Læknablaðið

Árgangur

Læknablaðið - jan. 2020, Blaðsíða 45

Læknablaðið - jan. 2020, Blaðsíða 45
LÆKNAblaðið 2020/106 45 Pétur Heimisson heimilislæknir Hefðbundin læknisfræði byggist á meina- fræðilegri nálgun þar sem grafist er fyrir um orsakir sjúkdóma. Þekking um sjúkdómsvald er nýtt til að laga (lækna) skaða og í besta falli fyrirbyggja sjúk- dóma. Þetta hefur skilað ótrúlegum fram- förum en bent hefur verið á að með fylgi sú tilhneiging að sjá einstakling sem frísk- an eða veikan og ekkert þar á milli. Einnig að nálgunin sé fagmiðuð; styrkurinn fagmannsins, veikleikinn sjúklingsins og afleiðingin í versta falli að sjúklingur verði óvirkur og telji sig eiga heimtingu á lækningu. Vanvirkni í eigin bataferli er ekki síst alvarleg þegar fengist er við lífsstílssjúkdóma og þá flóknu blöndu ein- kenna af sálrænum, tilfinningalegum, fé- lagslegum, líkamlegum og tilvistarlegum toga sem margir leita hjálpar við. Aron Antonovsky (1923-1994) var fé- lagsfræðingur sem rannsakaði streitu sem áhrifaþátt heilsu og varð upptekinn af þeim sem héldu heilsu þó aðrir veiktust af sama álagi. Hann leitaði skýringanna, það er uppruna góðrar líðanar og heilsu og skilgreindi þrjár meginstoðir þar að baki. Í fyrsta lagi Sense Of Coherence (SOC) sem kalla mætti tilfinningu fyrir samhengi og tilgangi hluta. Hann taldi sterkt SOC byggja á möguleikanum til að skilja, ráða við og finna tilgang í vanda og viðfangsefnum. Í öðru lagi Generalised Resistance Resources (GRR) sem eru alls kyns viðnámsþættir, efnislegir, huglægir, meðfæddir og áunnir (menntun, erfðir, að tilheyra (partnership) eða ekki, efnahagur, atvinna/atvinnuleysi). Í þriðja lagi taldi hann heilsu vera línulegt ferli, allt frá mjög lítilli til mjög góðrar heilsu, í stað þess að sjá fólk annað tveggja frískt eða sjúkt. Hann skóp hugmyndafræðina Salu- togenesis (þýðingu vantar), byggða á SOC, GRR og línulegri sýn á heilsu. Orðið er samsett úr salus (heilsa) og genesis (upp- runi). Spurt er um styrk, möguleika og líðan einstaklings í stað veikleika hans, takmarkana og sjúkdóma og leitað er styrkleika sem búa í sjúklingi, umhverfi hans og aðstæðum og ekki síður hæfileik- um og möguleikum hans til að nýta þá, sér til bættrar líðunar og heilsu. Antonovsky taldi þetta hagnýtt og í dag renna rannsóknir stoðum undir það.1 Hann lagði ofuráherslu á að þessi sýn/ nálgun hvorki gæti né mætti koma í stað hefðbundinnar nálgunar, heldur fengist nýtt sjónarhorn ef spurt væri hvað veld- ur heilsu og vellíðan samhliða því að spyrja hvað veldur sjúkdómi. Aðalsmerki salutogenesis er að gert er ráð fyrir og byggt á því að í manneskjunni sjálfri búi miklir möguleikar til að bæta líðan sína og þar með virkni í eigin bata. Samhliða er rík áhersla á ráðgjafar- og leiðbeinanda- hlutverk fagaðilans ekki síður en með- ferðarhlutverkið. Hollendingar hafa meðal annars á grunni Salutogenesis þróað það sem þeir kalla Positive Health, sem Elínborg Bárðar- dóttir heimilislæknir kynnir hér í blaðinu. Hvort Salutogenesis og Positive Health gætu með öðru hentað vel til að mæta bylgju lífsstílssjúkdóma og draga úr mik- illi lyfjanotkun finnast mér áleitnar spurn- ingar. Kannski fást svör við þeim og fleiri spurningum á málþinginu Salutogenesis – Positive Health þar sem rædd er ný nálg- un og ný sýn á heilsu og Félag íslenskra heimilislækna stendur fyrir föstudaginn 24. janúar næstkomandi á Læknadögum. 1. Mittelmark MB, Sagy A, Eriksson M, Bauer GF, Pelikan JM, Lindström B, et al. The Handbook of Salutogenesis. Springer 2017. Hvað er Salutogenesis? – svarið fæst á Læknadögum 38 000 studenter och 6 000 medarbetare gör Göteborgs universitet till en stor och inspirerande arbetsplats. Stark forskning och attraktiva utbildningar lockar forskare och studenter från hela världen. Med ny kunskap och nya perspektiv bidrar vi till en bättre framtid. Institutionen för kliniska vetenskaper, Sahlgrenska akademin, Göteborgs universitet, söker: UNIVERSITETSLEKTOR I ONKOLOGI med inriktning immunonkologi, förenad med befattning som specialistläkare Anställningen är placerad vid institutionen för kliniska vetenskaper, Sahlgrenska akademin. Ref nr: PAR 2019/1605 Sista ansökningsdag för anställningen är: 2020-02-14 För mer information se Göteborgs universitets hemsida: www.gu.se/omuniversitetet/aktuellt/lediga-jobb

x

Læknablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Læknablaðið
https://timarit.is/publication/986

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.