Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2018, Blaðsíða 184

greinir frá helstu niðurstöðum Tilbrigðaverkefnisins í ellefu köflum. Þriðja bind -
ið inniheldur tólf kafla með sérrannsóknum sem nýta niðurstöður Tilbrigða verk -
efnisins auk ýmissa annarra aðfanga. Það gefur nokkra hugmynd um umfang
verksins að efnisyfirlitið er samtals 15 blaðsíður — hér verður því aðeins stiklað á
stóru. Athugunarefnin eru fjölmörg, þar á meðal fallmörkun, þolmynd, leppsetn-
ingar (það-setningar), horf (setningar með vera að og vera búinn að), fornöfn og
afturbeyging, tíðir og hættir, samræmi, eignarsambönd, kjarnafærsla, stílfærsla,
orðaröð í aukasetningum og margt fleira. Niðurstöðurnar eru að nokkru leyti
settar fram í myndum en aðallega í töflum — mér telst svo til að myndirnar í
2. bindi séu 29, töflurnar 350!
Veigamesti kafli 1. bindisins fjallar um efnissöfnun og aðferðafræði. Þetta er
lærdómsríkur kafli, skrifaður af mikilli kunnáttu. Hér eru m.a. sett fram rökin
fyrir því að notast við hefðbundinn þrískiptan skala (já, ?, nei) fremur en fjór-
skiptan, fimmskiptan eða jafnvel sjöskiptan, eins og færst hefur í aukana á undan -
förnum áratugum. Þessi umræða er þörf og mikilvæg og ég fellst algerlega á þau
rök sem hér eru sett fram. Í 3. bindinu eru sem fyrr segir einir tólf kaflar. Einna
fróðlegastir finnast mér kafli Heimis Freys Viðarssonar um tilbrigði til forna,
kafli Einars Freys Sigurðssonar um eignarfall og eignarliði, kafli Hlífar Árna dóttur
um hömlur á af-liðum og áhrifslausum sögnum í þolmynd og kafli Jóhannesar
Gísla Jónssonar um samræmi við nefnifallsandlög. Ég mun þó ekki fjalla frekar
um efni 1. og 3. bindis hér, heldur einbeita mér að 2. bindinu.
Afar mikið hefur verið skrifað um mörg af athugunarefnunum í Tilbrigða -
verkefninu. Ég hef þó ákveðið að vísa ekki í nein önnur rit en sjálfar Tilbrigða -
bækurnar; það væri til að æra óstöðugan að tína hér til öll þau rit, eftir sjálfan mig
og aðra. Eitt af því sem prýðir þessar bækur er einmitt að þar er vísað mjög til
annarra verka og því er hægurinn hjá fyrir lesendur að kynna sér „umræðuvett-
vanginn“ með því að skoða heimildatilvísanirnar í Tilbrigðabókunum sjálfum.
2. Um niðurstöðurnar í 2. bindi
Fyrsti kaflinn í 2. bindi, kafli númer 6 (höf.: Höskuldur Þráinsson og Einar Freyr
Sigurðsson), fjallar um tölfræðina í verkinu en kaflar 7–16 greina frá niður stöð -
um Tilbrigðaverkefnisins. Efnistökin eru með svipuðum hætti í öllum þessum
niðurstöðuköflum. Fyrst er sagt frá athugunarefnunum, þau eru allt frá tveimur
upp í ein sex. Síðan er greint frá niðurstöðunum um hvert og eitt af athugunar -
efnun um, fyrst í almennu yfirliti og síðan í undirköflum um tengsl við aldur,
menntun, kyn og búsetu. Hverjum kafla lýkur með lokaorðum, skrá yfir rit sem
vitnað er í og samantekt (e. summary) á ensku. Í ljós kemur mikill einstaklingsbund -
inn breytileiki en afar takmörkuð „félagsleg dreifing“ þessa breytileika. Í sumum
tilvikum er nokkur eða jafnvel talsverð fylgni við aldur, í einstaka tilviki er fylgni
við búsetu en menntun og kyn skipta yfirleitt nánast engu máli. Þrátt fyrir þetta
er fjallað í löngu máli um þessa takmörkuðu félagslegu dreifingu, með miklum
útreikningum og hátimbraðri tölfræði. Líkast til hefði farið betur á því að fjalla
Ritdómar184