Fjölrit RALA - 20.11.1992, Side 74

-70-
Vænleiki lamba, beitarþungi og veðurfar á tilraunatímanum
I lok þessarar skýrslu er nauðsynlegt að huga að beitarsögunni á tilraunatímanum,
afurðum fjárins og veðurfari, og reyna að tengja þær upplýsingar niðurstöðum
gróðurrannsóknanna.
Talsverður breytileiki var í sumarhita og úrkomu á Auðkúluheiði á tilraunatímabilinu
ef marka má af veðurathugunum á Hveravöllum. í stórum dráttum virðast fylgjast að
hækkandi meðalhiti sumars og minnkandi úrkoma (18. mynd). Hlýjustu sumurin á
tilraunatímanum voru 1984 og 1976 er meðalhitinn var 6,4 og 6,3 gráður. Svölust voru
hins vegar sumurin 1983 og 1979 er meðalhiti var aðeins 4,0 og 4,1 gráða.
Beitarþungi var ekki óbreyttur í hveiju hólfi allan tilraunatímann. Á fyrsta sumrinu
var 9 ám og 12 lömbum beitt í öll hólfin og hafði hver lambær þá 9, 4 og 2 hektara til
beitar yfir sumarið miðað við létta, miðlungs og þunga beit (1. tafla). Breyting var gerð á
eftir það og var smám saman dregið úr beit í léttbeittu hólfunum, en hún hins vegar aukin
í miðlungs- og þungbeittu hólfunum. Eftir 1979 voru þrjú hólf, FL, FM og FÞ, friðuð fyrir
beit út tilraunatímann. Hér verður ekki greint frá þrifum fjárins í þessum hólfum, en
Andrés Amalds (1985) hefur fjallað ítarlega um samband beitarþunga og afurða í
tilrauninni á Auðkúluheiði tímabilið 1975-1979. Nokkuð var dregið úr beit í miðlungs-
og þungbeitta hólfinu frá sumrinu 1982. Fyrsta hluta tilraunatímans var bæði einlembum
og tvílembum beitt í hólfin, en frá árinu 1980 var nær eingöngu beitt þar tvflembum (1.
tafla). Á 19. myndkemur fram hver beitarþunginn var sumurin 1975-1987. Kosið hefur
verið að sýna beitarþungann sem þunga hjarðarinnar (kg/ha) er fer inn í hvert hólf í
upphafi beitartíma. Eins og sjá má hefur beitarþunginn sveiflast mest í þungbeitta hólfinu
en verið stöðugastur í því léttbeitta. Lengd beitartímans var einnig nokkuð breytileg. Fé
var hleypt í tilraunina á tímabilinu 25. júní til 20. júlí, en tekið af fjalli 9. til 17.
september. Stystur var beitartíminn 55 dagar sumarið 1979, en lengstur 85 dagar 1980.
Að meðaltali var féð 70 daga á beit hvert sumar (1. tafla). Sumurin 1975-1980 var fé sett
á tilraunalandið um eða rétt fyrir mánaðarmót júní og júlí, að undanskildu árinu 1979, en
sumurin 1981-1987 var það ekki gert fyrr en ein til tvær vikur voru liðnar af júlí og er
það í samræmi við almenna seinkun upprekstar á heiðina.
Fallþungi tvflembinga af tilraunalandinu tímabilið 1975-1987 er sýndur á 19. mynd.
Yfir allt tímabilið var hann að meðaltali 13,8, 12,7 og 11,7 kg í L, M og Þ hólfunum, talin
í sömu röð. Til samanburðar má geta þess að meðalfallþungi tvflembinga á tilraunabúinu
á Hesti tímabilið 1954-1980 var 14,2 kg (Stefán S. Thorsteinsson o.fl. 1982) og
meðalfallþungi lamba (ein- og tvflembinga) á landinu öllu var 13,9 kg tímabilið
1965-1983 (Ólafur R. Dýrmundsson og Jón V. Jónmundsson 1987). Beitarþungi hafði
mikil áhrif á fallþunga. Fallþungi var öll ár minnstur í Þ hólfinu, en mestur í L hólfinu að
undanskildum tveimur árum. Fyrsta tilraunaárið reyndist fremur lítill munur á fallþunga