Læknablaðið

Árgangur

Læknablaðið - jan. 2020, Blaðsíða 40

Læknablaðið - jan. 2020, Blaðsíða 40
40 LÆKNAblaðið 2020/106 Þúsundir, mestmegnis eldri konur og börn, eru sökuð um galdra á ári hverju. Þetta kemur fram í skýrslu Sameinuðu þjóðanna sem Magnús Jóhannsson, læknir og prófessor emeritus, vísaði í í fyrirlestri sínum um korndrjóla og galdra. Það var á fundi Félags áhugamanna um sögu læknisfræðinnar í Þjóðminjasafninu um miðjan nóvembermánuð. Skýrslan er frá árinu 2009. Hann segir að þeim sem sökuð séu um galdra sé oft útskúfað úr fjölskyldum sínum og samfélögum og myrt í mörgum tilfellum. Magnús hitti blaðamann Læknablaðsins eftir fundinn og nefndi að í Sádí-Arabíu mætti dæma fólk til dauða fyrir galdra. Þeir valdi ugg í mörgum Afríkuríkjum, Papúa Nýju-Gíneu, Nepal, Indlandi, Indónesíu og nokkrum löndum í Rómönsku-Ameríku. Hann rakti einnig galdraofsóknirnar í Evrópu frá 1500 og sagði að rekja mætti galdraofsóknir á þeim tíma til eitrunar í korndrjól- um. Korndrjólar á Íslandi „Þessar galdraofsóknir nú eru annars staðar í heiminum en í Evrópu en aftökuaðferðirnar eru ekki aðrar en voru hér. Fólk er brennt á báli, hengt og pyntað,“ segir hann og vonar að Sam- einuðu þjóðirnar ráðist brátt í að skoða stöðuna nú 10 árum eftir fyrri skýrslu. Ljóst sé að galdrar tilheyri ekki eingöngu fortíðinni. Hann segir að sveppurinn claviceps purpurea sem finnst í korni og rúgi sé talinn hafa verið uppspretta galdraásakana vegna ergótisma-eitrunar af völdum þeirra. Korndrjólar finnast um allan heim, líka á Íslandi. „Ég hef leitað hans tvisvar sinnum og fundið í bæði skiptin á suðurströnd Íslands, milli Óseyrarbrúar- innar og Þorlákshafnar, í melgresinu,“ segir Magnús. Mörg virk efni séu í sveppnum og sum virki svipað og LSD og valdi ofskynjunum. „Þau virka á úttaugakerfið. Æðar herpast saman og leg.“ Í geðrofi af sveppnum Hann segir ergótisma-eitruninni hafa verið viðhaldið hér áður þar sem fólk hafi borðað sveppinn í brauði, kökum og grautum og ekki hætt þegar einkennin komu upp. „Fólk fær geðveikisein- kenni, ofskynjanir, ranghugmyndir, getur farið í geðrof. Finnur kvíða og ótta. Getur fengið drep í útlimi því æðarnar herpast svo skarpt saman,“ segir Magnús. Útlimir hafi getað dottið af og kon- ur misst fóstur því legið herptist svo skarpt saman. „Húsdýrin veiktust líka. Brjóstmylkingar gátu fengið þetta með móðurmjólkinni og fólki fundust þetta dularfull einkenni og engin lækning var þekkt,“ lýsir hann. „Stundum gekk þetta sem faraldur í Evrópu. Ef veturnir voru kaldir og vorið blautt var mikil hætta á þessu. Líka á votviðrasömum sumrum. Þetta getur verið mismunandi eftir afbrigði sveppsins, veðráttunni, jarðvegi, landsvæði, korntegund. Einkennin voru því ekki alltaf eins,“ seg- ir hann. Rekja nornaofsóknir til svepps sem síðar nýttist í lyf Talið er að fjölmargir Evrópubúar hafi verið sakaðir um galdra og líflátnir vegna fólks sem þjáðist í raun af ofskynjunum. Enn tíðkast galdraofsóknir í heiminum þar sem fólk mætir sömu örlögum og það gerði í galdrafári Evrópu á 16. öld ■ ■ ■ Gunnhildur Arna Gunnarsdóttir Mynd/gag.

x

Læknablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Læknablaðið
https://timarit.is/publication/986

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.