Skessuhorn - 17.01.2018, Síða 17

MIÐVIKUDAGUR 17. jANúAR 2018 17
þvottahús var byggt á lóð skammt
frá Snældubeinsstöðum og Sam-
túni, stutt frá hvernum. Þangað
kom fólk úr sveitinni og gat í góð-
um tækjakosti þvegið stórþvotta af
heimilunum. Svava í Samtúni sá
um lyklana að þvottahúsinu og að-
stoðaði konur úr sveitinni eins og
þurfti. „Þetta var afskaplega þakk-
lát þjónusta sérstaklega þar sem
heimilin voru mannmörg og mikl-
ir þvottar. Þetta var náttúrlega fyrir
tíma heimilis þvottavélanna. Hver
bær fékk úthlutað þvottadegi hálfs-
mánaðarlega og gat þvegið í tveim-
ur stórum þvottavélum og þurrkað
svo í sérstöku þurrkherbergi. Þá var
einnig strauvél þannig að oft tóku
konurnar með sér heim mikinn
þvott hreinan og samanbrotinn, til-
búinn í skápana. Þetta var gríðar-
lega þægilegt í þá daga og góð að-
staða.“
Skólinn í
næsta nágrenni
Eftir að hætt var að kenna börnum
í Ásgarði var farið að byggja nýjan
grunnskóla á Kleppjárnreykjum, í
nokkur hundruð metra fjarlægð frá
bæjarhúsunum á Snæfeldubeins-
stöðum og Samtúni. Hrepparnir
í uppsveitum Borgarfjarðar stóðu
að framkvæmdum. Meðan á bygg-
ingu skólans stóð mæddi talsvert á
nágrönnum og margir sem lögðu
þessa stóra verkefni lið með ein-
um eða öðrum hætti. Svava segir að
hún hafi meðal annars haft iðnað-
armenn í fæði og húsnæði um tíma
en auk þess var byrjað að kenna
börnum í stofunni þeirra í Samtúni
áður en hægt var að taka nýja skóla-
húsið í notkun. „Það var því kennt
hér um tíma, í stofunni hjá okkur
jakobi. Þá vorum við einnig með
nokkra stráka úr Hálsasveit í hús-
næði til að byrja með, en heimavist
við skólann var byggð síðar. Það var
stutt á milli og eftir að heimavist-
in reis man ég að stelpurnar mín-
ar fóru og hjálpuðu litlum stúlkum
úr héraðinu að setja utan um rúmin
sín og svoleiðis. Þessar litlu stelpur
voru að fara í fyrsta skipti að heiman
frá sér og voru kannski dálítið litl-
ar í sér,“ rifjar Svava upp. Hún við-
urkennir að vinnudagarnir hafi oft
verið langir og rifjar upp að stund-
um hafi hún bakað á nóttunni. „Þá
var bestur friður til þess, þegar aðr-
ir voru gengnir til náða.“
Nóg kjet og mjólk
Svava segist ekki hafa tölu yfir þann
fjölda barna sem til hennar og jak-
obs voru send til sumardvalar eins og
tíðkaðist alla síðustu öld. Af miklum
fjölda má nefna ungan mann sem
margir lesendur þekkja, jakob Svav-
ar Sigurðsson, tamningamann og
einn fremsta knapa landsins. Hann
var mörg ár í sveit hjá afa sínum og
ömmu í Samtúni, fólkinu sem hann
heitir eftir. „Við vorum í gegnum
tíðina með svona fimm stráka í sveit
í einu og margir þeirra hafa haldið
tryggð við okkur eftir það og sýnt
mér ræktarsemi. Foreldrar þessara
barna voru vissulega dálítið ákveðn-
ir og sumir kannski ýtnir þegar þeir
vildu koma börnum sínum til okk-
ar. Sögðu að það væri til nóg kjöt
og nóg mjólk og því gætum við vel
bætt við okkur einum munni til að
metta. Auðvitað voru þessi börn
sem send voru til sumardvalar látin
gera gagn og langoftast munaði um
hjálp þeirra. Þau voru matvinnung-
ar eins og það var kallað. jakob var
oft á þessum árum útivinnandi og
mig munaði um alla aðstoð, eins og
í sauðburði þegar látið var bera úti,
eða á öðrum álagstímum. En ef þessi
börn fengu nægan svefn og nóg að
borða þá leið þeim vel. Það þurfti
engum að leiðast.“
En tími sumardvalarbarna leið
með aukinni tækni, árin færðust yfir
ábúendur og búskaparhættir tóku að
breytast, líkt og víðast hvar til sveita.
Þegar jakob og Svava voru komin
á fullorðinsár var skepnum fækk-
að. Þau byrjuðu á að fækka kúnum
en Svava segist þó áfram hafa viljað
halda nokkrar kýr eins lengi og hún
réði við. Hún segist síðast hafa verið
með fimm kýr í fjósi sem hún hugs-
aði alfarið um sjálf. „Kýrnar voru
vinir mínir og mér þótti afskaplega
vænt um þær alla tíð. Við héldum
hins vegar áfram að hafa kindur og
Magnús sonur minn er ennþá bú-
andi þótt hann sé nú orðinn sjötug-
ur og ég að verða níræð, kerlingin.
En hér vil ég vera eins lengi og ég
mögulega get. Mér hefur sko liðið
vel,“ segir Svava í Samtúni að end-
ingu.
mm Mark Zuckerberg stofnandi og eig-
andi samskiptasíðunnar Facebook
ritaði síðastliðinn fimmtudag pist-
il um veigamiklar breytingar sem
nú stendur til að gera á samskipta-
síðunni. Hann segir megin tilgang
breytinganna að stuðla að því að
fólk verji sem best tíma sínum á Fa-
cebook. Án þess að segja það ber-
um orðum, er ástæðan sú að ungt
fólk sérstaklega ver sífellt minni
tíma á Facebook en það gerði. Zu-
cerberg segir að markmið Facebo-
ok frá upphafi hafi verið að tengja
saman fólk sem væri annt hvort um
annað og gefur í skyn að markaðs-
væðingin hafi nú gengið of langt. Í
því sambandi nægir að skrolla niður
hefðbundna Facebook síðu einstak-
lings til að sjá að meginhluti þess
sem þar er að finna er ýmist kostuð
umfjöllun eða beinar auglýsingar.
Zuckerberg viðurkennir að nú
hafi notkun síðunnar þróast með
þeim hætti að fyrirtæki, stofnanir,
félög og fjölmiðlar hafi yfirtekið
miðilinn og hrakið þaðan burt fólk
sem kærir sig ekki um sífellt áreiti
auglýsinga og áreitis frá þeim. Aðr-
ar upplýsingar og þá persónulegri
drukkna í áreiti markaðsaflanna.
Byggt á þessum upplýsingum
hefur Facebook nú ákveðið að gera
meiriháttar breytingar á samskipta-
síðunni. Draga mun úr vægi þess
að fyrirtæki, stofnanir og fjölmiðlar
geti deilt fréttum og kynningarefni
og í raun yfirtekið síður almenn-
ings á kostnað persónulegra sam-
skipta sem fólk vill hafa við vini,
ættingja og hópa sem það sjálft vel-
ur þátttöku í. Kynningarefni frá
fyrirtækjum verður innan tíðar að-
eins sýnilegt í afmörkuðum hópum
sem eru sérstaklega skráðir til þess,
svo sem umræðuhópum um af-
mörkuð málefni. Af þessu leiðir að
fyrirtæki sem að stórum hluta hafa
treyst á Facebook sem kynningar-
miðil verða að leita annarra leiða en
þau hafa farið undanfarin ár. Vægi
hefðbundinna heimasíðna og ann-
arra samskiptasíðna mun því aukast
að nýju ef marka má þessar upplýs-
ingar eiganda Facebook.
Strax daginn eftir að Mark Zuc-
kerberg ritaði þessa yfirlýsingu
féllu hlutabréf í Facebook um tæp
5%. Það gerði að verkum að frum-
kvöðullinn féll um eitt sæti á lista
yfir ríkustu menn Ameríku, fór úr
þriðja sæti í það fjórða.
mm
Stofnandi Facebook bregst við
of mikilli markaðsvæðingu
Nokkur munur er á leikskóla-
gjöldum á milli stærstu sveitarfé-
laga í landinu. Samkvæmt niður-
stöðum úttektar verðlagseftirlits
Alþýðusambands Íslands hækkuðu
leikskólagjöld í sjö af sextán fjöl-
mennustu sveitarfélögum landsins
um síðustu áramót. Leikskólagjöld
lækkuðu í þremur sveitarfélögum
og héldust óbreytt í sex þeirra.
Lægsta almenna leiksólagjaldið
fyrir átta klukkustundir á dag auk
fæðis, er í Reykjavík eða 25.234
kr. á mánuði, og hæsta gjaldið er
í Garðabæ þar sem foreldrar borga
38.465 kr. á mánuði. Munurinn er
því 52% á þessum tveimur sveit-
arfélögum. Leikskólagjöld fyrir
forgangshópa, einstæða foreldra,
námsmenn og öryrkja, eru einn-
ig lægst í Reykjavík, 16.770 kr. á
mánuði, en hæst í Skagafirði þar
sem foreldrar eru rukkaðir um
29.512 kr. á mánuði.
Akranes var meðal þeirra sveit-
arfélaga sem hækkuðu leikskóla-
gjöldin þannig að tímagjaldið er
2,2% dýrara í janúar 2018 en í
janúar 2017 og fæðisgjaldið hækk-
aði um 2,3% á milli ára. Borgar-
byggð var einnig í úttektinni en þar
kemur fram að leikskólagjöld hald-
ast óbreytt á milli ára. Foreldrar á
Akranesi borga núna 28.200 kr. á
mánuði fyrir átta klukkustundir og
8.970 kr. fyrir fæði. Í Borgarbyggð
kostar það 27.400 kr. á mánuði
að hafa barn í átta klukkustundir
á leikskóla auk 9.730 kr. í fæðis-
gjald.
Fyrir þá foreldra sem þurfa að
hafa börnin sín á leikskóla í fleiri
en átta klukkustundir á dag getur
heildargjaldið hækkað töluvert.
Níunda klukkustundin er dýrust
fyrir foreldra í Kópavogi, 14.066
kr. á mánuði, en ódýrust í Skaga-
firði, 2.977 kr. sem gerir 372%
mun á milli þessara tveggja sveit-
arfélaga. Fyrir forgangshópa er ní-
unda klukkustundin einnig dýrust
í Kópavogi, 9.843 kr. og ódýrust
á Seltjarnarnesi þar sem foreldr-
ar borga 2.021 kr. Foreldrar í for-
gangshópi í Borgarbyggð greiða
2.055 kr. fyrir níundu klukkustund-
ina sem er þriðja lægsta gjaldið af
þessum sextán sveitarfélögum sem
til skoðunar voru hjá verðlagseftir-
liti ASÍ.
arg
Allt að 52% munur á leikskólagjöldum
Verðmunur á milli ára fyrir átta klukkustunda vistun á leikskóla auk fæðis.
Verðmunur á milli ára fyrir foreldra í forgangshópi.
Í stofunni í Samtúni var kennt áður en skólahúsið á Kleppjárnsreykjum var full-
byggt.
Bæirnir Snældubeinsstaðir og Samtún eru rétt suðaustan við Kleppjárnreyki. Hluti
af loftmynd sem Mats Wibe Lund tók.