Skessuhorn - 21.12.2016, Síða 85

MIÐVIKUDAGUR 21. DESEMBER 2016 85
hét Rifsnes og ég, Baldur og frysti-
húsið, áttum þennan bát saman.
Núna erum við hins vegar með tvo
góða og fullkomna línubáta. Rifs-
nes SH-44 og Örvar SH-777. Þetta
eru mjög öflugir bátar. Yfirleitt
eru þeir með þrjár til fimm lagn-
ir á viku og koma með svona 50-80
tonn eftir vikuna. Þetta eru með
fullkomnustu beitningarvélabát-
unum í dag og skila úrvals hráefni
í land. Þessir bátar sjá okkur nán-
ast alveg fyrir hráefni en við kaup-
um alltaf eitthvað á markaði og svo
veiðum við blessaðan byggðakvót-
ann sem hingað kemur.“
Nánast allt
unnið í fersk flök
Ólafur segir að síðustu 13 ár hafi
nánast allur fiskur verið unninn í
fersk flök til útflutnings með flugi
eða í gámum þrátt fyrir fjarlægð-
ina frá flugvelli og næstu útflutn-
ingshöfn. „Það sem bjargar okkur
hér á Nesinu í þeim efnum er að
við höfum hér mjög öflugt flutn-
ingafyrirtæki, sem er Ragnar og
Ásgeir. Þeir eru rosalega öflugir
þar, keyra allan sólarhringinn, all-
an ársins hring og ófærð eða fyr-
irstaða er ekki til í þeirra huga.
Það eru aldrei nein vandamál hjá
þeim. Þeir eru með marga bíla og
öfluga bílstjóra. Við gætum ekki
gert þetta og verið í samkeppni
við fiskvinnslur á suðvesturhorn-
inu nema með þeirra tilstilli.“ Um
50 manns vinna í Hraðfrystihúsi
Hellissands og Ólafur segir að vel
gangi að manna frystihúsið. „Við
erum mjög mikið með sama fólk-
ið í lengri tíma. Við erum með frá-
bært starfsfólk öðruvísi gengi þetta
ekki. Um helmingur starfsfólks-
ins eru Pólverjar og margir þeirra
eru búnir að eiga heima hér mjög
lengi, tuttugu til þrjátíu ár eða
meira og sumir giftir Íslendingum
en þetta er allt úrvalsfólk og löngu
orðið Íslendingar.
Hellissandur einangruð
byggð á æskuárunum
Eins og komið hefur fram var Hell-
issandur frekar einangraður stað-
ur lengi vel. Vegur fyrir Ólafsvík-
urenni kom ekki fyrr en Ólafur var
orðinn níu ára gamall árið 1963 og
síðan árið 1986 var sá vegur færður
niður í fjöruna og það segir Ólaf-
ur hafa verið algjöra byltingu og í
rauninni þjappað byggðinni sam-
an. Vegurinn um sunnanvert Snæ-
fellsnesið kom líka í byrjun sjö-
unda áratugarins en fram að því
var einangrunin mikil. Barnaskól-
inn á Hellissandi útskrifaði nem-
endur með unglingapróf þegar
þeir voru 15 ára og þeir sem vildu
halda áfram eftir það fóru í Reyk-
holt eða eitthvert annað. Marg-
ir hættu námi eftir þetta og fóru á
sjóinn en aðrir fóru lengra í nám
eins og ég sem fór í Verzlunarskól-
ann.“
„En svo komu einhverjir
frímerkjasafnarar“
Fótbolti hefur alltaf verið mik-
ið áhugamál hjá Óla Rögg. Sjálf-
ur spilaði hann fótbolta alveg fram
undir þrítugt. Fyrst á Hellissandi.
„Við bjuggum svo vel hér Sand-
arar að það komu margir mjög
góðir knattspyrnumenn að vinna
við Lóransstöðina á Gufuskálum.
Þarna voru strákar sem höfðu spil-
að með fyrstu-deildar liðum fyrir
sunnan og meira að segja lands-
liðsmenn. Þessi strákar voru oft
hér í fjögur til fimm ár og héldu
uppi fótboltanum hér á Hellissandi
og við stóðum okkur vel í keppni
við nágrannana á Nesinu. Svo þeg-
ar þessi strákar fóru þá komu ein-
hverjir frímerkjasafnarar í stað-
inn og það var ekkert gagn í þeim.
Sjálfur fór ég svo að spila með Vík-
ingi í Ólafsvík og það var fyrir til-
stilli Gylfa Scheving sem var drif-
krafturinn í fóboltanum í Ólafsvík
og eiginlega faðir fótboltans þar.
Við vorum að spila í annarri og
þriðju deild og fórum um land allt.
Þetta var svakalega skemmtileg-
ur tími. Ég hefði ekki viljað missa
af þessum tíma og þessum strákum
sem voru með manni í fótboltan-
um. Það virðast margir, sem mað-
ur hittir hvar sem er á landinu,
muna eftir fótboltaferlinum hjá
mér með Víkingi.“ Síðan þá hef-
ur Óli stutt dyggilega við sitt fé-
lag og mætir á alla heimaleiki. Fer
líka oft á leiki í Reykjavík og alltaf
þegar Víkingur spilar á Akranesi.
Þegar líður á viðtalið er kominn
órói í Óla því framundan er leikur
í enska boltanum og sjónvarpið er
komið í gang. Liðið hans, Manc-
hester United, á leik við Totten-
ham Hotspur, nokkuð sem karlinn
ætlar ekki að missa af.
Spiluðum ekki
með í kvótakerfinu
frá upphafi
Svo lengi er Ólafur búinn að starfa
að sjávarútvegi að tíminn fyrir kvóta
er honum í glöggu minni. „Þetta
voru auðvitað ólympískar veiðar
fyrir tíma kvótakerfisins. Ég man
eftir því að árið áður en kvótinn
kom á vorum við að fá inn á gólf
í frystihúsinu 80-100 tonn á dag
af vertíðarfiski. Á hverjum morgni
hugsaði maður hvernig hægt væri
að komast í gegnum daginn. Manni
líður illa að hugsa til þess hvernig
við gengum um hráefnið þá. Öllu
sturtað af bílum í eina kös á gólf-
in í móttökunni og alltaf verið að
vinna gamlan fisk. Netin voru ekki
tekin upp þótt brældi og tveggja til
þriggja nátta dauðblóðgaður fisk-
ur var ekki óalgengur. Það er engin
furða þótt gengið hafi illa í sjávar-
útvegi þá. Umgengnin við hráefnið
var þannig að vonlaust var að vinna
úr þessu verðmæta vöru. Þótt unn-
ið væri alla daga fram á nótt náðist
aldrei að vinna úr þessu. Ég man að
þegar strákarnir mínir voru litlir þá
sá ég þá varla nema sofandi yfir ver-
tíðina. Maður var niðri í frystihúsi
eða salthúsi langt fram á nótt alla
daga. Þótt við værum að fá þúsund
tonn á vertíð á hvern bát þá var ekk-
ert eftir af þessu og menn þurftu að
slá lán til að geta málað bátana eftir
vertíðina. Svo sátum við uppi með
saltfiskinn fram eftir ári og afurða-
lánin átu þetta upp. Mesti skað-
inn hjá mér og fleirum hér á þess-
um slóðum var að spila ekki með
kvótakerfinu frá upphafi. Því miður
hlustuðum við of mikið á Vestfirð-
ingana, Matta Bjarna, Steingrím og
aðra stjórnmálamenn þeirra þá. Við
töldum þá bandamenn okkar og
vorum á móti kvótanum. Margir
vilja meina að Vestfirðingarnir hafi
grenjað sig á hausinn með því að
spila ekki með frá upphafi. Því mið-
ur tókum við þennan pól í hæðina
líka og því misstu margir af kvóta-
eign hér um slóðir.“
Hafa alltaf þurft að
kaupa kvóta
Hraðfrystihús Hellissands hef-
ur alltaf þurft að kaupa sinn kvóta
frá upphafi kvótakerfis. „Við átt-
um engan bát þegar kvótakerfið
var sett á og höfðum því enga við-
miðun af veiðum til að fá kvóta.
Svo þurftum við seinna að kaupa
þetta dýrum dómum og þurf-
um enn því við þyrftum að hafa
meiri kvóta en maður er ragur
við að kaupa kvóta ef þetta verður
svo tekið af einn daginn. Afkasta-
geta þessara tveggja línubáta okk-
ar er mun meiri en kvótinn leyfir.
Við erum að nýta svona 60-65% af
getu þeirra og það er ekki góð nýt-
ing á mikilli fjárfestingu. Ef klippt
verður á kvótakerfið fyrirvara-
laust án þess að aðrar skynsam-
ar leiðir komi í staðinn þá eru líka
þessi byggðarlög hér á Snæfells-
nesinu farin á hausinn. Markaðs-
leiðin er ekkert betri fyrir þá litlu.
Þeir stærstu munu gleypa allt með
því kerfi. Snæfellsbær er í dag einn
öflugasti útgerðarstaður á landinu.
Hér er mesta fjölbreytnin. Hér eru
stundaðar línuveiðar, netaveiðar,
dragnót og togveiðar. Þú finnur
engan stað á landinu með aðra eins
fjölbreytni og hér eru líka flest-
ir útgerðarmennirnir. Þau eru ófá
litlu fjölskyldufyrirtækin hér með
einn eða tvo báta og ganga bara
vel. Þessi fyrirtæki ráða ekki við að
kaupa kvóta á markaði. Þau þurfa
annan vettvang til þess.“
Aldrei hvarflað
að mér að hætta
Ólafur Rögnvaldsson segir aldrei
hafa hugsað það í eina sekúndu
að selja allt heila klabbið og hætta
þessu útgerðarstússi. „Það hafa
margir gefist upp á þessu sjávarút-
vegsbrölti og ekki þolað álagið en
við höfum byggt þetta upp í gegn-
um áratugina með það að mark-
miði að skapa vinnu og tekjur fyrir
byggðarlagið og það verður áfram
meðan ég ræð einhverju,“ segir
Ólafur Rögnvaldsson, sem eins og
pabbi hans stjórnar nú Hraðfrysti-
húsi Hellissands með eiginkonuna
og syni sína sér við hlið til halds
og trausts.
hb
Pólverjinn Lezek horfir hér til ljósmyndara en hann hefur starfað lengi hjá Hrað-
frystihúsi Hellissands.
Séð yfir vinnslusalinn í Hraðfrystihúsi Hellissands.
June fluttist frá Suður-Afríku til Hellissands fyrir um 30 árum og býr með ís-
lenskum manni sínum og börnum í næsta húsi við Hildi og Ólaf Rögnvaldsson.
Fiskflök tilbúin á Bretlandsmarkað.