Skessuhorn - 21.12.2016, Blaðsíða 60

MIÐVIKUDAGUR 21. DESEMBER 201660
Hún er fædd í desember 1935 og
uppalin í Dalsmynni í Eyjahreppi á
Snæfellsnesi þar til hún náði 12 ára
aldri. Þá selja foreldrar hennar jörð-
ina og flytja í Kópavog þar sem þau
eru meðal frumbyggja í bæ sem rétt
er að byrja að verða til í sveitinni við
voginn. Hún er í hópi fyrstu nem-
enda í Kársnesskóla þegar hann tekur
til starfa. Á sumrin fær hún þó áfram
að vera til aðstoðar þeim Möggu og
Guðmundi sem keypt höfðu Dal-
mynni og hafið þar búskap. „Magga
vorkenndi mér ósköp mikið þegar
fjölskyldan fór. „Þú greyið ert skil-
in hér eftir í klónum á mér ásamt
hinum skepnunum,“ sagði hún við
mig en brosti í kampinn, enda var
hún innst inni að stríða mér. Hún
Magga í Dalsmynni var orðhepp-
in og skemmtileg kona, bjó til vísur
um mig sem ég skrifaði niður og á
enn og reyndist mér afskaplega vel.“
Þannig mælir Elíveig Ásta Krist-
jánsdóttir þegar blaðamaður sest
niður með henni í húsinu hennar
við Sæunnargötu í Borgarnesi. „En í
guðanna bænum kallaðu mig Ellu,“
segir hún. „Við erum tvær Elíveigar
í landinu, heitum báðar eftir sömu
konunni. Við erum sammála um að
með okkur hætti þetta nafn og eftir
okkur verði ekki skírt. Það er reynsla
okkar beggja að fólk getur ekki ritað
þetta nafn rétt og er því klæmst á því
út og suður. Því er best að það má-
ist út úr þjóðskrá eftir okkar daga,“
segir hún Ella. Hún er afskaplega
áhugaverð eldri kona, ekki síst fyrir
frjálslega lífssýn, æðruleysi og þor til
að lifa lífinu lifandi. Hún gerir það
sem hana lystir hverju sinni. Eftir að
hún varð að hætta þátttöku á vinnu-
markaði keypti hún sér tölvu, spil-
ar í henni bridds við annað áhuga-
fólk út um allan heim, tekur virkan
þátt í ýmsu félagsstarfi og gefur vin-
um sínum bíltúr í afmælis- og tæki-
færisgjafir.
Magga dó ekki ráðalaus
En víkjum fyrst að uppvextinum í
sveitinni. Foreldrarnir voru bæði
Snæfellingar og er Ella yngst sex
systra. Þegar föður þeirra þótti út-
séð með að nokkur dætranna vildi
taka við búi í Dalsmynni ákvað hann
að selja jörðina og flytja í þéttbýlið.
„Vafalítið hafa þau valið Kópavog
vegna þess að þar var enn strjálbýlt.
Pabbi fékk vinnu á hreppsskrifstof-
unni en vann síðar hjá skattinum.
Eftir það fluttu þau á Akranes og
var hann þar í ein tólf ár skattstjóri
og fulltrúi á Skattastofu Vesturlands
þar til þau fluttu aftur til Reykjavík-
ur 1966 og vann þar sömu vinnu
til dauðadags. Þegar við fluttum
í Kópavog, sem þá var að byrja að
byggjast upp sem þorp, var skólinn
í samkomuhúsinu. Mér þótti Kópa-
vogurinn fremur leiðinlegur. Alla
þjónustu þurfti að sækja til Reykja-
víkur; sund, fermingarfræðslu vest-
ur í bæ og leikfimi í Miðbæjarskól-
ann. Finnbogi Rútur Valdimarsson
og Hulda kona hans voru þá allt í
öllu í Kópavogi og svo var Þórður
á Sæbóli hreppsstjóri. Pabbi fékk
vinnu hjá þessum yfirvöldum bæj-
arins.“ Aðspurð um uppvöxtinn í
Dalsmynni segir Ella hann hafa
verið allt í lagi, enginn leið skort
og öllum leið vel, en þó var ótti í
fólki vegna lömunarveikinnar sem
þá herjaði víða. „Barnaskólinn var
um tíma hjá okkur í Dalsmynni en
síðan á fleiri bæjum eftir það. Syst-
ur mínar voru svo hver á fætur ann-
arri að fara til náms í kvenna- eða
húsmæðraskólum og smám saman
fækkaði í kotinu. Mikill vinskapur
var milli bæja og meðal annars var
þá prestur í Söðulsholti séra Þor-
steinn Lúter Jónsson en séra Árni
Pálsson tók við af séra Þorsteini.
Magga sagði mér ýmsar fréttir eft-
ir að ég hætti að vera þar, hún hafði
gaman af hvað Hlynur og Þórólf-
ur Árnasynir komu oft hjólandi upp
að Dalsmynni og þar var alltaf nóg
af börnum á öllum aldri til að leika
sér við.
Ella rifjar upp þegar félagsheim-
ilið Breiðablik var vígt, líklega sum-
arið 1948 eða 49. „Allir fóru nátt-
úrlega til að vera við vígsluna.
Möggu fóstru minni þótti ég ekki
eiga nógu fínt til að fara í. Ég átti
ágæta blússu. Hún tekur þá svart
efni úr kistli, fór á hnén á gólfinu,
sneið efnið og klippti gat í það mitt,
bætti í teygju og úr varð hið lagleg-
asta pyls á stelpuna á algjörum met
saumatíma. Hún dó ekki ráðalaus
hún Magga í Dalsmynni.“
Urðu vinir í sveitinni
Ung réði Ella sig í ráðskonustarf
með vinnuflokkum Rafveitunn-
ar sem fóru víðs vegar um Vest-
urland. „Það var nú meiri vitleys-
an. Ég hafði náttúrlega aldrei sjálf
þurft að elda, átti svo mikið af eldri
systrum að slíkt hafði einhvern veg-
inn aldrei lent á mér. Ég kunni ekki
einu sinni að kveikja upp í kola-
eldavél. Þetta reddaðist þó ein-
hvern veginn með hjálp aldraðrar
konu sem hét Guðný og bjó í kofa
handan við Laxá, en vinnuhóp-
urinn var í sláturhúsinu við Laxá.
Ég átti eftir að fara sem eldabuska
víðar, til dæmis í Grundarfjörð og
Ólafsvík. Þá var verið að leggja raf-
magn fyrir Búlandshöfða þó ekki
væri þar vegur. Þetta var sumar-
ið 1955 og ég svaf í tjaldi það sum-
ar. Einnig fór ég seinna fjórar ferð-
ir yfir Kjöl með Íshestum. Í eld-
húsbíl frá Guðmundi Jónassyni fór
ég ferð, sem hét „Askja + Sprengi-
sandur“. Þá prófaði ég einu sinni að
vinna á skrifstofu Ríkisspítalanna
en fann strax að skrifstofustarf ætti
ekki við mig.“
Ein af systrum Ellu var Lilja
sem ung flutti að Bæ í Borgarfirði
og giftist Halldóri Þórmundssyni.
Halldór kom úr stórri fjölskyldu og
var einn af þríburum sem fæddust
þar en þar fæddust einnig tvennir
tvíburar. Ella heyrði talað um fjór-
tán börn á þrettán árum. Hún fór
að heimsækja Lilju í gamla húsið í
Bæ. „Þar bjuggu þau í hálfu gamla
húsinu. Þá var tvíbýli þar og hús-
inu hafði verið skipt í tvennt eft-
ir miðju þótt það hentaði engan
veginn miðað við skipulag þess. Í
þessum ferðum kynntist ég Borg-
firðingum og réði mig í kjölfarið
í kaupavinnu á nokkrum bæjum,
meðal annars var ég í Nýja-Bæ, á
Hvítárbakka, í Brautartungu og á
Gullberastöðum í Lundarreykja-
dal hjá Þorsteini Kristleifssyni og
Kristínu konu hans þegar þau voru
að byggja nýtt hús. Ég man svo vel
þegar þau fluttu saltið til að byrja
með yfir í nýja húsið. Það boðaði
gæfu að gera slíkt.“
Ýmist var Ella í inni- eða útiverk-
um, eða blöndu af hvoru tveggja,
eins og tíðkaðist með kaupakon-
ur í sveitum í þá daga. Þegar hún
var kaupakona á Hvítárbakka eign-
ast hún vin sem síðar átti eftir að
verða förunautur hennar, Sverr-
ir Vilbergsson. „Við vorum lengi
að dinglast saman sem vinir en
það var ekki fyrr en 1954 sem við
settum upp hringa. Og giftum
okkur 1956. Sverrir hafði verið á
Vatnshömrum sem barn en eft-
ir það heimilisfastur hjá Kristleifi
á Stóra-Kroppi. Þarna í uppsveit-
unum eignuðumst við fjölmarga
vini sem ég á enn. Þegar Sverr-
ir var um tvítugt slasaði hann sig
illa í baki þegar verið var að byggja
íbúðarhúsið hjá Einari og Sveinu
í Runnum. Þau meiðsli áttu eft-
ir að hrjá hann og angra alla tíð,
þótt hann gæti alltaf eitthvað unn-
ið, en best undi hann sér við hand-
verk og hagleiksmaður var hann,
fékk sennilega í vöggugjöf hend-
ur hagleiksmanns. Hann vann um
tíma við réttingar og bílamálun
hjá BTB í Brákarey en þoldi ekki
þá vinnu og hætti þar eftir nokk-
ur ár. Þá var hann handavinnu-
kennari drengja um tíma en lengst
stýrði hann bíóinu í Óðali þar sem
hann fékk mikinn áhuga fyrir kvik-
myndun. Loks kenndi hann bók-
band í félagsstarfi aldraðra. Á efri
árum smíðaði hann mikið og vann
í höndum gripi úr horni, bátslíkön
og sitthvað fleira.“
Byggt eftir efnum
og ástæðum
Búskap hófu þau Sverrir og Ella í
Borgarnesi árið 1957. Leigðu fyrst
ódýra íbúð í húsinu sem í daglegu
tali Borgnesinga kallast Héríhöll-
in - og þar fæddust tveir eldri syn-
ir þeirra. „Við fengum svo lóð og
byrjuðum að byggja húsið okk-
ar við Sæunnargötu 9 og fluttum í
það 1962. „Eldri synir okkar, þeir
Kristján og Pétur, voru litlir þegar
við voru að byggja og mikið með
okkur. Léku sér meðan við vorum
að smíða. Heimir Viðar fæðist síð-
an eftir að við erum flutt. Á þess-
um byggingarárum okkar bjuggu
foreldrar mínir á Akranesi og kom
pabbi og hjálpaði okkur við smíð-
arnar. Við eigum þessa þrjá syni og
hóp af mannvænlegum afkomend-
um. Kristján rekur smíðafyrirtæki í
Hafnarfirði, Pétur býr hér í Borg-
arnesi og starfar í Límtré-Vír-
neti og Heimir Viðar starfar hjá
Gluggum og garðhúsum. Tilviljun
ræður því sjálfsagt að allir eiga þeir
konur af þeim eðalárgangi 1961.“
Hefur mikinn tölvuáhuga og nýtir tæknina
Rætt við Ellu Kristjáns í Borgarnesi um lífið og listina að eldast
Ella Kristjáns við tölvuna þar sem hún klippir kvikmyndir, spilar bridds og les fréttir. Ljósm. mm.
Rokkar, skreytt og unnin horn og fleira, munir eftir Sverri.
Ella og Sverrir á sínum yngri árum í Húsafelli.