Dagblaðið Vísir - DV - 20.03.2020, Blaðsíða 14

14 FÓKUS 20. mars 2020
Smiðjuvegur 4C - 202 Kópavogur - S 587 2202
Ryðga ekki
Brotna ekki
HAGBLIKK
Álþakrennur & niðurföll
Litir á lager:
Svart, hvítt, ólitað, rautt, silvurgrátt og dökkgrátt
„Í hans heimalandi sjá karlar ekki um börnin“
Upplifun foreldra af því að eiga börn af blönduðum uppruna
S
onur minn hefur til dæmis
sagt við mig áður að hann
vilji ekki vera brúnn. Mér
þótti mjög leiðinlegt að
heyra það og reyndi að segja hon­
um að allir væru fallegir og flott­
ir alveg sama hvernig maður lítur
út,“ segir íslensk kona sem á barn
með hörundsdökkum manni.
Árið 2018 voru 9 prósent barna
á Íslandi skráð með eitt íslenskt
og eitt erlent foreldri og teljast
því af blönduðum uppruna. Ís­
lenskar mæður telja að þeirra
eigin forréttindi yfirfærist sjálf­
krafa á börnin þrátt fyrir reynslu
barnsfeðra þeirra af rasisma og
fordómum gegn dökku litarhafti
á Íslandi.
Þetta kemur fram í niðurstöð­
um lokaverkefnis Önnu Árna­
dóttur í meistarnámi við Mennta­
vísindasvið HÍ, en í tengslum við
verkefnið kannaði Anna reynslu­
heim hvítra, íslenskra mæðra
sem hafa eignast börn með hör­
undsdökkum mönnum af erlend­
um uppruna.
Taka meiri ábyrgð á uppeldinu
„Þegar ég sat einn áfanga í Há­
skólanum komu ástandsárin á Ís­
landi eitt sinn upp í umræðu og
heyrði ég þá í fyrsta sinn af þeirri
stefnu Íslendinga að vilja ekki
„litaða“ hermenn til Íslands, því
ákveðnir stjórnmálamenn vildu
ekki menga íslenska genameng­
ið. Mér varð þá hugsað til æsku­
vinkonu minnar sem var kölluð
„kanamella“ fyrir það eitt að vilja
djamma með þeim og eiga þar
kærasta. Í gegnum hana frétti ég
af fleiri stúlkum sem fengu þetta
neikvæða viðurnefni fyrir að verja
tíma með hermönnunum og ég
heyrði ýmsar niðurlægjandi sög­
ur af framkomu íslenskra ung­
menna gagnvart vinkonu minni
og hennar vinahóp.
Þótt ég hafi ekki upplifað þetta
sjálf, hefur þetta alltaf setið í mér
og ég viðurkenni að það hafi haft
áhrif á fyrirfram gefnar hugmynd­
ir um verðandi þátttakendur þar
sem ég tel að fordómar séu ríkj­
andi í reynslu þeirra,“ segir Anna,
en í tengslum við rannsókn­
ina ræddi hún við sjö íslenskar
mæður á aldrinum 20–49 ára.
Þrjár þeirra eignuðust börn með
manni frá Afríku, tvær eignuðust
barn með manni frá Evrópu, ein
með manni frá Asíu og ein með
Bandaríkjamanni.
Allar mæðurnar í hópnum
segjast taka meiri ábyrgð á upp­
eldi barna sinna en feðurnir gera.
Ein móðirin, Ásrún, segist finna
mun á sér og öðrum íslenskum
konum sem hún þekki varðandi
sameiginlega ábyrgð foreldra á
uppeldi:
„Við erum nokkrar hér í um-
hverfinu sem erum búnar að
vera óléttar á sama tíma og erum
búnar að eiga á sama tíma núna,
þannig að í samanburði við þær,
þú veist ég er náttlega búin að
vera [óskiljanlegt] þá er þetta
bara mjög svipað náttlega nema
auðvitað mennirnir þeirra eru
þú veist með börnin og kannski
meira til staðar og umm já það er
kannski helsti munurinn.“
Þá segir önnur móðir, Hafrún:
„Í hans heimalandi sjá karlar
ekki um börnin þannig að hann
þurfti alveg að venjast því að ég
get alveg farið út og hann geti al-
veg séð um [son] án þess að það sé
eitthvað skrítið eða að hann sé að
gera mér greiða.“
Mæðurnar ræða einnig þær
jafnréttishugmyndir í uppeldinu
sem leiða til „blindu“ á hörunds­
lit. Eyrún, sem á tvo syni með
manni frá Afríku, er ánægð með
að börn hennar séu með bland­
aðan trúarbragðabakgrunn.
„Ég sé þetta sem svo stóra gjöf
fyrir þá af því að þeir verða svo
rosalega víðsýnir, þeir koma svo
út úr þessu sem, þú veist, með
rosalega mikla þekkingu á íslam
og menningu, þú veist afrísku.“
Fordómar hjá foreldrum
Fram kemur í niðursstöðum
Önnu að mæðurnar hafi allar
reynslu af rasisma og öráreitni
hér á landi sem hefur haft áhrif
á líðan þeirra. Barnsfeður þeirra
sömuleiðis. Tvær af mæðrunum,
Ásrún og Eyrún, segja fjölskyldur
sínar ekki hafa tekið vel í að þær
væru með lituðum mönnum.
Eyrún segir að foreldrar henn­
ar hafi á sínum tíma haft fordóma
bæði gegn hörundslit manns
hennar og trú hans.
„… þurftu kannski svoldið
að venjast þessu og svo er hann
múslimi líka þannig að það hef-
ur alltaf flokkað niður með trúna
sko, með að vera múslimatrúar,
það er að svona kannski einhver
svona hindrun í þeirra huga sko
hjá foreldrum mínum.“
Fordómar í samfélaginu gagn­
vart útlendingum og/eða hör­
undsdökku fólki virðast vera
nokkrir ef marka má upplifun
feðranna.
Ein móðirin, Hafrún, segir
mann sinn til að mynda hafa lent
í alvarlegu kynþáttaníði á vinnu­
stað.
„Það var eitthvað með það að
hann settist í sætið hjá konunni
og hún varð reið út af því og æpti
á hann held ég þar og svo kom
hann heim og þá fékk hann skila-
boð frá henni með fullt af mynd-
um af öpum.“
„Eru þetta börnin þín?“
Allar mæðurnar hafa einhverja
sögu að segja sem endurspeglar
rasisma og kynþáttafordóma í ís­
lensku samfélagi. Hafrún segist til
að mynda hafa áhyggjur af þeim
tíma þegar sonur hennar fer að
skilja meira, og að honum fari
að líða eins og hann sé eitthvað
öðruvísi vegna þess hve margir
spyrja um kynþátt föður hans.
Ein úr hópnum, Iðunn, nefnir
atvik þar sem dóttir hennar henn­
ar varð fyrir barðinu á rasískum
ummælum af hálfu bekkjarfélaga
síns.
„Ég man einhvern tímann eftir
þá heyrði ég það utan af mér ekki
frá minni sko, þá hafði einhver
strákur í bekknum hjá minni
elstu verið að segja þú veist hérna
„ég er bara hræddur við […] hvað
hún sé brún?” … það varð ekk-
ert meira af því, það var enginn
sem var tilbúinn til þess að styðja
þetta eitthvað með hann sko,
þannig að þú veist það varð bara
að engu, annars hefði ég þurft sko
að tala við foreldra og eitthvað
svona sko, en þetta voru náttlega
bara svona fordómar að reyna
kveikja upp eitthvað svona.“
Auður Ösp Guðmundsdóttir
audur@dv.is