Bændablaðið - 04.10.2018, Blaðsíða 33

Bændablaðið | Fimmtudagur 4. október 2018 33
Það ánægjulega er að flestir okkar
gestir stoppa hér í meira en eina nótt.
Það eru ýmis tækifæri fyrir
fólk að finna hér bæði frið og ró
í náttúrunni. Við bjóðum upp á
hestaferðir, fjallahjól og gönguferðir
og hér eru merktar gönguleiðir sem
fólk getur líka farið um á eigin
vegum. Þá endurbyggðum við
kláf á eyðibýlinu Kleif hér innar
í dalnum og hér er aðstaða fyrir
fjallahjólafólk og við erum einnig
með vetrarþjónustu á svæðinu. Í fyrra
opnuðum við stjörnuskoðunarstöð
með tölvustýrðum stjörnuskoðunar-
sjónauka sem Stjörnu-Sævar [Sævar
Helgi Bragason] setti upp og erum
að taka í gagnið heitar laugar með
baðhúsi og gufubaði.“
Í mikilli veðursæld
„Það hjálpar okkur einnig að hér á
svæðinu er mjög veðursælt. Við erum
í skjóli frá Vatnajökli og um 100
kílómetra frá sjó. Öll úrkoma er því
eiginlega búin að klára úr sér þegar
hún kemur hér inn eftir og því er nær
snjólaust hér á vetrum. Sem dæmi um
það þá áttu karlarnir sem hér bjuggu
tvo vélsleða sem þeir urðu að geyma
í kofa sem enn stendur hér uppi á
fjallsbrún, enda gátu þeir lítið notað
sleðana hér niðri í dalnum. Þar sem
hálendið er víðfeðmt, þá notuðu þeir
sleðana við smalamennsku og veiðar.
Vegna þess hversu snjólétt er hér
á vetrum getum við auðveldlega
haldið úti heilsársstarfsemi og verið
með hestaleiguna opna allt árið. Áður
fyrr var það þannig að bændur fengu
að reka fé hingað til beitar utan af
Héraði á hörðum vetrum. Jafnvel frá
þorra og fram undir vor.“
Fjölbreytt hlunnindi
Steingrímur segir bændur hafa búið
við margvísleg hlunnindi sem sum
skapist af veðursældinni í dalnum.
Beitilönd eru hér afar góð og hér
vex líka fjölbreytt flóra berja, eins
og krækiber, bláber, hrútaber og villt
jarðarber. Hreindýr, gæs og silungur
hafa einnig verið góð búbót og
fjallagrös verið tínd hér áður fyrr
undir Snæfellinu.
Uppi á Eyjabökkum vex
fjölbreyttur gróður og þar hefur
Steingrímur hugmyndir um að geta
boðið ferðamönnum upp á kajakróður
til að upplifa sérstaka náttúrufegurð
votlendisins undir Eyjabakkajökli. Öll
þeirra ferðamennska byggist reyndar
upp á hugmyndinni um rólegheita
ferðamennsku, eða „Slow Travel“.
Eigi að síður er þau í samstarfi við
ferðaþjónustuaðila sem bjóða upp á
ferðir á öflugum fjallajeppum ef fólk
vill komast í slíkar aðstæður.
Vistvæn og nýtin í anda
systkinanna á bænum
„Við viljum þó sjálf aðallega einbeita
okkur að minni hópum og vera
eins umhverfisvæn í öllu sem við
gerum eins og hugsast getur. Það
er í anda þeirra sem hér bjuggu sem
voru einstaklega nýtin á alla hluti.
Endurnýttu allt sem hægt var og
spengdu jafnvel saman postulínsdiska
sem brotnuðu.“
Mikil fyrirhöfn að halda
gamaldags útlit
Þessa sérstöðu og sérvisku var
samt ekki einfalt að uppfylla við
endurbyggingu bæjarins. Það kostaði
mikla útsjónarsemi og yfirlegu
að halda öllu í gamla stílnum um
leið og uppfylla þurfti kröfur
nútímamannsins og eftirlitsstofnana.
Ljósarofar í gömlum stíl var hægt
að finna í Þýskalandi en margfalt
dýrari en nútímalega rofa. Nýtísku
hleðslutengingar fyrir farsíma og
myndavélar í baðstofunni eru síðan
felldar inn í viðarklæðningu svo þær
sjáist ekki. Baðstofan lítur út eins og
gamaldags baðstofa með rúmum í
fullri stærð í röð undir súð. Þar er líka
boðið upp á tvöföld rúm og lokrekkju
og hafa ferðamenn hrifist mjög af að
geta upplifað þannig gamla tíma.
Einnig er boðið upp á gistingu í
herbergjum.
Í baðstofunni hafa verið ýmsar
uppákomur, eins og tónleikar með
KK, og þar hefur Einar Kárason
líka verið með upplestur. Þá hefur
baðstofan einnig verið nýtt undir
brúðkaupsveislu, handverksnámskeið
og viðburði.
Nútíma eldvarnarhurðir eru skylda
í svona húsnæði, en þær eru haganlega
felldar inn í gamla útlitið. Eru þær
með álímdum fulningum í gömlum
stíl svo allt líti út sem upprunalegast.
Í baðstofunni voru allir naglar í
klæðningum handdúkkaðir og gluggar
handsmíðaðir með kítti eins og
þekktist í gamla daga. Olíuluktir eru
þar líka, en með rafljósi og rafleiðslur
kirfilega faldar.
Með gistingu fyrir 36 manns á
fyrrum heimili 14 systkina
„Í dag erum við ferðaskrifstofa og
bjóðum upp á styttri og lengri ferðir
héðan, eða frá klukkutíma og upp
í tíu daga. Þá er bæði um að ræða
tilbúna dagskrá og eins sérsniðna að
óskum viðskiptavina. Hér bjóðum
við upp á gistingu og erum með
gistiaðstöðu fyrir 36 manns. Þá
er í raun um að ræða gistingu á
safni. Hér eru safnmunir frá tíð
systkinanna 14 frá Egilsstöðum og
hefur allt verið gert upp í gamla
stílnum,“ segir Steingrímur.
Níu af 14 systkinum ílengdust
og pipruðu öll á bænum
„Hér fæddust 14 systkini frá 1907
til 1927. Fimm þeirra fluttu burt
og giftust, en níu systkinanna
bjuggu hér og pipruðu öll. Þau voru
þekkt um allt Austurland fyrir sitt
handverk, skyggnigáfu og hvað þau
voru einstaklega listræn.
Einn bróðirinn, Egill
Gunnarsson, stjórnaði hreindýra-
veiðunum á Íslandi. Tvær systranna,
Björg og Begga, fóru oft niður á
Reyðarfjörð þar sem þær stunduðu
saumaskap og saumuðu mikið, m.a.
kjóla á konur á svæðinu.“
Hagleiksmaðurinn
Snorri Gunnarsson
„Bróðirinn Snorri Gunnarsson var
þó þekktastur í systkinahópnum.
Hann var elstur og fæddur 1907.
Var hann sérkennilegur í útliti með
skegg líkt og hjá Amish-fólki.
Hann var líka með nokkuð sérstakt
augnaráð sem margir tengdu við
skyggnigáfu hans. Enda var hann
alltaf að sjá eitthvað sem aðrir sáu
ekki.
Snorri saumaði á milli 90 og 100
peysuföt og upphluti. Þá saumaði
hann sparikjóla og jakkaföt auk
þess sem hann gerði við klukkur.
Hér er stór klukka, eins konar
Borgundarhólmsklukka, sem hann
smíðaði og ein systirin teiknaði
skífuna með blýanti.
Snorri ferðaðist m.a. í Vopnafjörð
og um Jökuldal og byggði nokkur
hús. Á verkstæðinu sem við erum
með til sýnis eru mörg verfæri sem
systkinin smíðuðu sjálf.
Þannig er þessi sýning hér á
Egilsstöðum annars vegar um
lífið í óbyggðum með ævintýrum
og hrakningum sem þar urðu.
Hinn hluti sýningarinnar segir frá
Í minningargrein sem birtist
í Morgunblaðinu um Snorra
Gunnarsson, sem lést 12. mars
1989, skrifaði Jón Hnefill
Aðalsteinsson. Þar segir m.a. að
Snorri hafi alist upp á bænum
Egilsstöðum og dvalist þar fram
á þrítugsaldur.
„Hann var þegar á unga aldri
orðlagður hagleiksmaður og lagði
snemma jöfnum höndum stund á
smíðar og sauma. Snemma á fjórða
áratugnum flutti hann sig um set
yfir Fljótsdalsheiðina og var næstu
árin á Eiríksstöðum á Jökuldal, en
þar og á Vaðbrekku í Hrafnkelsdal
taldi Snorri heimili sitt næstu
áratugina. Síðustu tuttugu árin
eða þar um bil hefur hann síðan
átt heima á æskuheimili sínu á
Egilsstöðum.
Ævistarf sitt vann Snorri á litlu
svæði á Efra-Dal og í Fljótsdal.
Starfsvettvangur hans var
þrískiptur.
Hann stundaði smíðar og má sjá
þess stað á mörgum bæjum sem
hann húsaði upp, oft að mestu
einn, en stundum í samvinnu við
aðra smiði. Þau eru nokkuð mörg
íbúðarhúsin á þessum slóðum þar
sem Snorri á flest handtökin. Hann
hefur þannig átt sinn drjúga þátt í
því að þessi svæði héldust í byggð á
umrótstímum og hvarvetna varbúið
í mannsæmandi húsakynnum.“
Um saumaskap Snorra ritar
Aðalsteinn:
„Ekki varð Snorri
atvinnulaus þó að hlé yrði á
byggingarframkvæmdum, því að
þá settist hann við saumavélina.
Einnig í þeirri iðngrein lék allt í
höndum hans og hann saumaði jafnt
á karla sem konur. Það var Snorra
að þakka að bændur á Efra-Dal og í
Fljótsdal gengu „eins og höfðingjar
í klæðskerasaumuðum fötum“ er
þeir komu í aðra landsfjórðunga.
Enn rómaðri var þó skerfur hans til
kvenbúninga, því að hann saumaði
upphluti á mikinn fjölda kvenna út
um allt Hérað. Er hann var rúmlega
sjötugur héldu þessar konur honum
veglegt samsæti og færðu honum
forláta kistil að gjöf. Mættu þær
allar til hófsins í upphlutum sem
Snorri hafði saumað.
Vélaviðgerðir var þriðji
þátturinn í starfi Snorra. Hann
var einstakur snillingur að fást
við ýmsar hinar fíngerðari vélar
svo sem úr og klukkur. Í félagi
við bræður sína gerði hann upp
svonefnda Borgundarhólmsklukku
árið 1945 og veit ég ekki betur
en að hún gangi enn í stofunni á
Egilsstöðum. Þá var honum einkar
hent að gera upp saumavélar.
Átti hann sjálfur talsvert safn
saumavéla frá fyrri öldinni sem
honum hafði áskotnast er eigendur
voru að fleygja þeim. Allar þessar
vélar tók Snorri til sín og kom
þeim í nothæft ástand. Sagði hann
sjálfur að þær væru því betri sem
þær væru eldri.
Það liggur í augum uppi hvert
hagræði var að geta leitað til
slíks manns í strjálbýli ef einhver
heimilisvélin bilaði. Þessu er
ágætlega lýst í vísu sem Stefán í
Merki varpaði fram eftir að Snorri
hafði verið þar á bæ í nokkra daga:
Eldavélin er sem ný,
engin klukka stendur;
saumavélar sauma, því
svona eru Snorra hendur.
Snorri lét sér ekki eingöngu annt
um menningarverðmæti á verklega
sviðinu, hann var einnig mjög vel
heima í hvers kyns þjóðmenntum
og kunni kynstrin öll af sögum
og vísum. Var eftirlætislestrarefni
hans ýmis þjóðlegur fróðleikur.
Hann hafði erft náðargáfu
formæðra sinna, þeirra Mekkínar
og Ingunnar, og var skyggn,
enda þótt hann flíkaði því ekki
að jafnaði. En ef slík efni bar á
góma ræddi hann þau af sama
hispurslausa yfirlætisleysi og
allt annað.“
Gamla eldhúsborðið á Egilsstöðum hefði örugglega margar fróðlegar sögur
að segja ef það gæti talað.
Reglugerðir um veitingaþjónustu
segir að það eigi að vera sérstakur
vaskur í eldhúsi til að þvo sér um
hendurnar. Slíkt pjatt þekktist ekki
í tíð systkinanna á Egilsstöðum
sem létu einn vask duga. Hér er
krafa eftirlitsiðnaðarins leyst á
mjög frumlegan hátt úr hlutum úr
ólíkum áttum. Samt er engu líkara
Snorri Gunnarsson á Egilstöðum í Fljótsdal:
Sannkallaður þúsundþjalasmiður og
snillingur í saumaskap og hönnun
Hluti af sýningunni í Óbyggðasetrinu á Egilsstöðum í Fljótsdal. Haganlega gerð brúða af Snorra Gunnarssyni
við eina af mörgum saumavélum sem hann átti. Mynd /HKr.
Gæsaveiðar og Reynisstaðabræður
í gröf sinni í safninu á Egilsstöðum.
– Framhald á næstu síðu.