Fjölrit RALA - 20.11.1992, Side 9

-5-
RANNSÓKNASVÆÐI
Almenn svæöislýsing
Rannsóknasvæðið er á miðri Auðkúluheiði í Austur-Húnavatnssýslu (1. mynd) og liggur
milli Sandár og suðausturhluta Áfangafells (65°09'N, 20°17'V) í um 470 metra h.y.s..
Auðkúluheiði er hluti af mikilli hásléttu norðan Langjökuls og Kjalar sem er að
meginhluta í 400-600 metra h.y.s.. Að heiðinni að vestan liggur Grímstunguheiði en
Eyvindarstaðaheiði að austan þar sem Blanda skilur á milli. Land á Auðkúluheiði er
mótað af jöklum og er víðast hvar hulið þykkum jökulruðningi en einnig eru þar belti af
jökulárseti. Berggrunnur er að mestu basalt frá kvarter og tertíer (Ingibjörg Kaldal og
Skúli VíMngsson 1991).
Veðurfarsmælingar hafa ekki verið gerðar á tilraunasvæðinu en veðurathuganir á
Hveravöllum (642 m h.y.s.), sem eru um 32 km sunnan þess, gefa sennilega góða
vísbendingu um veðurfar á mið- og suðurhluta Auðkúluheiðar. Timabilið 1971-1990
mældist meðal árshiti á Hveravöllum -1.0 en meðal ársúrkoma 731 mm. Meðalhiti í júlí
var 7,2°C en -7,0°C í janúar. Sumarhiti (júní-september) var að meðaltali 5,2°C yíir
sama tímabil (Veðurstofa íslands, veðurfarsdeild).
Auðkúluheiði er vel gróin allt suður fyrir Áfangafell þar sem melar og
uppblástursflákar taka að setja svip á umhverfið með vaxandi hæð yfir sjó.
Þurrlendisgróður er ríkjandi á heiðinni. Lyngmóar og mosaþembur með fjalldrapa eru
víðáttumestu gróðurlendin og klæða lága ása og flatlendi þar sem jarðvegur er vel ræstur.
Aðaltegundir lyngmóanna eru krækilyng, sauðamergur og fjalldrapi en ríkjandi tegundir
mosaþembanna eru gamburmosi, fjalldrapi, þursaskegg, stinnastör og grávíðir. Nokkurt
votlendi er í kvosum og lægðum á mið- og norðurhluta heiðarinnar. Víðáttumestir eru
flóar þar sem klófífa og tjamastör ríkja. Flóamir era víða umgirtir þýfðum mýram en
þar era mýrastör og klófífa oftast ríkjandi tegundir. (Hörður Kristinsson og Helgi
Hallgrímsson 1978; Ingvi Þorsteinsson 1980c, 1991).
Sauðfé hefur verið beitt á Auðkúluheiði frá fomu fari og einnig var þar beitt hrossum
í seinni ti'ð (Hörður Kristinsson og Helgi Hallgrímsson 1978). Rannsóknir á gróðri í
friðuðum hólmum í vötnum og tjömum á heiðinni benda til að gróðurfarið sé mjög mótað
af búfjárbeitinni. Sennilegt er að kjarr- og blómlendi hafi fyrram verið mun útbreiddara
en það hafi, vegna beitarinnar, smám saman vikið fyrir mosaþembugróðri (Hörður
Kristinsson 1979; Halldór Þorgeirsson 1982; Ingibjörg Svala Jónsdóttir 1984; Ingvi
Þorsteinsson 1991).
Árið 1991 urðu miklar breytingar á Auðkúluheiði er tekið var að sökkva landi undir
vatn vegna Blönduvirkjunar. Alls munu 72 km^ lands fara undir miðlunarlón og skurði á
Blöndusvæðinu þegar yfirfallshæð verður komin í 478 m y.s., en af því landi era 55 km