Bændablaðið - 04.10.2018, Blaðsíða 46

Bændablaðið - 04.10.2018, Blaðsíða 46
Bændablaðið | Fimmtudagur 4. október 201846 LESENDABÁS Skógrækt í Skógum í Þorskafirði Á jörðinni Skógum í Þorskafirði hefur verið að unnið að skógrækt síðan í byrjun sjötta áratugar síðustu aldar. Skógar teljast samkvæmt upplýsingum Nytja- lands 13 ferkílómetrar að flatar- máli en jörðina tók íslenska bahá‘í samfélagið í arf eftir Jochum Eggertsson, skáld, rithöfund og eins af frumkvöðlum skógræktar á Íslandi. Jörðin er við austanverðan Þorskafjörð. Undirlendi er lítið og hlíðin sem rís upp frá sjávarmálinu einkennist af misbreiðum hjöllum sem skiptast á við skriður. Hjallarnir eru misvel grónir, sumir ágætlega, en gróðurfarið ræðst af þeim raka sem stöðvast á hjallanum á leið sinni niður hlíðina til sjávar. Skóga er fyrst getið í Landnámabók. Sá sem nam land í Skógum, var sænskur maður, Oddur skrauti, sonur Hlöðvers Gautakonungs. Upphaflega var jörðin nefnd Uppsalir en síðar var nafninu breytt í Skóga. Heimildir fjalla um mikla tekju skógarafurða í landi jarðarinnar til húsagerðar, smíða, kolagerðar og eldiviðar. Fæðingarstaður Matthíasar Skógar eru þekktastir fyrir að vera fæðingarstaður Matthíasar Jochumssonar sem þar fæddist 11. nóvember 1835. Matthías er eins og kunnugt er eitt mesta og merkasta ljóðskáld Íslendinga. Þegar Matthías var á unglingsaldri fluttu foreldrar hans frá Skógum og jörðin fór í hendur annarra. Jochum Eggertsson, bróðursonur Matthíasar, keyptir Skóga 1950 og þá komst jörðin aftur í hendur ættmenna Matthíasar. Jochum fór aldrei troðnar slóðir, hvorki sem skáld eða frumkvöðull, og hann var meðal þeirra Íslendinga sem fyrstir gengu bahá‘í trúnni á hönd. Eftir að hann keypti jörðina hóf hann skógrækt á litlum skika sem hann girti nyrst í landareigninni niður við fjarðarbotninn. Þegar Jochum hófst handa í skógrækt 1950 sáu aðeins örfáir menn á landinu þörfina fyrir skógrækt sem leið til jarðvegsbóta og vörn gegn uppblæstri og jarðvegseyðingu, Skógræktarmenn voru almennt litnir hornauga og afstaða til þeirra var neikvæð meðal þjóðarinnar vegna þess að þeir höfðu ama af lausagöngu sauðkindarinnar. Árið 1959 fékk Jochum girðingarstyrk frá Skógrækt ríkisins til að stækka það svæði sem friðað var fyrir beit upp í 50 hektara. Þetta svæði var síðan nýtt til frekari átaka í skógræktinni. Krefjandi starf, erfið aðföng Skógræktarstarfið hjá Jochum var krefjandi, aðföng erfið, ferðin frá Reykjavík löng, staðir sem ólu upp plöntur til gróðursetningar fáir og frumstæðir og plönturnar dýrar. Jochum brást við þessu með því að útvega sér fræ, sá því í dreifibeð og koma upp þúsundum barrplantna auk þess sem hann sáði fræi beint í svörðinn. Elsta heimildin sem fyrir liggur um ástand gróðurs í Skógum er í Jarðabók Árna Magnússonar og Páls Ólafssonar. Þar er fjallað um Skóga og stutt tilvísun í gróðurástandið þar: „Útigangur í lakara lagi. Skógur til kolagjörðar og eldiviðar er nægur, en til raftaviðar eyddur, torfrista og stunga lök og lítt nýtandi. Engjar eru öngvar nálægt jörðunni. En hún á engi eitt fram á fjalli, sem kallast Skógaengi, og er þángað mjög lángt og stórlega torsótt yfir Músará, sem rennur í djúpum gljúfrum. Úthagarnir eru góðir og miklir á sumurin ...“ (Jarðabók Árna Magnússonar og Páls Ólafssonar 6. hefti bls 210-211) Við eigum líka lýsingu frá Matthíasi Jochumssyni þar sem hann ber saman gróðurástandið upp úr 1840 í ljósi þess sem ber fyrir augu hans 1913. Hann segir í ævisögu sinni Sögukaflar af sjálfum mér: „Yfir hin gömlu skógarsvæði leit ég fljótlega,- var mér sagt, að litlar leifar stæðu eftir, og var þó fyrir 60 – 70 árum af miklu að taka ... enn voru þar fagrir birkiskógar í barnæsku minni, síðan hefur þeim stórlega verið spillt. Hafa menn séð það of seint, að skógar breyta hverri jörð í lystigarð á hverju komandi vori.“ Stefnubreyting eftir 1980 Segja má að skógræktarstarfið í Skógum skiptist í þrjá kafla. 1) 1950 til 1966. Frumherjastarf Jochums sem fólst í að friða land og gróðursetja og sá ýmsum trjátegundum í skjóli upprunalegs birkikjarrs. 2) Frá 1981. Bahá’í samfélagið hefur skipulega umhirðu og grisjun skógræktarinnar sem Jochum hóf og í takmörkuðum mæli plöntun á nýjum svæðum innan skógræktargirðingarinnar frá 1959. 3) Frá 2005 til þessa dags. Þátttaka í Skjólskógaverkefninu á Vestfjörðum. (Fjölnytjaskógrækt) Eins og sést af upptalningunni verður nokkur stefnubreyting í skógræktarstarfinu í Skógum um og upp úr 1980. Fyrst í stað snerist þetta um að hirða um og hlú að hinum ýmsu þáttum skógræktarinnar sem Jochum lagði grunninn að. Einnig var haldið áfram að planta í svæðið en þó ekki í stórum stíl, en þetta var gert samhliða því að reynt var að halda við, bæta og skýla. Mikil kaflaskipti urðu árið 2005 þegar bahá‘í samfélagið skráði sig sem þátttakanda í verkefni stjórnvalda sem nefndist landshlutabundin skógræktarverkefni og lagður var grunnur að með lagasetningu 1999. Skógar urðu þá hluti af landshlutaverkefninu Skjólskógar. Arnlín Ólafsdóttir skógfræðingur frá Skjólskógum tók út svæðið og lýsti því því þannig: „Landið er að hluta vaxið gisnu kjarri, votlendispollar myndast innst á hjöllum og ógrónar skriður og holt eru áberandi fremst á hjöllum og þar sem hjallar eru grunnir..... Innar á jörðinni er myndarlegur skógarreitur frá því um miðja 20. öld með fjölbreyttu úrvali tegunda. Plantað var þétt í reitinn og ekki sinnt um að grisja lengi vel, svo talsvert er um að trén hafi brotnað og laskast í snjó. Að öðru leiti er vöxtur ágætur og gefur góðar vonir fyrir tilvonandi skógrækt. ...... Inn á milli kletta myndast votlendi og eru nokkur slík innan samningssvæðisins. Gróðurfar einkennist af þessum votlendum, lyngmóum og ógrónum holtum. Kjarrleifar eru á víð og dreif, almennt eru þær mjög dreifðar en þar sem þekjan er yfir 50% telst birkiskógur.“ Samhliða skógræktinni hefur verið unnið að landgræðslu bæði til að styrkja landið fyrir áframhaldandi skógrækt og vinna gegn jarðvegseyðingu. Þessi vinna hefur verið unnin undir leiðsögn og með stuðningi verkefnisins „Bændur græða landið“, deild innan Landgræðslu ríkisins. Notast er við árlega áburðargjöf og sáningu fræs. Eftirtektarverður árangur Þetta starf hefur borið eftirtekta r- verðan árangur og leitt til samstarfs við leiðandi einstaklinga á sviði skógræktar og landgræðslu á vettvangi hins opinbera sem og félaga sem vinna að þessum málefnum. Þátttaka í þessu starfi er lykillinn að hjarta skógarbænda um allt land. Landshlutabundnu skógræktar- verkefnin, bændaskógræktirnar, voru grundvallaðar með lögum árið 1999. Þegar verið var að fjármagna verkefnið þá var aðallega tvennt sem nefnt var til sögunnar sem rökstuðningur fyrir fjármögnun. Annars vegar skuldbinding þjóðarinnar við loftslagssamninginn í Kyoto og það sem vó kannski þyngra samdráttur í hefðbundnum landbúnaði og byggðasjónamið. Nýplöntun landshlutaskógræktarverkefnanna verður tekin með í úttekt Skógræktar ríkisins. Úttektin verður notuð til að meta kolefnisbindingu skóga sem plantað hefur verið eftir 1990 og falla þar af leiðandi undir skuldbindingar Íslands gagnvart Kyoto bókuninni. Verkefnið felur í sér fjárhagslegan og faglegan stuðning íslenska ríkisins við kröftuga skógrækt á bújörðum á Íslandi. Í ferð sinni um bernskustöðvarnar í upphafi síðustu aldar greip Matthías gjarnan til ljóðsins til að lýsa tilfinningum sínum, óskum og bænum. Á einum stað segir hann hann: Friði drottinn fjörðinn minn fósturbyggð og þingstaðinn, blessi lýð og landsins plóg, og lífgi við minn gamla skóg. Þeir sem nú vinna að skógrækt í Skógum vinna að því að þessi fróma bæn þjóðskáldsins verði að veruleika Böðvar Jónsson
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Bændablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Bændablaðið
https://timarit.is/publication/906

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.