Læknablaðið - jan. 2020, Blaðsíða 32

32 LÆKNAblaðið 2020/106
„Ef minnsti grunur leikur á því að sjúk-
lingur þarfnist kortisóls er vert að gefa
honum sprautu,“ segir Helga Ágústa
Sigurjónsdóttir, innkirtlasérfræðingur
á Landspítala. Sprautan skaði aldrei en
skortur á hormóninu geti leitt til dauða
sjúklingsins.
„Kortisól heldur lífinu í fólki,“ segir
Helga um þetta sterahormón sem mynd-
ast í nýrnahettuberki. Fólk sem sé með
kortisólskort eigi aldrei að bíða á bráða-
móttökunni. Því þurfi að sinna strax. „Það
þarf forgang til þess að deyja ekki úr sjúk-
dómnum,” segir Helga. „Skammturinn
skiptir ekki máli - bara að sjúklingurinn
fái nóg,“ segir hún.
Sterar bæli kortisól
Hún segir að vitundarvakningu þurfi
meðal lækna sem ávísi steralyfjum um
áhrif þeirra á framleiðslu kortisóls. Sterar
notaðir í einhverjum mæli bæli nýrna-
hetturnar sem framleiða þetta hormón.
„Jafnvel innöndunarsterar sem astmasjúk-
lingarnir nota bæla nýrnahetturnar,“ segir
hún og bendir á að allflestir læknar ávísi
sterum í störfum sínum.
„Gigtarlæknar gefa mjög mikið af ster-
um, líka krabbameinslæknar, húðlæknar
og bæklunarlæknar,” segir Helga. „Allir
læknar gefa stera.“ Þrátt fyrir að flestir
sjúklinga fái aðeins eina sprautu getur það
tekið nýrnahetturnar langan tíma að jafna
sig.
„Það gæti skýrt af hverju fólk þarf
bráðaþjónustu. Við þurfum að vera vak-
andi fyrir því að sumir sjúklingar sem
þurfa svona stóra skammta þurfa kannski
að vera á hýdrókortisóni á milli, á basal-
meðferð, því nýrnahetturnar eru hættar að
vinna með sjúklingnum,“ segir hún.
Hún segir að ef læknar séu vakandi
fyrir skortinum geti þeir bætt líf margra
sjúklinga. „Við getum hindrað margar
bráðakomur á spítala með því að greina
rétt og meðhöndla rétt.“
Þarft að rannsaka
Helga segir að rannsaka þurfi tímann sem
nýrnahetturnar þurfi til að starfa aftur
eðlilega eftir steragjafir. Þær rannsóknir
standi yfir. Hún hafi ásamt lungnalækn-
um í Læknasetrinu greint sjúklinga með
viðvarandi kortisólskort eftir margra ára
meðferð með kortisóni við lungnasjúk-
dómum.
„Við setjum þá í uppbótarmeðferð og
sjáum að með því er komið í veg fyrir
endurkomu á bráðamóttöku og þörf fyrir
tengda þjónustu. Sjúklingunum líður svo
miklu betur. Þeir fá nýtt líf.“
Kortisólskortur drepur
Vitundarvakningu þarf meðal lækna um að stórir steraskammtar bæla nýrnahetturnar
sem framleiða kortisól. Læknar þurfa að vera vakandi fyrir því að gefa uppbótarmeð-
ferðir með kortisóni. Þetta segir Helga Ágústa Sigurjónsdóttir, innkirtlasérfræðingur á
Landspítala. Tryggja þurfi fólki sem greinist með kortisólskort fái rétta meðferð.
Fremstu sérfræðingar í innkirtlafræðum
leiða málþing um kortisól sem haldið
verður í Hörpu dagana 20.-24. janúar, þar
af tveir Íslendingar starfandi í Svíþjóð.
„Ég er ótrúlega stolt af því að fá þessa
þrjá félaga erlendis frá á þetta málþing
Félags í innkirtlafræði. Það er einstakt að
ná þeim þremur á sama málþingið,“ segir
Helga Ágústa Sigurjónsdóttir, innkirtla-
sérfræðingur á Landspítala.
Gestirnir eru William F. Young, inn-
kirtlasérfræðingur við Mayo-sjúkrahúsið
í Rochester í Bandaríkjunum, Guðmund-
ur Jóhannsson, prófessor og yfirlæknir
við læknadeild Gautaborgarháskóla, og
Óskar Ragnarsson, yfirlæknir á efna-
skipta- og innkirtladeild Salgrenska í
Gautaborg, Svíþjóð.
„Young ræðir sögu kortisóls og segir
frá því þegar það var uppgötvað. Hann
sýnir einnig einstakt myndband frá því
þegar fyrsti sjúklingurinn fékk lyfið,“
segir Helga. „Guðmundur fer yfir korti-
sólskort og nútímameðferð við honum
og Óskar talar um ofgnótt af kortisóli en
hann hefur fengið einn hæsta styrk sem
veittur er í Svíþjóð til að rannsaka málið
ítarlega eftir doktorsnám sitt sem einnig
var um það efni.“ Þá rökræða gigtar-
læknarnir Björn Guðbjörnsson og Ragnar
Freyr Ingvarsson um hvort kortisón-lyf
séu góð eða vond í meðferð gigtsjúkra.
Fyrir málþingið gefa þeir Young, Guð-
mundur og Óskar íslenskum innkirtla-
læknum ráð um næstu skref í meðferð
við erfiðum tilfellum. „Þetta er stórkost-
legt tækifæri fyrir okkur innkirtlalækna
að fá þá heim,“ segir hún.
„Allir læknar sem vilja gera líf sjúk-
linga sinna betra ættu að hlýða á fyr-
irlesturinn og hvernig störf þeirra geta
leitt til uppfinninga sem aftur leiðir til
Nóbelsverðlauna. Þetta breytti öllu,“ seg-
ir hún og vísar til Nóbelsverðlauna sem
Hench, Kendall og Reichstein deildu í
læknisfræði árið 1950.
„Sjúklingar sem áður dóu úr kortisól-
skorti lifðu.“
Fremstu innkirtlalæknarnir á málþingi um kortisól á Læknadögum
■ ■ ■ Gunnhildur Arna Gunnarsdóttir
Hlustið á viðtalið
á hlaðvarpi
Læknablaðsins