Spássían - 2013, Síða 65

65
lendir í kynferðislegum aðstæðum sem hann ræður
ekki við og fær áfall sem verður til þess að hann lendir
á geðsjúkrahúsi. Charlie rifjar upp að Helen var sjálf
fórnarlamb ofbeldis og misnotkunar. Orð Hönnu úr
Þrettán ástæðum eiga hér vel við: „allt .. hefur áhrif á
allt annað“. Charlie ákveður hins vegar að það þýði lítið
að leita að sökudólgum í hverju horni, slíkt muni ekki
leiða til neins. Hann fyrirgefur frænku sinni og er ekki
viss um að hann eigi eftir að hafa tíma til að skrifa fleiri
bréf, þar sem annað ár hans í menntaskóla er að hefjast
– „Ég gæti verið of upptekinn við að „taka þátt“,“ skrifar
hann að lokum. Hann hefur lært að það er óþarfi að
óttast lífið, hann hefur séð kosti þess að standa á fætur
og taka þátt í því sem gerist á dansgólfinu í stað þess að
vera bekkjarrós. Og það er allt í lagi að dansa þótt enginn
bjóði manni upp.
bæði Bekkjarrósin og 13 ástæður eru uppfullar
hormónum, sorg, kvíða, þunglyndi, gleði, ásökunum,
ást, vonbrigðum, söknuði og fleiri og fleiri tilfinningum.
Þetta kemur þó ekki á óvart, unglingabækur eru oft
ansi yfirdrifnar hvað tilfinningar varðar – svo mikið að
oft þykir lesendum nóg um. Um bók Chboskys mætti
jafnvel nota tískuorðið „tilfinningaklám“ en 13 ástæður
er öllu hófstilltari. boðskapur beggja bóka er, eins og
gjarnan í barna- og unglingabókum, góður. bent er á
nauðsyn þess að vera maður sjálfur og fá að vera maður
sjálfur án afskipta, stríðni eða eineltis frá öðrum. Um
leið er lögð áhersla á bregðast við, gera eitthvað í stað
þess að horfa á, standa fyrir sínu og standa með öðrum
þegar á þá er ráðist.

„SJúkAr uNgLiNgASögur“
Bæði Þrettán ástæður og Kostir þess að vera
bekkjarrós hafa hlotið lof gagnrýnenda og verðlaun
í flokki unglingabóka og í ljósi þessa vekur sérstaka
eftirtekt að Bekkjarrósin vermdi topp tíu sætin á
lista Bandarísku bókasafnssamtakanna yfir bannaðar
bækur á tímabilinu 2004–2009. Þar keppti hún við
bækur á borð við Harry Potter-seríuna, Bjargvættinn í
grasinu, Kaftein ofurbrók, Mýs og menn, Purpuralitinn
og Ljósaskiptabækurnar svo dæmi séu nefnd.
Ástæðurnar sem gefnar eru upp fyrir banninu eru m.a.
umfjöllun um viðhorf til eiturlyfja, samkynhneigðar,
sjálfsmorða og trúarlegra málefna auk þess sem
hefðbundnum fjölskyldugildum sé kastað fyrir róða
og málfarið sagt of gróft. Þrettán ástæður hefur
ekki ratað á svipaða lista en hefur þó verið legið á
hálsi fyrir að teljast til „sjúkra unglingasagna“ eða
„teen sick-lit“, bóka sem upphefja og rómantísera
sjúkdóma, sjálfsmorð og sjálfsskaða. Vissulega er ekki
gott að upphefja eiturlyfjanotkun eða sjálfsmorð eða
líta þetta tvennt rómantísku ljósi og líta sumir á þessi
umfjöllunarefni sem óviðeigandi og skaðleg ungu
fólki. Til eru bókabúðir sem neita að selja bækur af
þessum toga og bókmenntarýnar sem neita að fjalla
um þær. Með þessu er hins vegar verið að gera lítið
úr lesendum á unglingsaldri, en gert er ráð fyrir að
þeir (og yfirleitt er reiknað með frekar einsleitum
hópi) ráði ekki við að lesa um efni af þessum toga,
hafi ekki þroska til að greina í sundur t.d. rétt og
rangt, raunveruleika og skáldskap, æskilega hegðun
og óæskilega hegðun. Bækur eiga að fjalla um það
sem er óþægilegt, hættulegt, slæmt og erfitt – alveg
eins og þær fjalla um það sem er gott og fagurt. Þetta
á bæði við um bækur fyrir yngri og eldri lesendur.
Það sem skiptir hins vegar máli er meðferð efnisins,
hvernig höfundurinn tekur á viðfangsefni sínu og
leysir úr því. Stundum tekst það vel og stundum ekki
og unglingar verða að fá frelsi til að meta það upp á
eigin spýtur.
Emma Watson, Logan Lerman og Ezra Miller í hlutverkum
sínum í kvikmyndinni The Perks of being a Wallflower