Heimsmynd - 01.04.1993, Side 68

Foreldrar Einars, Halldóra Jóhannsdóttir og
Guðfinnur Einarsson í Litlabœ. Þau eignuðust
fimmtán börn.
Svarti Tóti var eittfyrsta skip Einars Guðfinnssonar.
Hann keypti þennan sexœring tvítugur að aldri og reri
honumfrá Bolungarvík.
Hjónin Elísabet í'
Guðfinnsson nýgift. B<
í verbúð Einars o\
Einar Guðfinnsson var dæmi-
gerður sjálfmenntaður at-
hafnamaður af gamla skól-
anum, hóf sig upp úr sárri
fátækt og var alla tíð eins og
óbreyttur alþýðumaður í
háttum, aðhaldssamur og
vakandi í rekstrinum með
alla þræði í sínum höndum. En hann hafði
líka einkenni hins djarfa og frjóa fram-
kvæmdamanns. Hann tók áhættusamar
ákvarðanir sem byggðust á innsæi og
sköpunargáfu og uppskar í samræmi við
það. Eftir að synir hans og sonarsynir tóku
við rekstrinum fóru fyrirtækin meira að
líkjast stöðnuðum stofnunum, allt gekk
sinn vanagang meðan skuldir hrönnuðust
upp. Frumkvæði skorti til að stokka upp
meðan enn var lag. Lífsstíll erfingjanna
hefur líka að ýmsu leyti verið ólíkur því
sem Einar gamli Guðfinnsson tileinkaði
sér. Þeir keyra um á dýrum bílum og búa í
höllum. Þeir nota ekki strætisvagnaþjón-
ustuna í Reykjavík eins og Einar gerði jafn-
an í bæjarferðum sínum. Sú þjóðsaga gekk
að einhver hefði spurt gamla manninn
hvers vegna hann kæmi jafnan í strætis-
vagni en synir hans ekki. Þá er sagt að
Einar hafi svarað: „Sá er munurinn á mér
og þeim að þeir eiga ríkan föður.“
Einar Guðfinnsson og fyrirtæki hans
voru lengi vel eins og logandi kyndill
einkaframtaksins í sjávarútvegi og verslun
á Islandi. Til hans var vitnað á tyllidögum í
röðum Sjálfstæðismanna og þegar mikið lá
við voru skrifaðir leiðarar um hann í
Morgunblaðið. Hann var talinn dæmi-
gerður einkaframtaksmaður á dögum
bæjarútgerða og ríkisforsjár. Þannig var
leiðari blaðsins helgaður honum á útfarar-
degi hans í nóvember 1985. Þar sagði
meðal annars:
„Ævistarf hans er í raun dæmisaga um
hverju framtak eins manns sem býr að góðu
atgervi getur áorkað í þágu margra, sveitar-
félags og þjóðfélags, þegar rétt er á málum
haldið.“
Og ennfremur:
„Mikilhæfur einstaklingur og verðugur
fulltrúi einkaframtaks í landinu er allur.
Það er hverju byggðarlagi og samfélagi
mikil gæfa að eiga slíka menn. Hann var
skáld athafnanna - athafnaskáld í þess orðs
bestu merkingu.“
Þess vegna er gjaldþrot fyrirtækja Einars
Guðfinnssonar nú ekki venjulegt gjaldþrot
heldur snýst það um goðsögn. Engu að
síður er gjaldþrotið ekki annað en lífsins
gangur. Fyrirtæki rísa og falla og afrek
Einars Guðfinnssonar stendur eftir sem
áður. Hitt er tilfinnanlegra að kaup-
staðurinn Bolungarvík átti nær allt sitt
undir þessu eina fjölskyldufyrirtæki. í því
felst harmleikurinn.
Sá sem skrifar þessa grein átti því láni að
fagna að fá að spjalla við Einar Guðfinns-
son eina dagstund á skrifstofu hans fyrir
um 20 árum. Það var ógleymanlegt. Heið-
ríkja og góðvild skein úr hverjum andlits-
drætti þessa svipsterka manns. Eg skildi
allt í einu af hverju flestir Bolvíkingar undu
glaðir forsjá hans. Lítillæti og hógværð
einkenndu allt fas hans. Engu að síður
skynjaði maður undir niðri að þama fór
járnharður, viljasterkur og útjónarsamur
maður. Jarl Bolungarvíkur. Er ég var búinn
að spjalla við hann lengi fór ég að hafa
áhyggjur af því að tefja hann frá dags-
verkum sínum. Þá sagði hann setningu sem
kom flatt upp á mig og var kannski dæmi
um góðlátlega kímni hans og æðruleysi.
Hann sagði: „Þú er ekkert að tefja, góði
minn. Eg geri nú aldrei neitt.“ Þetta var
maðurinn sem fór á fætur klukkan fimm á
hverjum morgni og fór til eftirlits um
vinnsluhús og verslanir áður en nokkur sála
var komin á fætur, gekk síðan niður á Brjót
og hafði tal af sjómönnunum, er þeir voru
að búa sig til róðurs, og þaðan á skrifstofu
sína til að fara í saumana á öllum reikn-
ingum og rekstri. Hann var búinn að koma
af sér stjómun fyrirtækjanna í hendur sona
sinna en hélt uppteknum hætti að fylgjast
vakandi augum með öllu.
Eg átti heima á Isafirði á árunum 1972
til 1975. Þegar góða gesti bar að garði frá
Reykjavík var gjarnan farið með þá til
Bolungarvíkur til að sýna þeim veldi Einars
Guðfinnssonar. Þar var allt með nokkrum
öðrum brag en á ísafirði. Engin niðumídd
timburhús og hvergi merki um fátækt. Þar
var glæsilegt ráðhús, flott sundlaug og
félagsheimili sem talið var eitt hið stærsta á
landinu er það var reist 1952. Og iðandi
athafnalíf. Flest fiskvinnsluhús á staðnum
voru máluð í einkennislitum fyrirtækisins
og á þeim stóð stórum stöfum EG. Alls
staðar var EG. Verslun Einars Guðfinns-
sonar minnti helst á stónnarkað í Reykjavík
enda fóru ísfirðingar á þeim árum gjarnan
þangað til að versla. Þar var líka stærsta
byggingavöruverslun á Vestfjörðum, í eigu
Jóns Friðgeirs, sonar Einars Guðfinns-
sonar. Ovenjulega mikil reisn var yfir
öllum einbýlishúsunum sem settu svip á
staðinn og Bolvíkingar voru drjúgir með
sig og upplitsdjarfir. Þar fór stolt fólk af
sínum stað. „Eitt mesta athafnabyggðarlag
landsins ber svip hans og framsýni hans,“
skrifaði Sigurður Bjamason frá Vigur við
andlát Einars.
En nú er hún Snorrabúð stekkur.
En hver var þá Einar Guðfinnsson?
Ásgeir Jakobsson rithöfundur skrifaði
ævisögu Einars nokkrum árum áður en
hann lést og er mest byggt á henni í
frásögninni hér á eftir.
I raun og veru var Bolungarvík dauða-
dæmt þorp er Einar Guðfinnsson steig þar
68
HEIMS
MYND