Heimsmynd - 01.07.1992, Síða 59

manns. Hættan er sú að Jóhanna haldi áfram að hrópa bara
úlfur, úlfur og missi trúverðugleikann. Eg lít svo á að konur í
stjórnmálum eigi allar undir högg að sækja gegn karlaveldinu,
hvar í flokki sem þær standa.“
Om hvort kvennalistakonur hafa látið eina úr sínum
fremstu röðum gjalda þess að vera í tygjum við
forkólf í öðrum flokki segir hún: „Sigríði Dúnu
var ekki hafnað af Kvennalistanum en eiginkona
hvaða ráðherra sem er hlýtur að eiga erfitt upp-
dráttar í öðrum flokki. Pað verður ákveðinn trún-
aðarbrestur. Segjum svo að ég yrði ástfangin af
Davíð Oddssyni eða Hörður af fegurðardrottn-
ingu, við værum með því móti að segja að grund-
vallarlífsviðhorf okkar kæmu því ekkert við af
hverjum við yrðum ástfangin. Auðvitað má segja
að maður ráði því ekki í hverjum maður verður
skotinn en pólitísk afstaða, skyldi maður halda, endurspeglar
grundvallarviðhorf fólks til tilverunnar. Ég trúi á jafna for-
eldraábyrgð og lifi samkvæmt því. Ef ég yrði ástfangin af
manni með allt önnur lífsviðhorf, manni sem hefði til dæmis
mestan áhuga á einkavæðingu og heimavinnandi húsmæðrum
yrði mér illa brugðið.“
Henni finnst þróunin nú vera afturhvarf til íhaldssamari
gilda. „Þegar harðnar á dalnum og atvinnuleysi eykst bitnar
það helst á konum. Konur eru ekki aðeins í meirihluta þeirra
sem starfa innan velferðarkerfisins heldur eru þær líka meiri-
hluti þeirra sem njóta þjónustu þess. Sé stoðunum kippt und-
an velferðarkerfinu er fótunum kippt undan
konum á hinum almenna vinnumarkaði.
Eftir seinni heimsstyrjöldina var ekki leng-
ur þörf fyrir konur úti á vinnumarkaðinum og
þá voru matreiðslubækur uppfullar af upp-
skriftum þar sem það tók margar klukku-
stundir að matreiða hvern rétt. Mér finnst
eitthvað svipað uppi á teningnum núna. Allt
miðar að því að neyða konur inn á heimilin
aftur. Það er ekkert að því að vera móðir en
það stingur mig að sjá kornungar stelpur trítl-
andi með barnavagnana á undan sér niðri í
bæ. Fyrir þessu hefur verið rekinn áróður rétt
eins og brjóstagjöf, sem á ekkert endilega
skylt við móðurkærleika. En svona er konum
stýrt á hverju tímaskeiði.
Ég kynnti mér sögu einnar formóður minnar þegar ég sótti
námskeið hjá Helgu Sigurjónsdóttur í kvennasögu. Þessi kona
var uppi snemma á 19. öld og hét Herdís Þorgeirsdóttir. Hún
var fædd 1802 og tekin í fóstur af hreppstjóranum í Ölfusi. Síð-
ar giftist hún syni hans og átti með honum fimmtán börn. Her-
dís þessi var langaamma mömmu og ég gróf upp allt sem ég
gat um hana. Þá komst ég að því að einn forfaðir minn, Bein-
teinn, kvæntist Vilborgu Halldórsdóttur, dóttur biskupsins á
Hólum. Hún hafði eignast barn í lausaleik og var því falleruð
biskupsdóttir, brottræk úr sinni stétt. Sonur hennar, Magnús,
barnar síðan heimasætuna á næsta bæ í Ölfusi og ég sé þessa
Vilborgu fyrir mér þar sem hún segir við son sinn: Nú kvænist
þú þessari stúlku Magnús! Á þessum tíma var það hræðileg
skömm fyrir stúlkur að eignast barn utan hjónabands og þær
þurftu að sitja á svokölluðum krókbekk í kirkjunni. Norður í
Eyjafirði bjó systir Hólmfríðar, en svo hét stúlkan sem Magn-
ús barnaði, Valgerður Briem, gift stórbónda þar og átti því
sæti á heiðursstað í kirkjunni. Þangað gengur hún eitt sinn inn
og verður litið til stúlku sem hafði átt barn í lausaleik og sat á
þessum niðurlægingarbekk. Þá gekk frú Valgerður fram hjá
hefðarsæti sínu og settist hjá falleruðu stúlkunni. Þetta er eitt
flottasta dæmi sem ég þekki um samstöðu kvenna. Þessi saga
kemur við hjartað á mér.“
Sjálf segist hún hafa kynnst þessari samstöðu. „Það er klisja
að konur séu konum verstar. Síðast í gær sat ég vorþing
Kvennalistans á Seyðisfirði. Þarna voru samankomnar fimm-
tíu kerlingar, hver annarri hressari. Þær vita allar að ég er
veik. Þegar tók að líða á nóttina þar sem við sátum og skegg-
ræddum var ég orðin mjög þreytt og gekk til náða á undan öll-
um öðrum. Engin þeirra hvatti mig til að sitja lengur eða kom
með óþægiíegar spurningar. Góða nótt Malla mín, sögðu þær.
Daginn eftir tók ein þeirra ferðatöskuna mína upp og bar
hana þegjandi og hljóðalaust."
Samstöðu kvenna segir hún fólgna í því að þær geri sér
grein fyrir því að þær eru allar á sama báti.“Valgerður Briem
hefur gert sér grein fyrir því að stúlkan á krókbekknum hefði
getað verið hún sjálf. Ég og Salóme Þorkelsdóttir erum á
sama báti. Hvorug okkar getur gengið niður öngstræti um há-
nótt án þess að finna til ónotatilfinningar. Það er andstyggilegt
að finna til ótta gagnvart ókunnum karlmönnum. En það gera
konur út um allan heim. í stórborgum erlendis eru nú sérstak-
ar kvennahæðir á hótelum þar sem konur eiga að geta verið
óhultar. Ég brýni fyrir dætrum mínum að stytta sér aldrei leið
um fáfarin svæði né heldur að taka leigubíla einar. Það er
hræðilegt að þurfa að ala stúlkubörn upp í þessu vantrausti á
karlmönnum. Nú nýverið hringdi kona í kvennaathvarfið
vegna dóttur sinnar sem hafði farið ein í leigubíl. Þetta var
smástelpa, send á milli tveggja staða. Leigubílstjórinn fór með
hana upp í Rauðhóla og neyddi hana til að sjúga sig. Enginn
veit hver þessi maður er og móðirin hringdi í öngum sínum í
Kvennaathvarfið."
Framtíð kvenna segir hún velta á umræddri samstöðu og
hvernig þær taki á sínum málum sjálfar. „Konur verða að
segja hingað og ekki lengra. Bandaríska ljóðskáldið, Adrienne
Rich, sagði að þann dag sem konur eignast sjálfar sinn líkama
myndi það breyta meiru en ef verkalýðurinn eignaðist fram-
„Góða nótt Malla mín, sögðu
þœr. Daginn eítir tók ein
þeirra íerðatöskuna mína
upp og bar hana íyrir mig
þegjandi og hljóðalaust. “
leiðslutækin. Um 150 þúsund bandarískar stúlkur deyja árlega
úr anorexíu án þess að það komist í heimsfréttirnar. Hvað ef
þetta væru piltar? Konur eru í raun breiðu bök þjóðfélagsins,
inni á heimilum og utan. Þótt þær stjórni ekki fiskvinnslunni
bera þær mikla ábyrgð. Stjórni þær fyrirtækjum gera þær það
yfirleitt vel eins og útgerðarkonan á Suðurnesjum, Bára með
kjólabúðina á Hverfisgötunni, Rúna heitin Guðmundsdóttir
með Parísartískuna og fleiri konur sem reka fyrirtæki. Þessar
konur eru ekki í fréttum. Þar eru hins vegar hinir og þessir
spútnikkar, sem eru að hefja einhvern rekstur og næst þegar
maður heyrir af þeim eru þeir með tugmilljóna króna gjald-
þrot á eftir sér.“
Við sitjum á Grillinu, dreypum á kaffi, það er tekið að
rökkva og við erum einar eftir. Indæll þjónn kemur og spyr
hvort okkur vanti eitthvað. Hann kallar okkur stelpur!
Magdalena sperrir eyrun. Að vísu er hún enn þá frekar stelpu-
leg, rétt eins og þegar ég hitti hana fyrst. „Það var allt önnur
Malla“, segir hún. „Ég var að verða þrítug, ástfangin af Herði,
ógurlegur töffari sem skynjaði engar hindranir á veginum. Ég
hafði meira sjálfstraust þá“, segir hún hugsi. „Svo hætti ég að
vera einstaklingshyggjumanneskja. Og ég flutti aldrei ein inn í
íbúð nálægt Mokka, eins og mig dreymdi um. Ég eignaðist
þrjár dætur og hætti að vinna allan daginn til þess að vera með
þeim. Ég hætti að líta á kvennabaráttu sem jrras. Ég hætti að
vera svo sjálfselsk að halda að ég væri yfir aðra hafin, til dæm-
is konur, sem gætu ekki bjargað sér á sama hátt og ég. Smám
saman lærði ég að standa með öðrum og kynntist því dýrmæt-
asta sem ég þekki, að aðrir standa með mér.“B
HEIMSMYND 59