Heimsmynd - 01.04.1993, Qupperneq 79

sífellt að hnippa í mig og segja: Þú ættir að
fara og mynda þetta fuglabjarg eða þessa
þúfu þarna.“
Er hægt að sjá fyrir sér þróun í íslenskri
ljósmyndun eða er þetta öllu heldur
iðngrein?
„Einu sinni sat ég ráðstefnu í Oðinsvéum
þar sem kom fulltrúi frá hverju Norðurland-
anna og hélt tölu um listræna ljósmyndun í
sínu heimalandi. Aðalsteinn Ingólfsson tal-
aði um íslenska ljósmyndun og mér skildist
á honum að það væri ekki. Á íslandi væri
ljósmyndun kennd sem iðngrein og hún biði
ekki upp á neina listræna sköpun, fyrir því
væri engin hefð. Hann nefndi þá að hann
hefði þó séð vísi að þróun í ljósmynda-
sýningu kvenna í Nýlistasafninu, bæði
hefðu þær ljósmyndir verið öðruvísi auk
þess sem unnið hefði verið með blandaða
tækni. Þetta var árið 1986 og mikið gæti
hafa breyst síðan. Karlmenn eru ragari við
að fara út í þessa hluti í ljósmyndun því að
þeir vilja ekki fást við það sem þeir vita
fyrirfram að þeir geta ekki selt. Af því fólki
sem byrjaði samtímis mér úti í Kaupmanna-
höfn er aðeins einn karlmaður enn að. Hann
gat potað sér inn á akademíuna þar sem
hann starfar við kennslu og honum finnst
sjálfsagt minna lítillækkandi að selja ekki
þegar peningamir koma annars staðar frá.
Það er þó einn íslenskur myndlistarmaður
sem hefur unnið með það sem kallað er
„Stage Photography“ og það er Sigurður
Guðmundsson, Danir eru fyrst að skilja
þetta hugtak núna og eru í því að sviðsetja
allt og ekkert. Þetta gerði Sigurður fyrir tutt-
ugu árum, og ég þegar börnin vom ennþá
lítil. Ég kynntist verkum Sigurðar lítillega
fyrir nokkrum ámm þegar bókin um hann
kom út. Áður hafði ég bara séð eitt og eitt
verk fyrir tilviljun. Mig mundi langa mikið
til að sjá meira af ljósmyndunum hans og ég
ber djúpa virðingu fyrir þeirn. Hann hefur
svo tæra hugsun. Mér finnst verst að hafa
ekki vitað af þessum verkum fyrr.“
Við fömm lítillega út í samanburðar-
fræðina og ræðum ísland og Kaupmanna-
höfn. Og Nanna segir marga íslendinga
hafa óraunsæjar hugmyndir um Dani:
Ég hef aldrei getað skilið þessa íslensku
minnimáttarkennd gagnvart Dönum. Danir
eiga að vera svo lokaðir og hrokafullir í
garð Islendinga. Mín reynsla er sú að þeir
íslendingar sem kvarta og kveina um þessa
hluti hafa yfirleitt lokast algerlega inni í
íslenskum hópi allan sinn dvalartíma í
Kaupmannahöfn. Þessi árátta að sækja
alltaf allt til sinna eigin samlanda er stór
galli á íslendingum þegar þeir em erlendis.
Ég hef þekkt íslendinga í Kaupmannahöfn
sem hafa verið árum saman við nám í
háskólanum án þess að tala orð í dönsku.
Þeir hafa þá skilið hrafl í dönsku og getað
lesið og notað sér fyrirlestra upp að ein-
hverju marki en skrifað öll sín verkefni á
íslensku og látið aðra snúa þeim yfir á
dönsku. Þeir eru þó að verða færri og færri
námsmennimir sem ílengjast í Kaupmanna-
höfn og kannski er síðasti geirfuglinn af 68-
kynslóðinni floginn.“
Hún segist hafa dálitla heimþrá til
Islands og geti vel hugsað sér að gera
ráðstafanir til að dvelja hér oftar og þá
lengur. „Kaupmannahöfn,“ segir hún,
„hefur tekið gífurlegum breytingum til hins
verra á undanfömum áratug. Um daginn var
ég þó í matarboði þar sem ég hitti mann-
Innflytjendur voru boðnir velkomnir til
landsins meðan það var næg vinna og þá var
þeim úthlutað mestu skítastörfunum og nú
þegar er atvinnuleysi mæta þeir öfund og
jafnvel illsku fyrir að taka vinnu frá Dönum,
eins og það er kallað. Andrúmsloftið er
jafnvel svo hlaðið spennu í garð þessa fólks
að það er hreint ekki óalgeng sjón að sjá
penar eldri konur þusandi og jafnvel hrækj-
andi á eftir bömum innflytjenda. Hin hliðin
eru síðan flóttamenn sem hafa fæstir neina
vinnu. Dönsk yfirvöld settu allt of rúmar
reglur um flóttamannastrauminn á sínum
tíma og síðan þá hefur fjöldinn vaxið okkur
yfir höfuð. En stjórnmálamenn skortir póli-
tískan kjark til að taka á þessu máli og á
meðan stendur flóttamannastraumurinn til
„Ég hefði ekki orðið meira hissa þó að ég hefði
rambað á fornaldarskrímsli á Vesterbrogade.“
eskju sem féll inn í þessa ímynd niargra af
Dönum en sú ímynd átti kannski rétt á sér
fyrir tuttugu árum. Henni varð til dæmis
mjög tíðrætt um lögregluríkið Danmörku
og það óðu á henni klisjurnar úr sextíu og
átta kynslóðinni.
Ég hefði ekki orðið meira hissa þó að ég
hefði rambað á fomaldarskrímsli á
Vesterbrogade. Hún hafði einfaldlega legið
í rúminu síðastliðin tíu ár og reykt hass og
þannig orðið viðskila við allar þær gífurlegu
þjóðfélagsbreytingar sem orðið hafa á
dönsku þjóðfélagi.
Staðreyndin er sú að velferðarkerfið
svokallaða er að drekkja dönsku þjóðfélagi
og það er mjög sorglegt í ljósi þeirrar
staðreyndar að við viljum jú öll búa við
félagslegt öryggi. í Danmörku búa nú tvær
jafnstórar þjóðir, annars vegar sú sem hefur
atvinnu og hinsvegar sú sem hefur hana
ekki. Sú fyrmefnda vinnur baki brotnu til að
halda uppi ákveðinni velferð á meðan sú
síðamefnda gerir ekki handtak. Hluti þeirra
Dana sem ekki hafa atvinnu nenna hvorki
að vinna né kunna það og það er því miður
oft sá hluti sem er mest sýnilegur. Mér er
sem ég sæi þessa dönsku bjórklepra sem eru
sífjasandi frammi í blaðamönnum um böl
atvinnuleysisins ef einhver bankaði upp hjá
þeim að morgni dags og bæði þá að inna af
hendi ærlegt dagsverk. Ég held að það rynni
fljótt af þeim móðurinn og þeir rnundu
skríða undir sængina aftur og hrjóta þar til
barirnir opna. Annar hluti þeirra sem ekki
vinna eru útlendingar en þeir skiptast aftur í
tvo hópa, flóttamenn og innflytjendur.
79
landsins. Það er lenska í dönskum stjórn-
málum að þykjast vera hlynntur flóttafólki
þó að auðvitað sé það mesta tilgerð.
Staðreyndin er sú að þetta er lítið land og
svo þéttbýlt að það eru engar aðstæður
lengur til að taka á móti flóttamönnum í
þeim mæli sem nú streymir inn í landið. Það
má líka segja sem svo að þetta sé líkt og
þjóðflutningam-ir miklu. Þá á fyrir okkur
öllum að liggja að verða einskonar menn-
ingarlegur hrærigrautur. Eini flokkurinn
sem þorir að segja eitthvað er þetta
viðbjóðslega Fremskridtparti sem er
hálfgerður nasistaflokkur og vill búa þessu
fólki hin verstu örlög. Þetta fólk braut engin
lög með því að koma inn í landið. Það nýtti
sér einungis þau lög og þau réttindi sem
voru þar fyrir. Nú stendur straumurinn inn
frá Austur-Evrópu og það má búast við að
það verði mikill menningarlegur árekstur.
Danir standast ekki þennan þrýsting því að
þeir eru í eðli sínu mjög auðsveipir og
löghlýðnir en fólk frá Austur-Evrópu virðist
núna af illri nauðsyn vera algerlega blottað
fyrir lögum og reglu nema þeim sé fram-
fylgt af hörku. Það tekur það sem það þarf
og hefur alla tíð þurft að gera það til að lifa
af. Ástandið á því eftir að versna mikið, því
miður.“
Henni er þungt um hjartað þegar hún
ræðir um Kaupmannahöfn en þangað er hún
þó að fara daginn eftir að við tölum saman.
íslendingar rnunu þó sjá meira af henni, en
innan skamms er hún væntanleg aftur með
nýja sýningu í farteskinu. „Paa gensyn“
eins og Danir segja.B
HEIMS
MYND