Fréttablaðið - 29.08.2020, Blaðsíða 26

fengu aldrei séns, börn sem komu
úr fátækt og erfiðum heimilis­
aðstæðum og lentu svo í þessum
skóla ... Það gerði bara illt verra.“
Uppfullur af andúð við kirkjuna
Kristján Hrannar segir skólagöng­
una hafa litað líf sitt og viðhorf til
kirkjunnar. Hann hafi upplifað
mikla togstreitu í starfi sínu hjá
Þjóðkirkjunni þar sem hann er
organisti.
„Ég var einn af þeim ljónheppnu.
Ég lenti ekki í kynferðisof beldi
eða líkamlegu of beldi. Mín saga
er venjuleg, miðað við allan hryll­
inginn sem hefur komið fram. Ég
lenti bara í andlegu of beldi. En
þetta litaði mitt líf rosa mikið. Ég
var langt fram á fullorðinsár enda­
laust uppfullur af skömm og reiði
og andúð við kirkjuna.
Svo fór ég í tónlist, ætlaði að
verða tónlistarmaður, og upplifði
mikla togstreitu því mig langaði
að verða organisti og kórstjóri.
Ég vissi hreinlega ekki hvort mig
langaði að vinna fyrir kirkjuna.
Að styðja við það batterí, jafnvel
þó það væri Þjóðkirkjan, en ekki
kaþólska kirkjan. Ég var heillengi
að gera þetta upp við mig.“
Kristján Hrannar lét þó ekki for­
tíð sína stöðva tónlistarferil sinn.
Hann nam klassískan píanóleik hjá
Ágústu Hauksdóttur og jazzpíanó
hjá Þóri Baldurssyni og Agnari Má
Magnússyni í FÍH og útskrifaðist
með kirkjuorganistapróf frá Tón­
skóla Þjóðkirkjunnar árið 2018.
Hann er tónskáld og hefur komið
víða við sem bæði laga­ og texta­
höfundur. Í fyrra hlaut hann styrk
frá Tónmenntasjóði kirkjunnar, til
að ljúka orgelverkinu +2,0 °C um
hlýnun jarðar. Hann hefur starfað
sem organisti og tónlistarstjóri
Óháða safnaðarins frá árinu 2018
og stofnaði Óháða kórinn sama ár.
Treysti ekki eigin upplifun
Fyrrverandi nemendur séra George
og Margrétar Müller eru allir mót­
aðir af tíma sínum í Landakots­
skóla og hafa sumir þurft að vinna
sig í gegnum áfallið sem því fylgdi.
Vinna að gerð heimildaþátta
Gunnþórunn Jónsdóttir og Þóra
Tómasdóttir blaðamenn, Margrét
Örnólfsdóttir handritshöfundur
og Kristín Andrea Þórðardóttir
framleiðandi, hafa síðustu tvö ár
unnið að gerð heimildaþátta með
Skot Productions sem nefnast
Turninn og fjalla um ofbeldi séra
George og Margrétar Müller í
Landakotsskóla. Fyrr á þessu
ári bættist öflugur meðlimur í
hópinn þegar Ísold Uggadóttir var
ráðin sem leikstjóri.
Fáir þekkja Landakotsmálið
jafn vel og þær. Þóra afhjúpaði
málið árið 2011 í Fréttatímanum,
sem varð til þess að íslenska ríkið
greip inn í. Gunnþórunn var sjálf
í skólanum og sagði í samtali við
Fréttablaðið í fyrra að hún hefði
orðið vitni að alls kyns andlegu
ofbeldi. Saman hefur hópurinn
unnið mikla rannsóknarvinnu við
að setja þetta umfangsmikla mál í
samhengi og gera það upp.
Turninn er nú í fjármögnunar-
ferli og var verkefnið valið til þátt-
töku á Nordisk Panorama Forum
fjármögnunarráðstefnunni, sem
fram fer í næsta mánuði en þar
mun teymið kynna verkefnið fyrir
erlendum dagskrárstjórum og
mögulegum meðframleiðendum.
Kristín Andrea framleiðandi
hvetur fólk til að hafa samband
við hópinn í gegnum Facebook-
síðuna Turninn eða senda á
netfangið turninn@skot.is . „Við
erum alltaf á höttunum eftir
fleiri púslum í heildarmyndina;
frásögnum, bekkjarmyndum eða
öðru myndefni úr Landakots-
skóla, kirkjustarfinu og sumar-
búðunum Riftúni frá því upp úr
1950 og fram á okkar tíma, svo ef
fólk býr yfir einhverjum upplýs-
ingum og myndefni biðlum við til
þess að hafa samband,“ segir hún.
Kaþólska kirkjan sá um rekstur Landakotsskóla til ársins 2005. Rannsóknarnefnd gerði athugasemd við þann skort á varðveislu gagna um mál nemenda frá þeim tíma. FRÉTTABLAÐIÐ/VILHELM
Kristján segist hitta fyrrverandi
skólafélaga sína af og til. Oftar en
ekki berist skólinn í tal.
„Þá ranghvolfir maður augunum
og segir: „Þetta var nú meira ruglið.“
Þetta var raunveruleiki okkar sem
börn. Maður fær nýja fortíð þegar
maður þroskast og hugsar til baka.
Þá endurskrifar maður skólagöngu
sína í nýju ljósi.“ Kristján segir að
hann hafi átt erfitt með að treysta
eigin upplifun fram á fullorðins­
árin og hafi hann heyrt aðra fyrr­
verandi nemendur segja það sama.
„Séra George og Margrét voru
meistarar í að manipúlera, að beita
blekkingum. Þau spiluðu mikið inn
á þessi kaþólsku stef með sektar­
kennd og skömm. Þau voru að „gas­
lýsa“ börnin. Leyfðu okkur ekki að
þroskast og uppgötva heiminn.
Sannfærðu okkur um að upplifun
okkar væri röng. Við fengum ekk­
ert tilfinningalegt rými og það var
búið að ákveða fyrir okkur hvernig
okkur ætti að líða. Þetta var í raun
mjög lúmskt.“
Hann minnist þess hvernig Mar­
grét sundraði nemendum í góða
og vonda hópa. Þau góðu fengu
nammi fyrir vel unnin störf og
hvatti hún þau til að „fórna sér“
með því að neita sér um nammi. Þá
fengu þau plús í kladdann og var
boðið að koma í „gistipartí“ á skóla­
loftinu þar sem hún bjó.
Kristján segist aldrei hafa „fórn­
að sér“ en að honum hafi runnið
kalt vatn milli skinns og hörunds
þegar hann las í fréttum, mörgum
árum síðar, að bæði Margrét og
George hefðu níðst kynferðislega
á börnum.
Vonsvikinn út í hina kennarana
Margir hafa velt fyrir sér hvers
vegna kaþólska kirkjan hafi leyft
þessu að viðgangast. Ljóst er að fjöl­
margir hafa kvartað til kirkjunnar.
Enn fremur hafi þau sem stóðu
börnunum næst, hinir kennar­
arnir við skólann, þagað í gegnum
öll þessi ár. Kristján segir engan
vafa á að þau hafi vitað innst inni
að eitthvað væri rotið innan veggja
skólans.
„Ég finn aðallega fyrir vonbrigð­
um. Margir kennarar voru virkir í
kirkjunni og ég held að fyrir marga
þeirra hafi þetta verið rosalega
erfið staða. Þau vissu innst inni að
það væri eitthvað rotið undir þessu
öllu. Vissu að ef þau myndu reyna
að tækla það, þá væru þau að tækla
kaþólsku kirkjuna. Stofnun sem
þau höfðu falið líf sitt í alla sína
ævi. Voru þau tilbúin að gera það?
Það afsakar ekki neitt en maður
skilur pínu að það hefði verið auð­
veldara fyrir þau að líta undan og
fara frekar í afneitun.“
Kristján segist vera vonsvikinn
að hinir kennararnir hafi ekki sagt
neitt.
„Það voru auðvitað góðir kenn­
arar þarna líka en mér finnst svo
sárt að enginn þeirra hafi þorað
að hringja viðvörunarbjöllum og
benda á hvað væri að. Þau hljóta að
hafa séð að eitthvað óeðlilegt væri í
gangi,“ segir hann.
„Tókst vel að koma reglu á
börn“
Bæði Séra Georg og Margrét Müller
létu lífið áður en syndir þeirra
komu í ljós. Naut Georg mikillar
virðingar í þjóðfélaginu; hlaut
fálkaorðuna árið 1994 fyrir störf
að fræðslumálum og gerðist jafn­
framt staðgengill Reykjavíkurbisk­
ups. Árin 1986 til 1988 og 1994 til
1995 stýrði hann biskupsdæminu
sem postullegur umsjónarmaður
þess. Séra George lést í júní 2008 og
Margrét framdi sjálfsvíg í septem­
ber sama ár. Það gerði hún með því
að kasta sér út um turngluggann,
beint á skólalóðina þar sem börnin
léku sér.
Í minningargrein um Margréti
frá árinu 2008 er hún sögð hafa
verið „mjög elsk að börnum“. Sam­
kennari Margrétar sagði hana hafa
haft mikinn aga og ef til vill hefði
sumum þótt hún nokkuð ströng.
„En henni tókst líka vel að koma
reglu á börn, sem vanræktu námið,
og þeir sem voru minni máttar áttu
alla samúð hennar. Og börn vildi
hún hafa í kringum sig“, stendur í
greininni.
Ekki nóg að verða alltaf hissa
Kristján Hrannar veltir fyrir sér
hvort samfélagið ætli stöðugt
að verða hissa þegar ný mál um
kerfisbundið ofbeldi gegn börnum
spretta upp.
„Ég held að Ísland hafi verið mjög
lokað land á tíunda áratugnum.
Byrgismálið kemur upp árið 2006
og þar voru sömu viðbrögð. Allir
voru svo hissa að Guðmundur í
Byrginu, sem margir héldu að væri
með góða starfsemi, hefði verið
níðingur.“
Hann segir ákveðna hringrás
endurtaka sig stöðugt í samfélag­
inu.
„Svona virðist þetta alltaf vera.
Sagan kemur upp á yfirborðið. Allir
verða hneykslaðir. Allir verða rosa
hissa. Það er bara ekki nóg. Hver
veit nema annar Landakotsskóli
sé enn við lýði í dag? Ætlum við öll
að verða hissa aftur og lofa því að
svona gerist ekki aftur?“
2 9 . Á G Ú S T 2 0 2 0 L A U G A R D A G U R26 H E L G I N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð