Fjölrit RALA - 20.11.1992, Page 71

-67-
var algengasta tegundin í vömb hreindýra, sem felld voru í sumarhögum (Kristbjöm
Egilsson 1983). Stinnastör er sennilega mikilvægust beitarplantna fyrir sauðfé á afréttum
hér á landi. Hún er mjög vel aðlöguð beit og þolir mikið beitarálag eins og komið hefur
fram. Engar íslenskar heimildir er að finna um næringargildi stinnastarar hér á landi en
samkvæmt sænskum rannsóknum þá virðist hún ekki skera sig úr öðram mikilvægum
beitarplöntum hreindýra (Warenberg 1982). Rannsóknir hafa sýnt að sveifgrös eru mikið
bitin af sauðfé í sumarhögum (Ingvi Þorsteinsson 1980b). Þau ná sjaldan mikilli þekju í
gróðri og eru ekki stór hluti af fæðu sauðfjár eða hreindýra en finnast þar að jafnaði
(Anna Guðrún Þórhallsdóttir 1981; Kristbjöm Egilsson 1983). Það vekur nokkra athygli
hve mjög féð sækir í komsúru og geldingahnapp, en þessar tegundir hafa verið taldar
meðal nokkuð bitinna tegunda af sauðfé í sumarhögum (Ingvi Þorsteinsson 1980b).
Komsúra kom fram í talsverðum mæli í hálsopssýnum af ám sem beitt var á Hesthálsi og
í SSkorradal í Borgarfirði (Ingvi Þorsteinsson og Gunnar Ólafsson 1967). Komsúra og
geldingahnappur reyndust mjög algengar í sumarfæðu sauðfjár og hreindýra á heiðum
austanlands og vom mikilvægustu beitarplöntumar af tvíkímblaða jurtum (Anna Guðrún
Þórhallsdóttir 1981; Kristbjöm Egilsson 1983). Samkvæmt efnagreiningum virðist
komsúra vera mjög rík af próteinum og steinefnum (Borgþór Magnússon 1987;
Fóðurdeild Rala, óbirt gögn) sem kann að skýra ásókn fjárins í hana en upplýsingar liggja
ekki fyrir um geldingahnapp. Báðar þessar tegundir em án efa mjög mikilvægar
beitarplöntur fyrir sauðfé á heiðum og afréttum þar sem þær era mjög algengar.
Aðrar tegundir sem talsvert vora bitnar í M og Þ hólfunum vora vallarsveifgras,
fjallasveifgras, túnvingull, axhæra og fjalldrapi (17. mynd). Komið hefur fram í
rannsóknum að túnvingull er mikið bitinn af sauðfé eins og sveifgrösin, en hærur era
valdar í minni mæli (Ingvi Þorsteinsson 1964, 1980; Ingvi Þorsteinsson og Gunnar
Ólafsson 1965a, 1967; Sigþrúður Jónsdóttir 1989). Það er eftirtektarvert hve mikið beitin
eykst á fjalldrapa með vaxandi beitarálagi. f L hólfinu snerti féð hann ekki, en í M
hólfinu var hann bitinn í 16% þeirra reita sem hann fannst í og 67% þeirra í Þ hólfinu (17.
mynd). Þetta bendir til að fé sneiði að mestu hjá fjalldrapa meðan framboð er nægilegt
af lostætari tegundum, en þegar gengur á þær fer það að bíta hann í auknum mæli.
Fjalldrapi hefur samkvæmt rannsóknum verið talinn meðal tegunda sem era lítið bitnar af
sauðfé (Ingvi Þorsteinsson 1980b) og kemur það heim og saman við niðurstöður Önnu
Guðrúnar Þórhallsdóttur (1981). f sumar-, haust- og vetarfæðu hreindýra fannst
fjalldrapi lítið sem ekkert, en hans varð helst vart í vorfæðu þeirra (Kristbjöm Egilsson
1983). Við efnarannsóknir hefur komið fram að meltanleiki fjalldrapa er mjög lágur en
hann virðist ekki skera sig mjög úr öðram tegundum hvað snertir prótein- og
steinefnainnihald (Ingvi Þorsteinsson og Gunnar Ólafsson 1965b, 1969; Borgþór
Magnússon 1987). Erlendar rannsóknir benda til að hjá birkitegundum (Betulá) gegni
vamarefni, einkum fenólsambönd, mikilvægu hlutverki gegn grasbítum, en þau geta
dregið veralega úr meltanleika og haft áhrif á þrif. Hugsanlegt er að virkari vamarefni