Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2015, Síða 52

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 2. tbl. 91. árg. 201550
ÚTDRÁTTUR
Á Íslandi hafa hjúkrunarfræðingar ekki leyfi til að gefa lyf
án ávísunar frá lækni en lyfjagjöf hjúkrunarfræðinga án
milligöngu læknis þekkist þó í bráðaþjónustu hérlendis.
Tilgangur rannsóknarinnar var að varpa ljósi á umfang og eðli
stakra lyfjagjafa hjúkrunarfræðinga án skriflegra fyrirmæla
lækna á Landspítala. Um lýsandi afturvirka megindlega
rannsókn var að ræða. Í þýðinu voru allar ávísaðar og
skráðar lyfjagjafir á Landspítala í rafræna lyfjaumsýslukerfinu
Therapy sem voru 1.586.684 árið 2010 og 1.633.643 árið
2011. Í úrtakinu voru stakar lyfjagjafir hjúkrunarfræðinga
á Landspítala án skriflegra fyrirmæla lækna, sem voru
skráðar í rafræna lyfjaumsýslukerfið Therapy undir heitinu
umbeðið af hjúkrun árin 2010 og 2011, samtals 24
mánaða tímabil. Gögn voru fengin frá heilbrigðis­ og
upplýsingatæknisviði Landspítala að fengnum viðeigandi
leyfum. Við úrvinnslu voru gögnin lesin inn í Microsoft Excel
með Power Pivot viðbót. Árið 2010 voru stakar lyfjagjafir
4% (n=63.454) af heildarlyfjagjafafjölda á Landspítala og
4,23% (n=69.132) árið 2011. Fjöldi stakra lyfjagjafa jókst
um 8,95% frá 2010 til 2011 og er það marktækur munur
á árum χ2 (1, N=159.586) = 243,46, p<0,001. Flestar
stakar lyfjagjafir hjúkrunarfræðinga voru á skurðlækninga­
og lyflækningasviðum bæði árin. Mest var um stakar
lyfjagjafir hjúkrunarfræðinga um kl. 22 á kvöldin. Flestar
stakar lyfjagjafir hjúkrunarfræðinga komu úr lyfjaflokki N
(m.a. verkjalyf, svefnlyf og róandi lyf), 65,34% árið 2010 og
65,03% árið 2011, lyfjaflokki A (m.a. ógleðistillandi lyf og
sýrubindandi lyf), 15,70% árið 2010 og 16,78% árið 2011,
og lyfjaflokki M (m.a. bólgueyðandi gigtarlyf), 6,23% árið
2010 og 5,38% árið 2011. Þessar niðurstöður benda til þess
að stakar lyfjagjafir hjúkrunarfræðinga án skriflegra fyrirmæla
lækna séu nokkuð algengar á Landspítala. Niðurstöðurnar
krefjast þess að viðfangsefnið sé skoðað nánar og verklag
við lyfjavinnu á bráðasjúkrahúsum endurskoðað.
Lykilorð: hjúkrunarfræðingar, lyfjafyrirmæli, sjúkrahús,
stakar lyfjagjafir.
INNGANGUR
Lyfjavinna er stór hluti vinnu hjúkrunarfræðinga í bráða­
þjónustu. Lögum samkvæmt ættu hjúkrunarfræðingar á
Íslandi ekki að gefa lyf nema fyrir liggi skrifleg fyrirmæli læknis.
Engu að síður hefur lengi tíðkast að hjúkrunarfræðingar
gefi lyf án fyrirmæla, en umfang og eðli slíkrar lyfjagjafar
er ekki þekkt. Ýmsar ástæður geta verið fyrir lyfjagjöf án
fyrirmæla lækna, s.s. að ekki næst í lækni eða að lyfjagjöf
þolir ekki bið vegna ástands sjúklings. Hávær alþjóðleg og
innlend umræða undanfarin ár um öryggi sjúklinga og gæði
þjónustu, ekki síst hvað lyfjameðferð varðar og ósamræmi
Helga Bragadóttir, hjúkrunarfræðideild Háskóla Íslands og Landspítala
Hulda S. Gunnarsdóttir, hjúkrunarfræðideild Háskóla Íslands og Landspítala
Ásta S. Thoroddsen, hjúkrunarfræðideild Háskóla Íslands og Landspítala
STAKAR LYFJAGJAFIR HJÚKRUNARFRÆÐINGA ÁN SKRIFLEGRA
FYRIRMÆLA LÆKNA: LÝSANDI RANNSÓKN
ENGLISH SUMMARY
Bragadóttir, H., Gunnarsdóttir, H.S., Thoroddsen, A.S.
The Icelandic Journal of Nursing (2015), 91 (2), 50­56
MEDICATION ADMINISTRATIONS BY NURSES
WITHOUT DOCTORS’ WRITTEN PRESCRIPTIONS: A
DESCRIPTIVE STUDY
In Iceland nurses are not licensed to prescribe medications,
but in practice it is known that nurses administer medications
in acute care without doctors’ prescriptions. The purpose
of this study was to identify the extent and characteristics
of medication administration by nurses without doctors’
prescriptions at Landspitali University Hospital. This was a
descriptive, retrospective and quantitative study. The study
population were all prescriptions that had been registered into
the electronic medication management system, Therapy, at
Landspitali, in total 1,586,684 in 2010 and 1,633,643 in 2011.
The sample comprised individual medications administered by
nurses without doctors’ written prescriptions that had been
registered in Therapy as prescribed by nursing in the years 2010
and 2011, or 24 months in total. Data were provided by the
Department of Health and Information Technology at Landspitali
after appropriate permissions had been granted. The data were
transferred into Microsoft Excel with Power Pivot addition for
analysis. In the year 2010 individual medication administrations
by nurses were 4% (n=63,454) of the total number of medication
administrations at Landspitali and 4.23% (n=69,132) in the year
2011. The number of individual medication administrations by
nurses increased by 8.95% between 2010 and 2011, indicating
a statistically significant increase (χ2 (1, N=159,586) = 243.46,
p<0.001). Most individual medication administrations by nurses
were in the surgical and medical divisions in both years. Individual
medication administrations by nurses occurred most often
around 10 pm. Most individual medication administrations by
nurses were from the ATC class N (such as analgesics, hypnotics
and sedatives) accounting for 65.34% in 2010 and 65.03% in
2011; from ATC class A (such as antiemetica and antacids) which
accounted for 15.70% in 2010 and 16.78% in 2011; and from
the ATC class M (such as anti­inflammatory and anti­rheumatic
products) accounting for 6.23% in 2010 and 5.38% in 2011.
These results indicate that individual medication administrations
by nurses without doctors written prescriptions are significant in
Landspitali. The results require further exploration of medication
work and work procedures in acute care.
Key words: hospitals, individual medication administration,
medication prescriptions, nurses.
Correspondance: helgabra@hi.is