Fjölrit RALA - 10.06.1985, Qupperneq 43

39
7. VIÐAUKI I. Uppruni og erfðir (P.H.)
7.1 Fjallrefir (Alopex lagopus)
Fjallrefir, eöa melrakkar, eins og forfeöur okkar
kölluöu þá, eru útbreiddir allt i kringum Norður-Ishaf og á
túndrum N-Ameriku og Evrasiu. Vist má telja, að á
Norðurlöndum hafi þeir verið veiddir vegna skinnanna löngu
áður en ísland byggðist (1) og væntanlega hefur hið sama
einnig verið uppi á teningnum annars staðar á
útbreiðslusvæði tegundarinnar. Menn veittu þvi eftirtekt,
að skipta mátti fjallrefabelgjum i tvo meginhópa eftir lit,
annars vegar hvita en hins vegar dökka.
Á Islandi hafa dökku refirnir gjarnan verið nefndir
"mórauóir", en á hinum Noröurlandamálunum og ensku eru þeir
nefndir "bláir". Likleg skýring á "bláa" nafninu hefur
verið nefnd sú, að fyrr á öldum hafi mjög dökkir hlutir
gjarna verió nefndir bláir, ef þeir áttu sér hvita
hliðstæóu, samanber "hvita" menn og "blámenn" (2).
Enskumælandi menn hafa sennilega tekið i sina þjónustu beina
þýóingu þessa nafns á mórauðum dýrum.
7.1.1 Uppruni ræktaðra dýra.
Fjallrefir munu fyrst hafa verið teknir i eldi vegna
skinnanna upp úr 1890, á Aleutaeyjum vió strönd Alaska, en
sá siður breiddist siðan hratt út (3). Jafnframt héldu
veiðar á villtum fjallrefum áfram vitt og breitt á
útbreiöslusvæói þeirra, eins og þær gera reyndar enn.
Norðmenn veittu þvi athygli á seinni hluta 3.
áratugarins, að á skinnamarkaðnum reyndust ljós blárefaskinn
frá norðurhérööum Kanada og frá Grænlandi verðmeiri en skinn
blárefanna frá Alaska. Þeir fengu þvi norska sel- og
hvalfangara til aó handsama refi á Grænlandi, Jan Mayen og
Svalbarða og flytja með sér til Noregs, þar sem þeir voru
notaðir til að kynbæta Alaskarefinn (4).
Einhver dýr voru á þessum árum flutt frá Islandi til
Noregs, en feldgæöi þeirra þóttu ekki mikil (4). Auk þess
var útflutningur héðan eftirlitslaus, sem jók þau ekki i
áliti meóal Norðmanna (3).
Upprunaleg heimkynni norskra blárefa eru þvi fyrst og
fremst Alaska, Grænland, Jan Mayen og Svalbarði, en dýr frá
hinum þrem sióarnefndu svæðunum kölluðu Norðmenn einu nafni
"pólarrefi".
Það sem Norðmenn vildu fá fram við kynblöndun þessara
refa, var að sameina ólika kosti Alaskarefa og "pólarrefa"
(sjá töflu 7.1). Það tók Norðmenn 10-15 ár að fá fram
"hreinan" stofn úr þessari blöndu, með þeim kostum, er
upphaflega var sóst eftir. Sennilega væru þeir fljótari að
sliku nú á dögum með kerfisbundnari ræktun en þá þekktist.
Blárefirnir á Islandi eru af þessum stofni.