Heimsmynd - 01.07.1992, Qupperneq 76

er. Karlkynstáningur fyrir fjórum-fimm
áratugum, var tiltölulega ánægður með
sig ef hann átti stórköflótta skyrtu,
skrautlegt stælbindi og veski með mörg-
um hólfum. Mikið meira var það ekki.
Sveitapiltur efnilegur, sem þá var, segir
mér að hann hafi sýnt af sér merkilegt
framtak með því að panta sér bírópenna
í póstkröfu (en svo hétu kúlupennar af
fyrstu kynslóð). Ása, Signý og Helga
þeirra daga þurftu kannski svarta lakk-
skó til að pluma sig á dansæfingum og
næsti áfangi var gaberdínkápa með næl-
onkraga. Þegar við lásum nýlega um fjöl-
brautaskóla þar sem næstum því þriðji
hver nemandi kemur á eigin bíl á skól-
ann, þá segjum við sem erum bráðum
orðin gömul: Djöfuls vitleysa er þetta!
Kannski þegjum við bara. Ekki veit ég
svo hvort táningar okkar daga vorkenna
okkur bílleysið sem var. Enda alveg
óþarfi: við þekktum öngva jafnaldra sem
höfðu bíl undir rassinn á sér og höfðum
því öngvar áhyggjur af bflum. Það verður
ekki erfitt að vera bílleysingi fyrr en þú
ert kominn í algjöran minnihluta í
bekknum. En þá má nú sjálfstraustið
fara að vara sig.
Neyslustigið er allt annað nú en þá,
það er augljóst. Bæði hjá unglingum og
öllum hinum. Þarna eru tveir heimar og
langt á milli. En bæði þá og nú vildi
óþolinmæðin sem fyrst byggja brú milli
óskar og veruleika: við ætlum að prófa
það strax sem þetta fullorðna pakk leyfir
sér. Ekki síst brennivín og að sofa hjá.
Hlutir allskonar voru ekki svo mjög á
dagskrá vegna þess að þeir voru ekki til.
Framsókn hlutanna í daglegu lífi neyslu-
þjóðfélagsins hefur svo orðið til þess
ekki síst að herða á óþolinmæðinni.
Reyndar er rétt að gleyma því ekki, að
óþolinmæðin fór snemma af stað, neyslu-
gleðin sem svo er kölluð þaut bókstaf-
lega upp úr startholunum. Árið 1954 fóru
fyrstu stúdentarnir úr nýjum Mennta-
skóla á Laugarvatni í þriggja daga ferða-
lag um Snæfellsnes eftir að þeir höfðu
sett upp sínar húfur. Næsti árgangur fór í
vikuferð um Norðurland. Þarnæsti flaug
til Kaupmannahafnar. Og fjórði árgang-
urinn nam ekki staðar fyrr en í London
og París.
MÁ ÉG SOFA HJÁ ÞÉR?
Þá sem nú var þetta lögmál hér ekki
langt undan: Ég vil byrja að lifa strax í
gær.
Þess vegna skipti það alltaf jafn miklu
máli hvort maður hafði prívatherbergi
þar sem maður gat gert það sem manni
sýndist - ef einhver fékkst til að vera
með í þeim glannaskap. Með öðrum orð-
um: í því að eiga samleið á ástarinnar
hálu brautum.
Réttara væri að spyrja fyrst um það
hve langt Hún fékkst til að fylgja Honum
á þeim góðu brautum. Því vitanlega
gerðu fæstir „það sem þeim sýndist".
Stelpurnar mættu á stefnumótin vopnað-
ar ströngum áminningum að heiman um
að þær mættu helst ekki gera neitt. Þeim
táningum meir
en pegar við segj-
um: Ekki var ég
að djöflast um
allt á bíl á þín-
um aldri!
stóð oftar en ekki stuggur af þeim „rót-
arstykkjum“ sem risu til þeirra í vanga-
dansinum. Náttúran er vissulega söm við
sig á öllum tímum, en óttinn við óléttuna
var öflugur lurkur sem barði á hennar
óstýrilæti. Ekki síst hjá þeim sem í skóla
voru (aðrir voru yfirleitt mjög fljótir að
koma sér í hjúskap til að þurfa ekki að
kúra lengur kvenmannslausir í kulda og
trekki). Tökum til dæmis tíu stráka í
stúdentsefnabekk: þrír áttu börn í vænd-
um, tveir þeirra eru á leið upp að alt-
arinu, tveir í viðbót sofa nokkrar vikur
illa fyrir áhyggjum af því, að þeir séu að
verða ótímabærir feður, hinir fimm eru
enn ekki við kvenmenn kenndir. (Það
veit maður samt aldrei).
Þeir sem áttu alvörukærustu voru öf-
undaðir af því að geta skóflað í síg holds-
ins lystisemdum hvenær sem þeim sýnd-
ist. Um leið var þeim vorkennt, aum-
ingja mönnunum. Þeir máttu ekki um
frjálst höfuð strjúka, ekki komast þeir til
útlanda í nám þótt þeir fegnir vildu, í
smásögum þess tíma finnst strák sem
hefur gert sumarástinni sinni barn eins
og verið sé að grafa hann lifandi. Það eru
aðrir sem sigla í haust til að leggja undir
sig heiminn.
Ástin lifði á tveim tilverustigum: á
öðru grenjuðu menn af greddu og fúlum
losta og fóru með klám og annað last um
„það fínasta í lífinu“ (eins og hrökk út úr
skólastjóra einum í þann tíð). Á hinu
voru menn rómantískir riddarar, tryggir
og trúir, bóklegir og upphafnir. Þetta er
mynstur sem menn hafa svosem rekist á
áður: eða man nokkur hvernig ástin
svarf að Þórbergi og félögum hans í Is-
lenskum aðli í aldarbyrjun? Nema hvað
við vorum ekki eins tvískiptir og þeir
aldamótamenn. Það var styttra á milli
þess hjá okkur að vera eins og ský í bux-
um og fara úr buxum. Kannski var best
að vera sem lengst í máttugri og upp-
byggilegri ástarsorg:
If your sweetheart
sends a letter
of good-bye. . .
söng útvarpið svo oft og títt að allir
kunnu það utanað, því á þeim tíma ent-
ust slagararnir í heilan vetur. Kannski
var það enn betra að gruna barasta að
Somebody loves me
I wonder who. . .
Nú getur einhver spurt: þú sem hefur
talið einkabfla fjölbrautaskólanema,
hvað veist þú um ástarfarið í dag? Og
mér verður fátt um svör, náttúrlega. Bet-
ur færi að aðrir svari því. Það veit enginn
hve djúpt kynlífsbyltingarnar taka, sá
sem á horfir úr fjarska vaxandi aldurs-
munar verður var við miklar sveiflur:
stundum er sem lauslæti út og suður sé
orðið einskonar mannréttindakrafa, svo
kemur að því að unglingum finnst svo
fyrirhafnarlítið pot heldur kaldranalegt
76 HEIMSMYND