Bændablaðið - 09.02.2017, Blaðsíða 6

6 Bændablaðið | Fimmtudagur 9. febrúar 2017
Bændablaðið kemur út 24 sinnum á ári. Því er dreift ókeypis á yfir 400 stöðum
á landinu og á öll lögbýli landsins.
Lesendur geta einnig gerst áskrifendur að blaðinu og fengið það sent heim í pósti
gegn greiðslu. Árgangurinn kostar þá kr. 10.200 með vsk. (innheimt í tvennu lagi).
Ársáskrift fyrir eldri borgarar kostar 5.100 með vsk.
Heimilisfang: Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík.
Sími: 563 0300 – Fax: 562 3058 – Kt: 631294–2279
Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands. − Málgagn bænda og landsbyggðar −
SKOÐUN
Það verður að segjast eins og er að það
er stundum erfitt að skilja hvernig menn
ætla sér að reka þetta þjóðfélag.
Forgangsröðun er mjög svo ofnotað
tískuorð pólitíkusa og eitt er víst að for-
gangsmál sumra alþingismanna virðast
vera ansi undarleg. Allir þykjast sammála
um að það vanti gríðarlega mikla fjármuni
til að reka heilbrigðis- og tryggingakerfið.
Það er samt eitthvað mikið að í allri þeirri
háværu umræðu.
Lítið heyrist t.d. talað um hvort ekki sé
hægt að reka einn hluta heilbrigðiskerfis-
ins, þ.e. Landspítalann, á skilvirkari hátt
en gert er. Langir biðlistar eru sagðir við-
varandi vandamál og forstjórinn er dugleg-
ur við að fá fjölmiðla til að birta myndir
af löngum göngum, þéttsetnum, eða öllu
heldur þéttlegnum af sjúklingum. Hátt er
hrópað á nýjar byggingar með enn lengri
göngum, en enginn talar um hvort hann
verði í raun skilvirkari og léttari í rekstri
en sá gamli.
Ekki er heldur haft hátt um hversu margt
fagfólk þarf til að manna alla þá ganga sem
byggja á og hvað slíkt kostar. Svo ekki sé
talað um hvernig leysa á aðgengisvandann
að spítalanum sem staðsettur er í yfirfull-
um bílabotnlanga á nesi sem hefur fáar
útgönguleiðir sem allar eru yfirfullar af
bifreiðum lungann úr deginum.
Umferðarvandi höfuðborgarinnar er
athyglisverður í ljósi þess að Íslendingar
hafa sótt það fast að fá fleiri ferðamenn
til að heimsækja landið. Því hljóta sam-
göngur og vegakerfið að eiga að vera í
forgangi ef dæmið á að ganga upp. Talað
er um að bíleigendur séu nú þegar að greiða
um 70 þúsund milljónir á ári í alls konar
gjöld til ríkisins sem upphaflega voru öll
eyrnamerkt vegagerð. Aðeins brot af þessu
hefur verið nýtt til vegagerðar og viðhalds
vegakerfisins. Það hlýtur að vera krafa
greiðenda að peningarnir séu notaðir eins
og upphaflega var ætlast til.
Í samanburði við önnur ferðamannalönd
eru Íslendingar hreinir molbúar. Vegakerfið
er allt meira og minna að grotna niður.
Brotið slitlag, rásir í vegi, einbreiðar brýr
og fleira og fleira hafa leitt til ótölulegs
fjölda óafsakanlegra slysa. Þessi slys hafa
kostað spítalavist og mannslíf og þau auka
líka álag á heilbrigðiskerfið til mikilla
muna. Af hverju í fjáranum slá menn þá
ekki tvær flugur í einu höggi og byrja á
að leysa vandann þar sem uppruninn er og
létta um leið álaginu af sjúkrastofnunum?
Hægt er að nefna fjölmörg dæmi til
samanburðar. Eitt þeirra þekkja margir
Íslendingar mjög vel. Það er spænska eyjan
Gran Canaria sem er með tæplega 850 þús-
und íbúa. Í höfuðborginni Las Palmas búa
rúmlega 380.000 manns. Til þessarar eyju
komu vel yfir 6 milljónir ferðamanna í fyrra
og um tvöfalt fleiri fóru þar um eina flug-
völl eyjunnar, flestir vegna tengiflugs. Það
væri útilokað fyrir eyjarskeggja að taka við
öllum þessum ferðamönnum ef vegakerfið
væri ekki í fullkomnu lagi.
Las Palmas státar af gömlum og merk-
um byggingum með mjög þéttum byggða-
kjarna. Þar mun eldri og þéttari kjarni en í
Reykjavík. Samt gátu menn leyst umferð-
armálin til og frá borginni með glæsibrag.
Þar skynjuðu ráðamenn að eina leiðin var að
gera öflugar hraðbrautir með tengingum inn
í borgina með slaufum og fjölda jarðganga.
Þess vegna sér maður gríðarmikla umferð
á aðalleiðum í gegnum borgina aldrei tefj-
ast vegna umferðaljósa. Það er þveröfugt
við Reykjavík, sem er ekki einu sinni hálf-
drættingur hvað íbúafjölda varðar. Samt
virðist ekkert eiga að gera hér til að leysa
málin. Margs konar gæluverkefni, sem helst
eru til þess fallin að auka á vandann, eins
og þrengingar gatna, eru greinilega miklu
framar í hinni fínu forgangsröð. /HKr.
Erfitt að skilja
Ísland er land þitt
Háifoss er í Fossárdal innst í Þjórsárdal. Hann var lengi talinn vera annar hæsti foss landsins, eða 122 m, og kæmi þar næst á eftir Glym í Botnsá
Mynd / HKr.
Landbúnaðurinn er lifandi atvinnugrein,
enda byggir hann á því að vinna með lifandi
verur, bæði úr plöntu- og dýraríkinu. Það er
enginn dagur eins í sveitinni og í því liggur
einmitt aðdráttarafl hennar fyrir marga.
Þróunin í íslenskum landbúnaði hefur verið
mikil síðustu áratugina.
Afurðir á hvern grip í búfjárræktinni hafa
aukist verulega, jafnvel meira en nokkur
hefði trúað fyrir fáum árum. Samhliða endur-
skipulagningu mjólkuriðnaðarins frá grunni
hefur búum í nautgriparækt fækkað mikið og
þau stækkað. Af því hefur orðið mikil hag-
ræðing sem hefur skilað sér til neytenda og
bænda. Miklar breytingar hafa einnig orðið
hjá öðrum afurðastöðvum.
Fyrir fáum áratugum voru sauðfjársláturhús
um 50 en eru núna 8. Framleiðendum í garð-
yrkju hefur líka fækkað verulega en á sama
tíma hefur þeim tekist að auka virði afurða
sinna með skýrri upprunatengingu „þú veist
hvaðan það kemur“. Sama hefur gerst í öðrum
búgreinum. Öll þessi hagræðing hefur skilað
sér í lægra verði til neytenda, en hún hefur ekki
verið sársaukalaus. Störfum hefur fækkað og
innviðir sumra samfélaga í dreifbýlinu hafa
veikst. Þrýstingur hefur um langt árabil verið
á sífellt lægra verð og meiri hagræðingu og
svo er enn.
Tvær stuðningsstoðir
Stuðningur við landbúnað hérlendis er eins
og kunnugt er byggður upp á tveimur stoðum.
Annars vegar er um að ræða beina styrki sem
kveðið er á um búvörusamningum og hins
vegar tollvernd sem kveðið er á um í lögum.
Báðar eru mikilvægar undirstöður og önnur
verður ekki felld niður án þess að það hafi
áhrif á hina.
90% landbúnaðarafurða ESB-tollfrjálsar
Tollvernd hefur tekið töluverðum breytingum
á liðnum árum. Oft hefur tollverndin verið
fest í ákveðinni krónutölu sem síðan rýrnar að
verðgildi eftir því sem árin líða. Líklega myndu
flestir taka því fegins hendi gæfist þeim kostur
á að kaupa vörur á verði frá 1995. Að auki
hefur tollvernd almennt minnkað og nýjasta
breytingin er tollasamningur sem stjórnvöld
gerðu við Evrópusambandið 2015 og tekur
sennilega gildi síðar á þessu ári. Með honum
verða 90% landbúnaðarafurða ESB fluttar
hingað inn tollfrjálst. Þetta er samkvæmt mati
sambandsins sjálfs og kemur fram í gögnum
sem liggja fyrir nefnd Evrópuþingsins sem
núna hefur samninginn til skoðunar.
Óvissa um endurskoðun búvörusamninga
Breytingar eru líka verulegar í nýju búvöru-
samningunum sem tóku gildi um áramótin.
Þar eru margar áherslubreytingar, m.a. verið
að gera stuðninginn almennari en um leið verið
að styðja við fjölbreyttari verkefni. Innleiðing
samninganna stendur núna yfir og mun gera
fram eftir árinu. Þeir sem halda að þetta séu
ekki breytingasamningar hafa sennilega ekki
lesið þá eða að minnsta kosti ekki þá samninga
sem á undan komu.
Gagnrýni á samningana var vissulega veru-
leg, en hún kom úr tveimur ólíkum áttum,
annars vegar frá þeim sem töldu þá breyta
of miklu og hins vegar frá þeim sem töldu þá
breyta of litlu. Milli þessara fylkinga er erfitt að
ná samstöðu en forvitnilegt verður að fylgjast
með því hvernig öllum þeim ólíku öflum sem
búið er að kalla að endurskoðun samninganna
gengur að komast að niðurstöðu. Um það er
óvissa, til viðbótar við möguleg áhrif þeirra
lítt mótuðu áherslna í landbúnaðarmálum sem
finna má í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar.
Við útfærslu þeirra þarf rödd bænda að heyrast
með sterkum og ákveðnum hætti.
Þarf að svara eftirspurn betur
Það er erfitt að spá og sérstaklega um fram-
tíðina var eitt sinn sagt. Víst er þó að þróunin
í landbúnaðinum mun halda áfram. Ef til vill
eru möguleikarnir ekki síst fólgnir í því að ná
nánara sambandi við neytendur. Áhugi þeirra
á því hvernig maturinn verður til og við hvaða
aðstæður fer sífellt vaxandi. Landbúnaðurinn
þarf að svara þeirri eftirspurn betur.
Neytendur eru tilbúnir að greiða meira fyrir
afurðir sem hafa ákveðna eiginleika og verða
til við ákveðnar aðstæður. Slíkt samband verð-
ur þó ávallt að byggjast á trausti sem getur
eyðilagst á einum degi eins og mál Brúneggja
sýndi okkur. En það er margt landbúnaðinum
í hag, eins og lítil sýklalyfjanotkun, bann við
notkun hormóna, lífrænar varnir, gott land-
rými, gnægð af hreinu vatni, fáir búfjársjúk-
dómar og margt fleira. Þetta er sérstaða sem
margir aðrir hafa glatað en verður nú sífellt
meira virði.
Við höfum byggt okkar búfjárrækt á inn-
lendum stofnum sem gefa ekki eins miklar
afurðir og margir erlendir en þeir eru hluti af
okkar sögu og menningu eins og sveitirnar
sjálfar eru. Ferðaþjónustan viðurkennir líka að
menningarlandslag og starfsemin í sveitunum
hefur mikla þýðingu fyrir þeirra starf. Þá er
mikil þörf á að rannsaka betur loftslagsmál
og landbúnaði og hvernig greinin getur betur
komið að lausn þeirra mála.
Þessu þurfum við öllu að huga að.
Samkeppnin mun aukast en hún þarf að vera
sanngjörn. Neytendur þurfa að fá að vita það
sama um innfluttar matvörur eins og við viljum
fá að vita um eigin framleiðslu. Það er eðlilegt.
Gerum sömu kröfur til annarra og við gerum
til okkar sjálfra.
Félagsgjöld í stað búnaðargjalds
Það eru líka breytingar hjá samtökum bænda.
Í þessum mánuði munu félagsmönnum berast
í fyrsta sinn greiðsluseðlar fyrir félagsgjöldum
Bændasamtaka Íslands. Innheimta búnaðar-
gjalds var lögð af frá og með byrjun þessa árs
og á næstu vikum og mánuðum mun reyna á
vilja bænda til að standa saman í öflugum sam-
tökum á nýjum grundvelli. Það liggur fyrir að
bændur vilja eiga sterk hagsmunasamtök sem
tala máli landbúnaðarins, enda eiga samtök
bænda sér langa sögu – 180 ára langa nánar
tiltekið. Bændur hafa mismunandi skoðanir á
mönnum og málefnum eins og aðrir hópar í
samfélaginu, en segja má að það sé ekki síst
mikilvægt nú, á breytinga- og óvissutímum
að standa saman um sameiginleg mál. Ég
hvet alla til að kynna sér vel hvaða þýðingu
hin nýja félagsaðild mun hafa og vera með í
að byggja upp sterk Bændasamtök Íslands á
nýjum forsendum.
Ritstjóri: Hörður Kristjánsson (ábm.) hk@bondi.is – Sími: 563 0339 − Rekstur og markaðsmál: Tjörvi Bjarnason tjorvi@bondi.is – Blaðamenn: Margrét Þ. Þórsdóttir mth@bondi.is – Sigurður Már Harðarson
smh@bondi.is – Vilmundur Hansen vilmundur@bondi.is – Auglýsingastjóri: Ásgerður María Hólmbertsdóttir amh@bondi.is – Sími: 563 0303 – augl@bondi.is − Vefsíða blaðsins:
www.bbl.is − (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is
Frágangur fyrir prentun: Prentsnið – Prentun: Landsprent ehf. – Upplag: sjá forsíðu – Dreifing: Landsprent og Íslandspóstur. ISSN 1025-5621
Sigurður Eyþórsson
frkv.stj. Bændasamtaka Íslands
sigey@bondi.is
Tímar breytinga