Sjómannadagsblaðið - 07.06.2020, Qupperneq 12

12 s j ó m a n n a d a g s b l a ð i ð j ú n í 2 0 2 0
við höfum til yfirráða nú, TF-SIF, á enn
góð 10-15 ár eftir. Það má gera ráð fyrir
töluverðri tækniþróun á þeim tíma,
þannig að mögulega er TF-SIF síðasta
eftirlitsvélin sem við notum.“
Þurftum tvö nútímaleg varðskip
Til viðbótar við þann búnað sem
nýttur er til eftirlits verður alltaf þörf
fyrir skip og þyrlur. Eins og staðan
er í dag má segja að Íslendingar hafi
aðeins yfir að ráða einu nútímalegu
varðskipi, Þór, sem kom til landsins
árið 2011. Eldri varðskipin, Týr og
Ægir, eru komin til ára sinna enda
bæði um 50 ára gömul.
Í langtímaáætlunum Landhelgis-
gæslunnar er gert ráð fyrir tveimur
fullbúnum skipum á sjó, skipum sem
eru með um 100 tonna toggetu, vel
búin til björgunar- og slökkvistarfa,
geta brugðist við mengunarslysum og
síðast en ekki síst athafnað sig í öllum
veðrum. Dómsmálaráðuneytið hefur
fengið verkfræði- og ráðgjafarfyrirtæk-
ið Navis til að gera þarfagreiningu á
varðskipaflota Landhelgisgæslunnar.
Það má því segja að fyrstu skrefin
í endurnýjun varðskipaflotans hafi
verið stigin.
„Þór uppfyllir allar kröfur okkar og
væntingar um gott varðskip, en hann
er bara einn. Til lengri tíma er ljóst að
við þurfum annað sambærilegt skip,“
segir Georg spurður um þetta.
Varðandi það hvort hægt væri að
nota minni skip segir Georg að um
það hafi verið rætt og þá gjarnan horft
til reynslu Norðmanna í því samhengi.
„Það er ekki að öllu samanburðar-
hæft, því Norðmenn eru með minni
skip sem geta athafnað sig í þeirra
fjölmörgu fjörðum og skerjagörðum,
þar sem veður er alla jafna stillt.
Þeir eru síðan með stærri skip sem
sigla á úthafi. Hér á landi má segja
að varðskipin okkar séu nær alltaf á
úthafi og við þurfum skip í samræmi
við það, skip sem geta staðið af sér og
athafnað sig í öllum veðrum.“
Annar þáttur, sem minna er ræddur,
er að sem stendur hefur Landhelgis-
gæslan ekki neina hafnaraðstöðu
til umráða. Skip Gæslunnar liggja
gjarnan við Faxagarð í Reykjavík en
það stæði er ekki varanlegt og yfir
sumartímann komast skipin stundum
ekki að vegna fjölda skemmtiferða-
skipa. Spurður um þetta segir Georg
að vissulega sé það markmiðið
að hafa skipin sem mest á sjó, en
þegar þau séu í landi þurfi þau góða
aðstöðu.
Hagræði í einni þyrlutegund
Óhætt er að segja að þyrlur Land-
helgisgæslunnar séu mest áberandi
í starfsemi hennar. Til viðbótar við
eftirlits- og björgunarstörf á hafi úti
sinna þyrlurnar sjúkraflugi á landi.
Rekstur á þyrlum er kostnaðarsamur
en með aðeins þrjár þyrlur í flotanum
má segja að hann sé umsvifalítill
þegar horft er til reksturs loftfara.
Það er því nokkuð flókið samspil að
þurfa þyrlur sem hvort í senn eiga að
viðhalda viðbragðs- og björgunar-
getu á því mikla hafsvæði sem er í
kringum landið en vera um leið í
stakk búnar til að sinna eftirlits- og
sjúkraflugi á landi. Þá eru aðstæður
á landi ólíkar eftir árstíma og eftir
landsvæðum.
„Það felst mikið hagræði í því
að vera með eina tegund af þyrlu í
notkun, en svo má alltaf ræða um
það hvaða tegund hentar okkur best,“
segir Georg þegar hann er spurður
um framtíð þyrluflotans. Hann bætir
við að miðað sé við að hafa þrjár
þyrlur í rekstri til að viðhalda þeirri
viðbragðsgetu sem ætlast er til að
Gæslan sinni.
„Við þurfum samt alltaf að miða
við að þyrlurnar geti flogið rúmar
200 sjómílur frá strönd, athafnað
sig við björgun og flogið til baka – í
öllum veðrum allt árið um kring. Til
þess þarf stórar og afkastamiklar
þyrlur. Í mörgum löndum í kringum
okkur er hægt að nýta minni þyrlur
í sjúkraflug á landi og það væri í
sjálfu sér hægt hér yfir sumartí-
mann. En til þess þarf að þjálfa
mannskap og sinna viðhaldi, sem
hvoru tveggja er dýrt. Ein tegund
er því hentugri og ódýrari í stóra
samhenginu.“
Alþjóðlegt samstarf
Þegar horft er til framtíðar eru það
ekki bara tæki og tól sem huga þarf
að. Aðrir þættir á borð við alþjóðlegt
samstarf, aukna menntun og þjálfun
eru til þess fallnir að auka öryggi
og viðbragðsgetu. Skipaumferð um
landið hefur aukist á undanförnum
árum, hvort sem litið er til skemmti-
ferðaskipa eða flutningaskipa, og
má fastlega gera ráð fyrir því að sú
þróun haldi áfram á komandi árum.
Ólíklegt má telja að Landhelgis-
gæslan muni nokkurn tímann ráða
yfir búnaði til að sinna stórslysum á
hafi úti ein og sér, til dæmis ef upp
kæmi eldur í skemmtiferðaskipi eða
ef stórt mengunarslys yrði.
„Það eru fá ríki sem hafa getu og
búnað til að sinna slíkum málum
ein,“ segir Georg.
„Alþjóðlegt samstarf skiptir
því máli, ekki bara fyrir okkur
Íslendinga heldur aðrar þjóðir líka.
Samstarf við erlendar strandgæslur
snýst líka um miðlun upplýsinga,
þjálfun og sameiginlegar æfingar.
Það er vissulega hluti af framtíðar-
þróun á þessu mikla svæði sem
norðurslóðir eru.“
Í því samhengi má nefna að Land-
helgisgæslan gegnir nú formennsku
í samtökum strandgæslustofnana
á norðurslóðum (Arctic Coast
Guard Forum). Þeim samtökum er
ætlað að vinna að kortlagningu
á tækjabúnaði, viðbragðsgetu og
mannskap fyrir öryggi á norður-
slóðum. Þá má nefna að starfsmaður
Landhelgisgæslunnar stundar
nú nám í háskóla Strandgæslu
Bandaríkjanna.
Umhverfismál í brennidepli
Við hönnun og smíði varðskipsins
Þórs var sérstaklega haft í huga að
skipið yrði búið öflugum meng-
unarvarna- og hreinsibúnaði. Gera
má ráð fyrir að varðskip framtíðar-
innar muni einnig búa yfir slíkum
búnaði enda er alla jafna mikil
áhersla lögð á getu strandgæslna til
að takast á við umhverfisslys.
Landhelgisgæslan fær daglega
gervihnattamyndir úr því sem kallað
er CleanSeaNet-kerfi, sem rekið er af
Siglingaöryggisstofnun Evrópusam-
bandsins (EMSA). Með nýjustu tækni
er hægt að greina á örfáum mínútum
hvort mengunarslys hafi orðið.
„Umhverfismál hafa verið í
brennidepli á liðnum árum og verða
það til framtíðar,“ segir Georg.
„Með aukinni skipaumferð aukast
líkurnar á stærri umhverfisslysum
en að sama skapi eiga sér stað minni
atvik sem líka þarf að huga að. Bún-
aðurinn frá EMSA skiptir þar máli og
sú tækni á að öllum líkindum eftir að
þróast frekar. Samhliða munum við
þó alltaf þurfa tæki til að bregðast
við þegar svo ber undir.“
Georg nefnir nýlegt dæmi þar
sem myndir frá EMSA sýndu það
sem virtist vera mikil olíubrák í hafi.
Flugvél Gæslunnar, TF-SIF, flaug yfir
svæðið til að kanna það nánar. Í ljós
kom að þrír erlendir togarar höfðu
siglt um svæðið. Þó að ekki væri
hægt að greina hver þeirra hefði,
viljandi eða óvart, misst olíu í sjóinn
var hægt að upplýsa skipstjóra togar-
anna um að fylgst væri með þeim.
Þetta fór betur en á horfðist en er
aftur á móti gott dæmi um samspil
á virku fjareftirliti og viðbragðsgetu
Gæslunnar. – gfv
Námskeið
fyrir sjómenn
n Slysavarnaskóli sjómanna
heldur úti vönduðum nám-
skeiðum fyrir sjómenn, þar sem
þeim er meðal annars kennt að
taka á móti þyrlu og undirbúa
þyrlubjörgum. Námskeiðið
endar á æfingu með Landhelgis-
gæslunni.
Mynd/Árni sæberg
við erum sífellt að
huga að framtíðinni,
horfa 20-30 ár fram í
tímann og huga að þeirri
tækniþróun sem er að eiga
sér stað hverju sinni.
Þyrla Landhelgisgæslunnar, TF-grO, af gerðinni airbus H225. Þessar þyrlur eru stórar og afkastamiklar, með mikla burðargetu,
langa flugdrægni og öflugar í vondum veðrum. gæslan mun að öllum líkindum alltaf þurfa slíkar vélar í flota sínum. Mynd/Árni sæberg