Spássían - 2013, Qupperneq 18

18
Í Suðurglugganum er að
finna noStalgÍSkan óð til
hinS SérStaka SambandS
höfundar og ritvélar Sem
tapaSt hefur á tölvuöld.
nokkuð viðeigandi að eina sögupersónan sem talar í
1. persónu eintölu kennir endurmenntunarnámskeið
um Gleðileikinn guðdómlega eftir Dante og að bókin
endar á hugleiðingu um för sögumannsins í því
verki: „Í upphafi ljóðs var hann á barmi sjálfsmorðs,
nú er hann endurhlaðinn fítoni við hið nýja upphaf
og fagnaðarerindi um það sem bíður okkar handan
heims“ (179). Íslendingabók ber þannig ekki aðeins
endinn í upphafi sér, heldur fela endalok hennar í
sér loforð um nýtt upphaf – það er í henni bjartsýnn,
vonglaður tónn og tilvitnanir fremst í verkinu sýna
uppörvandi hlið breytinga og fallvaltleika.
VEröND SEM VAr
Fallvaltleiki tilverunnar birtist ekki síst í nýrri tækni
sem ryður sífellt þeirri gömlu til hliðar. Pétur
Gunnarsson sagði frá því í viðtali sem Jórunn
Sigurðardóttir tók við hann í „Orð um bækur“ á RÚV
að hann hefði byrjað á bókinni árið 1992 en þurft að
leggja hana til hliðar vegna annarra verkefna. Þegar
hann byrjaði á henni aftur hefði honum orðið starsýnt
á það sem breytist:
Og það eru ekki bara [...] veraldarsögulegir
atburðir, hrunið og svo framvegis, heldur eru það
smærri atriði, eins og til dæmis [...] tölvupósturinn
[...], netið, vísakortið, farsíminn. Þetta hefur allt
saman áhrif á persónurnar sem ég er að fjalla um.
Þetta hreinlega breytir þeirra lífi.1
Pétur Gunnarsson leggur áherslu á skriftir sem
varðveisluviðbragð, eins og fram kom í áðurnefndu
viðtali, þar sem hann sagði það ástríðu hjá sér að
halda umræðu um stórvirki á borð við Gleðileikinn
guðdómlega lifandi. Bókmenntir og menning ættu
að vera eins og „talnaband sem maður er alltaf að
handfjatla og alltaf að fjalla um“ og það verði sífellt
brýnna eftir því sem „holskeflumiðlunin“ verður meiri,
því gleymskan verði sífellt áleitnari.2
 Líkt og á fyrstu áratugum 20. aldar, þegar
margir íslenskir höfundar voru uppteknir af því að
miðla einkennum gamla bændasamfélagsins, er
meðvitundin sterk um það sem er að hverfa, um
arfinn sem virðist ætla að verða gleymskunni að
bráð, í verkum þeirra þriggja höfunda sem hér eru til
umfjöllunar. Í Suðurglugga Gyrðis Elíassonar er hins
vegar dýpra á bjartsýninni. Bók hans hverfist öll um
texta sem leysist upp, er ókláraður, ólesinn.
 Suðurglugginn minnir
að forminu til á minnisbók
þar sem hripaðar eru
niður hugleiðingar um
hversdagslega sem
háfleyga hluti, þótt
lesa megi söguþráð úr
þeim. Sögumaðurinn
er rithöfundur sem
dvelur einn í lánshúsi í
sumarhúsabyggð. Hans
eiginlegu, skáldlegu
skriftir eiga hins vegar
að vera þær sem hann
vélritar og hann situr
í upphafi við ritvélina
sína í afar hefðbundnum
rithöfundarstellingum;
„hamra á hana, en lít
gyrðir Elíasson.
Suðurglugginn.
uppheimar. 2012.
„