Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2018, Page 33

eftir öðru neitunarorði í beinni neitun (hlutverk 7) en þar hefur orðið
breyting frá fornu máli til nútíma (sbr. dæmið í (24)). Svipað er að segja
um dreifingarmynd nútímamáls, mynd 7. Hún sýnir t.d. ekki tvískipting -
una í hlutverki 4 (jákvæðar og neikvæðar væntingar í spurningum). Atriði
á borð við þessi þarf að taka sérstaklega fram.30
Annað sem sést ekki á dreifingarmyndum er mismunandi tíðni for-
nafnaraða ef fleiri en ein koma til greina í tilteknu hlutverki. Þannig sést
t.d. ekki á mynd 6 hversu miklu algengari nokkur-röðin er í hlutverki 5
(skilyrði) en ein-röðin sem verður mjög lítið vart þar. Slíkt þarf að taka
fram sérstaklega. Það er reyndar stundum erfitt að gera sér nákvæma grein
fyrir mismunandi tíðni raða innan einstakra hlutverka. Ástæðan er sú að
í sumu samhengi er erfitt og jafnvel ógerningur að greina hvaða hlutverk
eða merkingu er um að ræða, eins og hér hefur á stöku stað verið ýjað að.
Þegar Fyrsti málfræðingurinn segir lesendum sínum að næst ætli hann að
ræða nokkuð um samhljóðendur er ekki gott að segja til um hvort nokkur
er þarna í hlutverki 1 (tiltekið og þekkt) eða í magnmerkingu (utan tengsla -
korts), ‘talsvert’. Um svipaðan vafa er að ræða þegar Njáluhöfundur segir
Kára og Þorgeir hafa fundið konur nokkurar. Þarna gæti verið um að ræða
tilteknar konur, hvort sem Njáluhöfundur veit hverjar þær eru eða ekki
(hlutverk 1 eða 2). En þarna gæti nokkur alveg eins tjáð fjöldamerkingu
(utan tengslakorts).
Enn eitt sem sést ekki á dreifingarmyndum er hvort fornafnaröð er
„fullgild“ í tilteknu hlutverki. Til dæmis geta fornöfn í sumum málum
komið fyrir sérstætt í tilteknu hlutverki en ekki hliðstætt (sjá t.d. umræðu
um some-röðina hjá Haspelmath 1997:48–49). Þess háttar munar þyrfti að
geta sérstaklega en ekki varð vart við neinn slíkan mun í þessari athugun.
3.3 Önnur hlutverk nokkur og einhver í fornu máli
Í 3.2.1 og 3.2.2 var fjallað um hvaða hlutverkum tengslakortsins nokkur og
einhver gátu gegnt að fornu. En þessi fornöfn gátu líka komið fyrir í merk -
„Hefir hver til síns ágætis nokkuð“ 33
30 Tvískiptingu í hlutverkum tengslakortsins má finna í sambandi við fleira en vænt-
ingar. Haspelmath (1997:79 o.áfr.) nefnir t.d. að e.t.v. væri ástæða til að kljúfa í tvennt hlut-
verk 6 (óbeina neitun) og hlutverk 8 (samanburð). Óbein neitun skiptist þá í yfirskipaða
neitun (nær beinni neitun) og ýjaða neitun (nær samanburði og valfrelsi); samanburður
skiptist í samanburð í setningu (nær óbeinni neitun) og samanburð í nafnlið (nær valfrelsi).
Hann segir að suma tvískiptingu væri hugsanlega hægt að láta endurbætt tengslakort sýna.
En ýmislegt annað krefðist líkans með fleiri víddum; slíkan greinarmun væri ekki hægt að
sýna á tvívíðri teikningu, sbr. einnig van der Wouden (2000).