Bændablaðið - 04.10.2018, Blaðsíða 33

Bændablaðið - 04.10.2018, Blaðsíða 33
Bændablaðið | Fimmtudagur 4. október 2018 33 Það ánægjulega er að flestir okkar gestir stoppa hér í meira en eina nótt. Það eru ýmis tækifæri fyrir fólk að finna hér bæði frið og ró í náttúrunni. Við bjóðum upp á hestaferðir, fjallahjól og gönguferðir og hér eru merktar gönguleiðir sem fólk getur líka farið um á eigin vegum. Þá endurbyggðum við kláf á eyðibýlinu Kleif hér innar í dalnum og hér er aðstaða fyrir fjallahjólafólk og við erum einnig með vetrarþjónustu á svæðinu. Í fyrra opnuðum við stjörnuskoðunarstöð með tölvustýrðum stjörnuskoðunar- sjónauka sem Stjörnu-Sævar [Sævar Helgi Bragason] setti upp og erum að taka í gagnið heitar laugar með baðhúsi og gufubaði.“ Í mikilli veðursæld „Það hjálpar okkur einnig að hér á svæðinu er mjög veðursælt. Við erum í skjóli frá Vatnajökli og um 100 kílómetra frá sjó. Öll úrkoma er því eiginlega búin að klára úr sér þegar hún kemur hér inn eftir og því er nær snjólaust hér á vetrum. Sem dæmi um það þá áttu karlarnir sem hér bjuggu tvo vélsleða sem þeir urðu að geyma í kofa sem enn stendur hér uppi á fjallsbrún, enda gátu þeir lítið notað sleðana hér niðri í dalnum. Þar sem hálendið er víðfeðmt, þá notuðu þeir sleðana við smalamennsku og veiðar. Vegna þess hversu snjólétt er hér á vetrum getum við auðveldlega haldið úti heilsársstarfsemi og verið með hestaleiguna opna allt árið. Áður fyrr var það þannig að bændur fengu að reka fé hingað til beitar utan af Héraði á hörðum vetrum. Jafnvel frá þorra og fram undir vor.“ Fjölbreytt hlunnindi Steingrímur segir bændur hafa búið við margvísleg hlunnindi sem sum skapist af veðursældinni í dalnum. Beitilönd eru hér afar góð og hér vex líka fjölbreytt flóra berja, eins og krækiber, bláber, hrútaber og villt jarðarber. Hreindýr, gæs og silungur hafa einnig verið góð búbót og fjallagrös verið tínd hér áður fyrr undir Snæfellinu. Uppi á Eyjabökkum vex fjölbreyttur gróður og þar hefur Steingrímur hugmyndir um að geta boðið ferðamönnum upp á kajakróður til að upplifa sérstaka náttúrufegurð votlendisins undir Eyjabakkajökli. Öll þeirra ferðamennska byggist reyndar upp á hugmyndinni um rólegheita ferðamennsku, eða „Slow Travel“. Eigi að síður er þau í samstarfi við ferðaþjónustuaðila sem bjóða upp á ferðir á öflugum fjallajeppum ef fólk vill komast í slíkar aðstæður. Vistvæn og nýtin í anda systkinanna á bænum „Við viljum þó sjálf aðallega einbeita okkur að minni hópum og vera eins umhverfisvæn í öllu sem við gerum eins og hugsast getur. Það er í anda þeirra sem hér bjuggu sem voru einstaklega nýtin á alla hluti. Endurnýttu allt sem hægt var og spengdu jafnvel saman postulínsdiska sem brotnuðu.“ Mikil fyrirhöfn að halda gamaldags útlit Þessa sérstöðu og sérvisku var samt ekki einfalt að uppfylla við endurbyggingu bæjarins. Það kostaði mikla útsjónarsemi og yfirlegu að halda öllu í gamla stílnum um leið og uppfylla þurfti kröfur nútímamannsins og eftirlitsstofnana. Ljósarofar í gömlum stíl var hægt að finna í Þýskalandi en margfalt dýrari en nútímalega rofa. Nýtísku hleðslutengingar fyrir farsíma og myndavélar í baðstofunni eru síðan felldar inn í viðarklæðningu svo þær sjáist ekki. Baðstofan lítur út eins og gamaldags baðstofa með rúmum í fullri stærð í röð undir súð. Þar er líka boðið upp á tvöföld rúm og lokrekkju og hafa ferðamenn hrifist mjög af að geta upplifað þannig gamla tíma. Einnig er boðið upp á gistingu í herbergjum. Í baðstofunni hafa verið ýmsar uppákomur, eins og tónleikar með KK, og þar hefur Einar Kárason líka verið með upplestur. Þá hefur baðstofan einnig verið nýtt undir brúðkaupsveislu, handverksnámskeið og viðburði. Nútíma eldvarnarhurðir eru skylda í svona húsnæði, en þær eru haganlega felldar inn í gamla útlitið. Eru þær með álímdum fulningum í gömlum stíl svo allt líti út sem upprunalegast. Í baðstofunni voru allir naglar í klæðningum handdúkkaðir og gluggar handsmíðaðir með kítti eins og þekktist í gamla daga. Olíuluktir eru þar líka, en með rafljósi og rafleiðslur kirfilega faldar. Með gistingu fyrir 36 manns á fyrrum heimili 14 systkina „Í dag erum við ferðaskrifstofa og bjóðum upp á styttri og lengri ferðir héðan, eða frá klukkutíma og upp í tíu daga. Þá er bæði um að ræða tilbúna dagskrá og eins sérsniðna að óskum viðskiptavina. Hér bjóðum við upp á gistingu og erum með gistiaðstöðu fyrir 36 manns. Þá er í raun um að ræða gistingu á safni. Hér eru safnmunir frá tíð systkinanna 14 frá Egilsstöðum og hefur allt verið gert upp í gamla stílnum,“ segir Steingrímur. Níu af 14 systkinum ílengdust og pipruðu öll á bænum „Hér fæddust 14 systkini frá 1907 til 1927. Fimm þeirra fluttu burt og giftust, en níu systkinanna bjuggu hér og pipruðu öll. Þau voru þekkt um allt Austurland fyrir sitt handverk, skyggnigáfu og hvað þau voru einstaklega listræn. Einn bróðirinn, Egill Gunnarsson, stjórnaði hreindýra- veiðunum á Íslandi. Tvær systranna, Björg og Begga, fóru oft niður á Reyðarfjörð þar sem þær stunduðu saumaskap og saumuðu mikið, m.a. kjóla á konur á svæðinu.“ Hagleiksmaðurinn Snorri Gunnarsson „Bróðirinn Snorri Gunnarsson var þó þekktastur í systkinahópnum. Hann var elstur og fæddur 1907. Var hann sérkennilegur í útliti með skegg líkt og hjá Amish-fólki. Hann var líka með nokkuð sérstakt augnaráð sem margir tengdu við skyggnigáfu hans. Enda var hann alltaf að sjá eitthvað sem aðrir sáu ekki. Snorri saumaði á milli 90 og 100 peysuföt og upphluti. Þá saumaði hann sparikjóla og jakkaföt auk þess sem hann gerði við klukkur. Hér er stór klukka, eins konar Borgundarhólmsklukka, sem hann smíðaði og ein systirin teiknaði skífuna með blýanti. Snorri ferðaðist m.a. í Vopnafjörð og um Jökuldal og byggði nokkur hús. Á verkstæðinu sem við erum með til sýnis eru mörg verfæri sem systkinin smíðuðu sjálf. Þannig er þessi sýning hér á Egilsstöðum annars vegar um lífið í óbyggðum með ævintýrum og hrakningum sem þar urðu. Hinn hluti sýningarinnar segir frá Í minningargrein sem birtist í Morgunblaðinu um Snorra Gunnarsson, sem lést 12. mars 1989, skrifaði Jón Hnefill Aðalsteinsson. Þar segir m.a. að Snorri hafi alist upp á bænum Egilsstöðum og dvalist þar fram á þrítugsaldur. „Hann var þegar á unga aldri orðlagður hagleiksmaður og lagði snemma jöfnum höndum stund á smíðar og sauma. Snemma á fjórða áratugnum flutti hann sig um set yfir Fljótsdalsheiðina og var næstu árin á Eiríksstöðum á Jökuldal, en þar og á Vaðbrekku í Hrafnkelsdal taldi Snorri heimili sitt næstu áratugina. Síðustu tuttugu árin eða þar um bil hefur hann síðan átt heima á æskuheimili sínu á Egilsstöðum. Ævistarf sitt vann Snorri á litlu svæði á Efra-Dal og í Fljótsdal. Starfsvettvangur hans var þrískiptur. Hann stundaði smíðar og má sjá þess stað á mörgum bæjum sem hann húsaði upp, oft að mestu einn, en stundum í samvinnu við aðra smiði. Þau eru nokkuð mörg íbúðarhúsin á þessum slóðum þar sem Snorri á flest handtökin. Hann hefur þannig átt sinn drjúga þátt í því að þessi svæði héldust í byggð á umrótstímum og hvarvetna varbúið í mannsæmandi húsakynnum.“ Um saumaskap Snorra ritar Aðalsteinn: „Ekki varð Snorri atvinnulaus þó að hlé yrði á byggingarframkvæmdum, því að þá settist hann við saumavélina. Einnig í þeirri iðngrein lék allt í höndum hans og hann saumaði jafnt á karla sem konur. Það var Snorra að þakka að bændur á Efra-Dal og í Fljótsdal gengu „eins og höfðingjar í klæðskerasaumuðum fötum“ er þeir komu í aðra landsfjórðunga. Enn rómaðri var þó skerfur hans til kvenbúninga, því að hann saumaði upphluti á mikinn fjölda kvenna út um allt Hérað. Er hann var rúmlega sjötugur héldu þessar konur honum veglegt samsæti og færðu honum forláta kistil að gjöf. Mættu þær allar til hófsins í upphlutum sem Snorri hafði saumað. Vélaviðgerðir var þriðji þátturinn í starfi Snorra. Hann var einstakur snillingur að fást við ýmsar hinar fíngerðari vélar svo sem úr og klukkur. Í félagi við bræður sína gerði hann upp svonefnda Borgundarhólmsklukku árið 1945 og veit ég ekki betur en að hún gangi enn í stofunni á Egilsstöðum. Þá var honum einkar hent að gera upp saumavélar. Átti hann sjálfur talsvert safn saumavéla frá fyrri öldinni sem honum hafði áskotnast er eigendur voru að fleygja þeim. Allar þessar vélar tók Snorri til sín og kom þeim í nothæft ástand. Sagði hann sjálfur að þær væru því betri sem þær væru eldri. Það liggur í augum uppi hvert hagræði var að geta leitað til slíks manns í strjálbýli ef einhver heimilisvélin bilaði. Þessu er ágætlega lýst í vísu sem Stefán í Merki varpaði fram eftir að Snorri hafði verið þar á bæ í nokkra daga: Eldavélin er sem ný, engin klukka stendur; saumavélar sauma, því svona eru Snorra hendur. Snorri lét sér ekki eingöngu annt um menningarverðmæti á verklega sviðinu, hann var einnig mjög vel heima í hvers kyns þjóðmenntum og kunni kynstrin öll af sögum og vísum. Var eftirlætislestrarefni hans ýmis þjóðlegur fróðleikur. Hann hafði erft náðargáfu formæðra sinna, þeirra Mekkínar og Ingunnar, og var skyggn, enda þótt hann flíkaði því ekki að jafnaði. En ef slík efni bar á góma ræddi hann þau af sama hispurslausa yfirlætisleysi og allt annað.“ Gamla eldhúsborðið á Egilsstöðum hefði örugglega margar fróðlegar sögur að segja ef það gæti talað. Reglugerðir um veitingaþjónustu segir að það eigi að vera sérstakur vaskur í eldhúsi til að þvo sér um hendurnar. Slíkt pjatt þekktist ekki í tíð systkinanna á Egilsstöðum sem létu einn vask duga. Hér er krafa eftirlitsiðnaðarins leyst á mjög frumlegan hátt úr hlutum úr ólíkum áttum. Samt er engu líkara Snorri Gunnarsson á Egilstöðum í Fljótsdal: Sannkallaður þúsundþjalasmiður og snillingur í saumaskap og hönnun Hluti af sýningunni í Óbyggðasetrinu á Egilsstöðum í Fljótsdal. Haganlega gerð brúða af Snorra Gunnarssyni við eina af mörgum saumavélum sem hann átti. Mynd /HKr. Gæsaveiðar og Reynisstaðabræður í gröf sinni í safninu á Egilsstöðum. – Framhald á næstu síðu.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Bændablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Bændablaðið
https://timarit.is/publication/906

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.