Ársrit um starfsendurhæfingu - 2010, Qupperneq 28

28 www.virk.is
Þ
JÓ
N
U
S
TA
Inngangur
Virk atvinnuþátttaka er mikilvæg auðlind
sérhvers samfélags og möguleiki til atvinnu
telst til grundvallarlífsgæða. Vinnan gefur
einstaklingum hlutverk, getur verið heilsu-
eflandi og henni fylgir fjárhagslegt öryggi. Þegar
starfsgeta einstaklings skerðist vegna veikinda
eða slyss er oft erfitt að ná bata og byggja sig
upp til að fara aftur til vinnu. Strax eftir sex
til átta vikna fjarveru dregur úr sjálfsöryggi,
sjálfsbjargarviðleitni og fótfestu á vinnumarkaði.
Mikilvægt er að grípa fljótt inn í til að draga úr
líkum á ævilangri örorku (Sigurður Thorlacius,
Sigurjón Stefánsson og Stefán Ólafsson 1998).
Líta má á þennan tíma sem flókið ferli
breytinga. Ólíkir áhrifaþættir hegðunar koma
við sögu svo sem trú einstaklingsins á eigin
getu, félagslegur stuðningur og gildi breytingar
fyrir einstaklinginn (Morrison og Bennett
2006). Einstaklingar vega og meta kosti og
galla breytinga (eins og að snúa aftur til vinnu)
og blendnar tilfinningar eru eðlilegur hluti af
ferlinu (DiClemente og Velasquez 2002). Þetta
ferli getur verið erfitt, það tekur tíma og krefst
stuðnings við fyrrgreinda þætti. Áhugahvöt
(staða vilja/ákefðar til breytinga) skiptir hér
lykilmáli þar sem hún er hið virka afl sem
knýr einstaklinginn áfram til atvinnuþátttöku
á ný (Mantey 2009, Finch og félagar 2005).
Því eru aðferðir sem leitast við að viðurkenna
einstaklinginn eins og hann er og efla innri
áhugahvöt til vinnu líklegri til þess að kalla fram
jákvæða hegðunarbreytingu. Á undanförnum
árum hefur þróun Áhugahvetjandi samtals verið
mikilvægt framlag á þeim vettvangi (Emmons
og Rollnick 2001). Árangur og notagildi
Áhugahvetjandi samtals hefur verið rannsakað
í yfir 160 rannsóknum og niðurstöður sýna að
það er kostnaðarvirkt, árangursríkt og hefur
notagildi á breiðu sviði heilsufarsvandamála
og heilsuhegðunar. Rannsóknir sýna einnig að
fagaðilum sem nota Áhugahvetjandi samtal líður
betur í starfi og skilaboð til einstaklinga festast
betur í sessi (Burke og félagar 2003, Hettema,
Steele og Miller 2005, Rubak, Sandaek, Laurizen
og Christensen 2005, Resnicow, 2005). Í þessari
grein verður hugmyndafræði Áhugahvetjandi
samtals kynnt og sagt frá aðferðum og tækni
þess. Einnig er sagt frá frumniðurstöðum af
innleiðingu þess í ráðgjöf í starfsendurhæfingu
við starfsendurhæfingarstofnun Washington-
fylkis í Bandaríkjunum.
Áhugahvetjandi samtal
Áhugahvetjandi samtal er einstaklingsmiðuð
leið sem byggir á samvinnu og leiðbeiningu
til að kalla fram og styrkja innri áhugahvöt
einstaklinga til breytinga (Miller og Rollnick
2009). Aðferðin varð til í starfi Williams Millers
með fíkniefnaneytendum og hugmyndafræði
þess þróaðist áfram í samstarfi hans og Stephens
Rollnicks (Miller og Rollnick 2009, Moyers
2004). Aðferðin hefur gefist vel til að vinna
með einstaklingum sem eru á báðum áttum
varðandi breytingu eða eru tregir til, þar sem
það nýtir tvíbendni til að færa einstakling áfram í
breytingarferlinu. Tvíbendni er það kallað þegar
tvær leiðir eru í boði sem báðar hafa ákveðna
kosti og galla fyrir einstaklinginn. Áhugahvetjandi
samtal skapar tækifæri fyrir einstaklinga til að
vega og meta báðar leiðir án þess að dæma eða
gagnrýna. Þannig má kalla fram og efla innri
áhugahvöt til hegðunarbreytinga („ég ætla að
breyta af því að ég vil það“) og skapa jákvæða
Úr veikindum til vinnu
Áhugahvetjandi samtal og ráðgjafahlutverkið
Soffía Eiríksdóttir ráðgjafi hjá BSRB
Þegar einstakling-
ur veikist eða
verður fyrir slysi
sem skerðir starfs-
getu hefst flókið
ferli breytinga.
Hvatning, þátttaka
og tækifæri skipta
lykilmáli.