Spássían - 2013, Síða 34

34
Hjá tiltekinni þjóð í
Norður-Atlantshafi sem
dreymir um að verða
olíuveldi gæti Anna
opnað augu lesenda fyrir
ábyrgðinni sem fylgir
slíkum metnaði.
„
Við höfum semsagt ekki leyfi til að skila frá okkur Jörð
sem er minna virði en veröldin sem við fengum sjálf
að lifa í. Minni fiski í hafinu. Minna drykkjarvatni.
Minni mat. Minni regnskógum. Minna fjalllendi. færri
kóralrifum. færri jöklum og skíðabrekkum. færri plöntu-
og dýrategundum ... Minni fegurð! Minni undrum!
Minni dýrð og gleði!6
Þetta er greinilega krafa um það sem kallað hefur verið
sterk sjálfbærni og reglan um stöðuga náttúruauðlegð;
ekki ætti að ganga á náttúrulegar auðlindir, heldur tryggja
tilvist þeirra, ekki aðeins núna heldur til langframa. Þessi
regla vísar, rétt eins og tilvitnunin úr bók Gaarders hér
að ofan, ekki aðeins til efnislegra verðmæta sem til staðar
eru í náttúrunni og þjónustu vistkerfa,7 heldur einnig til
fagurfræðilegra og afþreyingartengdra gilda.8
Notkun Gaarders á skíðabrautum sem tákni um
afþreyingargildi náttúrunnar er ekki eina vísun
skáldsögunnar til sérstaks norsks samhengis. Í gegnum alla
bókina má finna umfangsmikla gagnrýni á olíuframleiðslu
Noregs almennt og sérstaklega framkvæmdir
olíufyrirtækisins Statoil. Stjórnmálamenn sem tala fyrir
borunum eftir olíu og gasi á norðurslóðum eru kallaðir
lygarar þegar þeir halda því fram að þetta verði gert með
hagsmuni hinna fátæku í heiminum að leiðarljósi: „Þeir eru
auðvitað meðvitaðir um að brennsla hinna ríku á meiri olíu
og kolum mun bara gera illt verra fyrir þá allra fátækustu.
Það eru olíufélögin og allra ríkustu olíuþjóðirnar sem þurfa
meiri hagnað”.9
Gaarder heldur jafnvel á lofti möguleikanum á framtíðar
refsingu fyrir svo gráðuga og óábyrga hegðun. Hann lætur
alþjóðlegan loftslagsdómstól dæma Noreg til að nota 97%
af olíusjóðum sínum til að minnka fátækt í heiminum og
til aðgerða í þágu loftslagsaðlögunar.10
annar styrkur bókarinnar er að hún byggir upp
von og hvetur til aðgerða í stað svartsýni. Vitanlega er
heimsendisorðræðu að finna í framtíðarköflum Önnu,
en notkun hinna tveggja tímasviða gerir Gaarder kleift
að sýna fram á að hægt sé að koma í veg fyrir hina
skelfilegu hnignun. Söguhetjan hans, anna, lítur ekki
svo á að núverandi ástand í efnahagsmálum, pólitík og
menningunni almennt sé óbreytanlegt. Vitneskjan um
mögulegar loftslags- og umhverfishamfarir í framtíðinni
gerir hana hvorki óvirka né leiðir hana að þeirri hugmynd
að laga sig einfaldlega að breytingum á umhverfinu. Þvert
á móti; eftir að hafa vaknað upp af draumi um Novu áttar
hún sig á því að það sem í draumnum hafði verið ábyrgð
langömmunnar er nú hennar eigin ábyrgð: „Skyndilega
er það ég sem verð að gera eitthvað til að berjast gegn
loftslagseyðileggingu.“11 Hún er auðvitað meðvituð um að
hnattræn hlýnun er þegar hafin og að milljónir tegunda
eru í útrýmingarhættu. „en það var enn ekki of seint að
vernda líffræðilega fjölbreytni Jarðar. Heimurinn hafði
fengið eitt tækifæri enn!“12 anna einkennist því af von og
trú á möguleikann á að breyta framtíðinni. Hún kallar
sig bjartsýnismanneskju og heldur því fram að það sé
„siðlaust að vera svartsýnismanneskja“.13 að hennar mati
er svartsýni „bara annað orð yfir leti. Ég get haft áhyggjur,

Ný ríkisstjórn hefur á stefnuskrá sinni að stofna
ríkisolíufélag. Tilgangur félagsins verður að halda
utan um leyfi til olíu- og gasvinnslu

Össur Skarphéðinsson, fyrrverandi
utanríkisráðherra, undirritaði samkomulag við
Norðmenn, m.a. um aukið samráð um þróun
olíuiðnaðar.