Heimsmynd - 01.04.1993, Page 77

Undralandi. Svo var ein kona sem ég kynn-
tist ekki fyrr en þessu tímabili mínu var að
ljúka, hún Lady Clementine. Hún tók
æðislegar myndir af konum í rosalegum
kjólum en þeir voru líkt og einkennandi
fyrir þennan tíma. En konurnar hennar
Clementine voru alltaf að þjást. Þær lágu
drifhvítar fram á borð eða upp við veggi og
það voru sársaukadrættir í andlitinu og öll
þessi þjáning er einkennandi fyrir konurn-
ar á myndunum hennar.“ Nanna stekkur
upp úr stólnum og að stofudyrunum þar
sem hún lætur sig hníga í örvinglan niður
með dyrastafnum og framkallar þján-
ingarsvipinn hennar Klementínu svo að
ekki verður um villst hvað hún á við þó
hún sé ekki klædd viktoríönsk-
um kjól. Ég spyr hana hvort
hún hafi gert einhverjar rnyndir
sem kalla megi kvennapóli-
tískar?
„Ég hef aldrei verið virk í
kvennapólitík eða kvenna-
baráttu heldur bara notið góðs
af því sem aðrir hafa gert á
þeim vettvangi. I mínum
myndum er því ekki að finna
neinar slíkar skírskotanir nema
þá alveg ómeðvitaðar. Ég er
líka sannfærð um að Lady
Clementine hefur ekki verið
meðvitað að lýsa stöðu kon-
unnar á þessum tíma en ómeð-
vitað hefur hún verið að gera
það. Og myndirnar hennar eru
ógleymanlegur vitnisburður.
Konur á þessum tíma voru ekki
líkami heldur kjóll. Við sem
erum uppi núna lítum þetta
sjálfsagt allt öðrum augum og
höfum líka haft alla öldina til
að skilgreina það.
Karlinn hann Louis Carroll
hefur áreiðanlega verið vitlaus
í litlar stelpur en hann var of siðavandur til
að láta sér koma neitt dónalegt til hugar.
Hann bara lék sér svona klunnalegur og
einkennilegur eins og hann var. Hann
starfaði sem kennari í Oxford en undi sér
aldrei vel nema þegar hann var að leika sér
við lítil börn eða öllu heldur, haft eftir
honum: „Ég kann vel við böm, nema
stráka.“ Hann var mjög hrifinn af stelpum
allt fram að tólf ára aldri. Þá hætti hann að
hafa neitt saman við þær að sælda. Með
einni undantekningu þó, þeirri sem varð
fyrirmyndin að Lísu í Undralandi, bama-
bókinni sem hefur haldið nafni hans á lofti.
Hún var sú eina og hann bað hennar þegar
hún var sautján eða átján ára og foreldrar
hennar urðu skelfingu lostnir og ekkert
varð af ráðahagnum. Myndimar hans eru
mjög skemmtilegar og furðanlega eðlileg-
ar miðað við frumstæða tækni þess tíma en
bömin þurftu að vera frosin í sömu stell-
ingu í margar mínútur meðan myndin var
tekin á glerplötu.
A áttunda áratugnum þegar ég er sem
hugföngnust af þessum verkum var sósíal-
realisminn í algleymingi og þá þótti mér
sérstaklega garnan að reyna að leika þetta
eftir Caroll og láta bömin sitja fyrir á
myndunum dálítið negld niður þó að ég
léti ekki alveg fullar þrjár mínútur líða
áður en ég smellti af. Ég stældi sumar
stellingamar alveg. A einni mynda hans
lætur hann fyrirsætuna liggja alklædda
uppi í sófa. En það er greinilegt þegar þú
skoðar myndina að hann hefur hugsað sér
hana sem nektarmynd. Ég tók þá
stellinguna upp en lét mína fyrirsætu vera
nakta. Þessar myndir sýndi ég í
Kaupmannahöfn fyrir mörgum árum og
duldi það ekki að hann var mér mikil
fyrirmynd. Þá fannst Dönum þetta vera
mjög skrítið og eigin-lega út í hött. Það er
núna fyrst sem þeir eru farnir að eiga við
sömu hlutina.“
Þú talar um að myndimar þínar séu allt
sjálfsmyndir. Getur þú sjálf, þegar þú
virðir fyrir þér ferilinn, greint einhverja
vits-munalega þróun eða tilfinningalega,
sem er öðrum þá hulin?
„Þetta er góð spuming en ekki að sama
skapi auðveld að svara. Ég vona að ég hafi
þroskast og tekið breytingum. Ég get aldrei
gert sama hlutinn upp aftur en ég endurtek
mig þó sífellt en með breyttu sniði. Eitt sinn
tók ég þátt í „ workshop “ kvenljósmyndara
frá öllum Norðurlöndum á Samsö. Þar var
meðal þátttakenda finnsk/sænsk kona, Tuija
Lindström, ljósmyndari sem ég hafði lengi
fylgst með og ber mikla virðingu fyrir, en
hún er núna prófessor í ljósmyndun í
Gautaborg. Þegar þessi kona sá myndimar
mínar af litlu stúlkunum í kjólunum sagði
hún: „Þetta skil ég vel og þekki frá sjálfri
mér. Þetta er stelpan sem þig langaði alltaf
til að vera.“ Og meðan hún sagði
þetta virti ég fyrir mér myn-
dirnar og fann að hún hafði rétt
fyrir sér. Mig langaði alltaf að
vera þessi fína, brosmilda og
hægláta stúlka sem blasti
hvarvetna við í þessari myn-
dröð. Það var bros-legt að þessi
kona skildi þekkja þetta frá sjál-
fri sér. í sálarlíf hennar var
skráð fágæt örlaga-saga en hún
hafði sem barn kynnst hör-
mungum stríðsáranna í
Finnlandi og reynt á sjálfri sér
að missa fjölskyldu sína og
hrekjast bamung milli vanda-
lausra og jafnvel til sadista, en
einhvern veginn ratað sem ung
kona inn í listaakademíu og náð
þar undraverðum árangri. Hún
væri sko viðtalsefni.“
Hún trúir mér fyrir því að
næsta draumaverkefni hennar sé
að vinna úr filmum frá því að
hún ljósmyndaði gamlan virkis-
vegg á lítilli danskri eyju. „Og
ég velti fyrir mér í framhaldi af
því hvort að hún sé ómeðvitað
að græja upp öflugra varnar-kerfi á efri
árum. Og þó. Að minnsta kosti kviknaði
ekki á þjófavarnar-kerfinu í þessu viðtali.
„Mig langar að taka þetta harða og karlle-
ga og stilla því upp við andstæðuna, eitth-
vað sérstaklega rnjúkt. En það má velta því
fyrir sér hvort þessi harka sé ekki komin
langa vegu frá því tímabili sem ég ljósmyn-
daði penar stúlkur í kjólum."
Aldurinn hefur þá gert þig bæði harða
og skarpa?
„Já, það má segja það.
Mér finnst ég hafa kynnst hlið á dætrum
mínum sem ég hefði farið á mis við nema
með því að nálgast þær með myndavélina.
Ég þurfti að leika við þær til að fá þær til
Þetta er bernskumynd afNönnu sjálfri sem húnfelldi inn íþessa
umgjörð á sýningu sinni Annars konar fjölskyldumyndir. Fuglsklóin á
myndinni vekur upp hugrenningatengsl sem minna á dauðann. Ekki síst
í Ijósi þess að Nanna missti eitt barna sinna, en það lést úr hvítblœði.
77
HEIMS
MYND