Fjölrit RALA - 20.11.1992, Síða 67

-63-
saman stofneinkenni og lífþyngd stinnastarar í M og Þ hólfinu sumarið 1984 og 1985. í
ljós kom að þyngd ofanjarðarhluta (blöð og strá) var helmingi meiri í Þ hólfinu en M
hólfinu (6,9 g og 3,3 g m"^) og átti það einnig við um jarðstöngla. Svipaðar niðurstöður
fengust af Hnausheiði á Hrunamannaafrétti þar sem borið var saman afréttarland og lítið
bitið, afgirt land.
Mikið beitarþol stinnastarar á m.a. rætur sýnar að rekja til klónvaxtar hennar sem
lýsir sér í því að við kynlausa vaxtaræxlun myndast á jarðstöngli nýr einstaklingur sem
heldur tengslum við móðurplöntuna. Hver planta samanstendur því yfirleitt af fjölda,
misgamalla og samtengdra einstaklinga. Elstu einstaklingamir missa með tímanum blöð
sín en rótarkerfi þeirra getur haldið áfram að starfa og miðla allri plöntunni. Aðeins
yngstu einstaklingamir ljóstillífa hins vegar og sjá eldri hlutum hennar fyrir kolvetnum.
Verði einhver hluti plöntunnar fyrir áfalli, t.d. blaðskerðingu við beit, getur stuðningur
borist ffá aðlægðum hlutum sem flýtir endurvexti (Ingibjörg Svala Jónsdóttir 1989,
1992). Klónvöxtur er mjög útbreiddur meðal plantna á norðurslóðum . Hann kemur sér
vel fyrir plöntu sem vex við svalar aðstæður þar sem umsetning er hæg og næringarefni
takmörkuð og misdreifð, og hættan á að verða bitin vofir yfir (Archer og Tieszen 1986).
Það er eftirtektarvert að þær grasleitu tegundir, þ.e. túnvingull, stinnastör, hnappstör og
þursaskegg, sem náðu mestri meðalþekju í tilraunalandinu á Auðkúluheiði (8. tafla) hafa
allar klónvöxt. Af þessum tegundum, auk stinnastarar, var túnvingull talsvert bitinn en
hann náði mestri meðalþekju í Þ hólfinu (8. tafla).
Fremur lítill munur var á heildarþekju tvíkímblaða jurta milli hólfa, en mest var hún í
Þ hólfinu (8. tafla). Þær tvíkímblaða jurtir, þ.e. geldingahnappur, komsúra, lambagras og
brjóstagras, sem fundust í mestum mæli í tilraunalandinu eru allar fremur smágerðar.
Allt eru þetta tegundir sem era mjög algengar á berangri eða þar sem gróðri er viðhaldið
gisnum af beit, en þær verða undir í samkeppni við blaðríkari og hávaxnari tegundir. I
rannsóknum Halldórs Þorgeirssonar (1982) á Auðkúluheiði kom fram að komsúra og
brjóstagras voru í mun meiri mæli í beittu landi en friðuðu en geldingahnappur og
lambagras komu aðeins fyrir þar sem beit var. Plöntuvalsathuganimar sýndu að sauðféð
bítur lambagras og brjóstagras lítið sem ekkert, en hins vegar bítur það mikið bæði
komsúra og geldingahnapp (14. mynd). Það er athyglisvert að þekja komsúra er mest í Þ
hólfinu og verður að ætla að hún sé mjög beitarþolin tegund.
Þegar gróðurmælingamar fóra fram á Auðkúluheiði höfðu þrjú hólfanna (FL, FM og
FÞ) verið friðuð fyrir beit í nær 8 ár. Friðunin virðist ekki hafa haft afgerandi áhrif á
gróðurþekju á þessum tíma þegar litið er til þeirra hólfa sem vora hóflega beitt á
tilraunatímanum (L og M). Ekki verður séð að nokkur algeng tegund hafi tekið veralega
við sér við friðunina. Það má þó benda á að þekja fjalldrapa var nokkra meiri í FL og
FM hólfunum en í annars staðar og þá var þekja grávíðis mest í FL hólfinu (8. tafla).
Hugsanlega á friðunin hér einhvem hlut að máli.