr landi sem grunnhráefni,“
segir Erla í samtali við Skessuhorn.
Æðarsetrið er rekið af fyrirtækinu
Íslenskur æðardúnn ehf., sem stofn-
að var af Erlu og Friðriki árið 1991.
Eitt markmiðanna með stofnun fyr-
irtækisins var einmitt að skapa meiri
verðmæti úr dúninum. „Það hefur
gengið hægt, það er mjög dýrt að
markaðssetja sig erlendis og við höf-
um ekki bolmagn í það, lítið fyrir-
tæki, að ráðast í stóra herferð. Hér
var til dæmis ekki 100% stöðugildi
fyrr en árið 2010 þegar ég fór að
einbeita mér að þessu eingöngu,“
segir hún.
Stórar sængur í Japan
Fjögur tonn af æðardúni eru fram-
leitt í heiminum á ári hverju, þar
af þrjú tonn hér á íslandi. Engu
að síður er nánast allt flutt út og
sáralítil verslun með dúninn inn-
anlands. „Ég held að ástæðan fyr-
ir því sé að þetta er dýr afurð og
æðardúnn hefur aldrei verið mark-
aðssettur sérstaklega sem lúxus-
vara innanlands, ekki einu sinni
dúnsængurnar. Aftur á móti er
til dæmis rík hefð fyrir því í Jap-
an að nota góðar sængur og stórar
og fólk er tilbúið að borga vel fyr-
ir slíkar sængur,“ segir Erla. Hún
kveðst reyndar hafa fengið skýr-
ingu á þeirri hefð frá japönskum
viðskiptavini fyrir nokkrum árum.
„Hann sagði að Japanir væru hern-
aðarþjóð og sögulega miklir stríðs-
menn. Þeir lægju á bakinu þegar
þeir svæfu með hendurnar teygðar
upp fyrir höfuð og sverð í báðum
höndum. Þannig gætu þeir sprott-
ið á fætur og farið að berjast og því
þyrftu sængurnar að vera svona
stórar og miklar. Íslendingar hins
vegar, sagði hann að væru friðsam-
ir og hnipruðu sig saman í fóst-
urstellingu á myrkum vetrarnótt-
um og þyrftu þess vegna ekki stór-
ar sængur. Mér fannst þetta ágætis
skýring,“ segir hún.
Bæjarstjóri í fimm ár
Erla er alin upp í Stykkishólmi, flutt-
ist þangað sem barn ásamt foreldr-
um sínum, Friðriki Jónssyni lækni
og Arnþrúði Bergsdóttur hjúkrun-
arkonu, en faðir hennar tók þá til
starfa á sjúkrahúsinu. Í Stykkishólmi
bjó hún fram til 16 ára aldurs þegar
menntaskólagangan hófst og síðar
háskólanám. Sumrunum varði hún
þó iðulega heima í Hólminum. Eft-
ir háskólanám fékkst Erla við ýmis
störf, var til dæmis markaðsfulltrúi
og framkvæmdastjóri Kringlunnar
og markaðsstjóri Smáralindar. Árið
2005 sneri hún síðan aftur í Hólm-
inn og hóf störf á nýjum vettvangi.
„Ég var ráðin bæjarstjóri þegar Óli
Jón Gunnarsson lét af störfum. Ég
ákvað bara að prófa þetta og var
bæjarstjóri til að byrja með í eitt ár
og svo eitt kjörtímabil til viðbótar,“
segir hún. „Þetta var skemmtilegur
tími og mjög lærdómsríkur,“ bæt-
ir hún við. Aðspurð kveðst hún enn
fylgjast grannt með bæjarmálunum
og hafa sínar skoðanir á gangi mála
þar. Þeim skoðunum segist hún hins
vegar að mestu vilja halda fyrir sig
og sína.
Sambýlismaður Erlu er Rafn
Rafnsson og kemur hann að starf-
semi og rekstri Æðarsetursins ásamt
henni. Saman eiga þau ungan dreng,
en Erla á einnig tvö börn af fyrra
hjónabandi og Rafn á þrjú af fyrra
sambandi. Það er því glatt á hjalla og
margt um manninn þegar allir koma
saman á heimili þeirra í Stykkis-
hólmi. Þegar þau eru ekki heima
með börnunum eða að vinna í dún-
inum eða Æðarsetrinu segir Erla að
þau spili gjarnan golf á sumrin en
fari á skíði á veturna.
Sveiflukenndur rekstur
En á veturna er svo sannarlega að
mörgu fleiru að huga en skíðaferð-
um, þær taka minnstan tíma. Æðar-
setrið er opið eftir pöntun og tekið á
móti hópum en í hreinsuninni er æð-
ardúnvinnslan á lokametrunum. Þá
gefst tími til að huga að öðrum þátt-
um í rekstri fyrirtækisins. „Hreins-
un verður að fullu lokið í janúar og
þá gefst vonandi tími í vöruþróun
fram á vorið. Maður getur því miður
ekki leyft sér nægilega mikinn tíma
í þannig pælingar því nýsköpun og
markaðssetning kostar bæði tíma og
peninga. Forgangsatriðið er alltaf að
láta reksturinn ganga og síðan get-
ur maður skoðað annað eftir því sem
tími og peningar leyfa,“ segir hún en
kveðst að sjálfsögðu hafa trú á því að
vinna hennar muni þoka greininni
áfram og skila meiri arði til framtíð-
ar. „Ég væri ekki í þessu nema af því
ég trúi því statt og stöðugt að þetta
muni bera ávöxt,“ segir Erla en bæt-
ir því við að þetta sé snúinn rekstur.
Aðstæður á markaði með æðardún
séu miklum sveiflum háðar og erfitt
að gera langtímaáætlanir. „Um þess-
ar mundir er toppverð fyrir kílóið af
dúni, 215 þúsund krónur til bónd-
ans en mér þykir ólíklegt að það
verð geti haldist vegna styrkingar
krónunnar. Hún kemur illa við lít-
il útflutningsfyrirtæki og þetta fyrir-
tæki er engin undantekning,“ segir
hún. „Svona er nú þessi geiri, en það
hefur lengi verið draumur bæði æð-
arbænda og okkar að reyna að halda
eðlilegu, stabílu verði fyrir kílóið.
Sveiflur eru mjög vondar í öllum
rekstri, það verður svo erfitt að gera
einhverjar langtíma áætlanir þeg-
ar maður veit ekkert hvernig land-
ið mun liggja eftir ár eða tvö,“ seg-
ir Erla.
Ánægjulegt að
fræða gesti
En þrátt fyrir að reksturinn sé á köfl-
um erfiður hjá litlu fyrirtæki kveðst
hún hafa mikla ánægju af honum og
vill jafnvel ganga svo langt að segja
að hún starfi við áhugamálið. „Það
má segja að frá 1991 til 2010 hafi
dúnninn meira verið bara áhugamál,
en að síðan þá hafi ég starfað við
þetta sama áhugamál, að reka þetta
litla fyrirtæki,“ segir hún og bætir því
við að skemmtilegast þyki henni að
kynna æðarfuglinn og afurðir hans
fyrir þeim sem ekki þekkja til hans.
„Hingað koma reglulega gestir, sér-
staklega erlendir en líka Íslendingar,
sem hafa aldrei heyrt um æðarfugl-
inn áður. Það er mjög ánægjulegt
að geta sagt fólki frá einhverju sem
það vissi ekki að væri til. Sem og að
kynna það fyrir þessari afurð, sem er
hundrað prósent náttúruleg og nýt-
ing hennar skaðar umhverfið ekki á
neinn hátt,“ segir hún. Þá segir hún
að einnig þyki henni gaman að geta
sagt gestum frá íslensku hugviti.
„Bæði vélarnar og aðferðirnar sem
notaðar eru við verkun dúnsins eru
íslenskt hugvit og smíði.“
Aðspurð um framtíðina segir hún
að þau stefni á að hafa Æðarsetrið
opið allt árið um kring, svo framar-
lega sem áhugi verði fyrir því. „Við
höfum hug á því að opna tjöldin
í dúnhreinsuninni til að geta sýnt
fólki hvernig dúnninn er verkað-
ur. Við höfum verið með leiðsögn
um hreinsunina þegar viðskipta-
vinir hafa óskað eftir því, en það
væri gaman að geta gert meira af
því í framtíðinni. Fólk getur nánast
hvergi annars staðar í heiminum séð
hvernig dúnninn er verkaður,“ segir
Erla Friðriksdóttir að lokum.
kgk
„Trúi því statt og stöðugt að þetta muni bera ávöxt“
- rætt við Erlu Friðriksdóttur í Æðarsetri Íslands í Stykkishólmi
Erla Friðriksdóttir í Æðarsetri Íslands í Stykkishólmi.
Æðardúnsæng til sýnis í Æðarsetrinu. Slíkar sængur hafa löngum verið munaðarvara í Japan, en þar er rík hefð fyrir því að
nota stórar sængur og góðar og eru Japanir tilbúnir að borga vel fyrir æðardúnsængur.
Hér er búið að endurskapa hreiður æðarfugls við móttökuna á Æðarsetri Íslands
í Stykkishólmi. Æðarkollan liggur á en fyrir aftan hreiðrið stendur æðarblikinn,
svartur og hvítur að lit.