Sjómannadagsblaðið - 07.06.2020, Qupperneq 42

42 s j ó m a n n a d a g s b l a ð i ð j ú n í 2 0 2 0
þótt hann hafi látið af þeim störfum
þegar hann fór að vinna erlendis. „En
ég hafði gaman af því stússi og vann í
því öllu saman með góðum mönnum.“
Og þessara samskipta segist hann
sakna svolítið eftir að hann fór að
vera svona mikið í burtu í stað þess að
vera á skipum hér heima. „Tengslin
rofna dálítið við fólk sem maður hafði
kynnst og verið í góðum samskiptum
við, svo sem alls konar þjónustuaðila
hér heima. Eins hafa rofnað tengsl við
kunningja og aðra sem maður átti í
meiri samskiptum við áður.“
Fríin segist Þorbergur því nota
núna í auknum mæli til að reyna að
endurvekja og efla tengslin við fólk.
Miklar fjarvistir valda því að menn
verða síður virkir í að hitta til dæmis
gömul skólasystkini og hending er
ef hægt er að mæta á viðburði sem
boðað er til á slíkum vettvangi, eða á
viðburði í stórfjölskyldunni þar sem
fólk kemur saman af margvíslegu
tilefni. „Og þess saknar maður
náttúrlega, en ég lít samt ekki á mig
sem neitt fórnarlamb í því. Þetta er
hlutskipti sem maður velur sér sjálfur.
Ég hafði val um ýmislegt annað, en
kaus þetta líf.“
Vill taka til hendinni heima við
Þorbergur og Sigurborg eiga saman
þrjú börn sem nú eru uppkomin.
„Hún hefur gengið í gegnum þetta
með mér, staðið mér við hlið og
verið mér stoð og stytta. Ég gat
treyst henni fyrir því að annast allt
utanumhald um heimilisreksturinn
og börnin. Núna er maður bara
að reyna að vera til staðar sem
afi,“ segir hann. Þegar viðtalið var
skrifað voru barnabörnin fjögur og
fjölgun í vændum. „Já, og það hefur
lukkast vel til með þetta fólk, þrátt
fyrir, eða kannski vegna þess hve ég
hef lítið komið nálægt uppeldinu. Ég
get glaðst yfir því hvað þetta er gott
fólk sem út úr þessu hefur komið.“
Þorbergur segist þannig gerður
að hann vilji helst alltaf vera að
og því hafi það verið þannig þegar
hann kom í land að hann fékk sam-
viskubit væri hann ekki byrjaður
í einhverju stússi í viðhaldi á húsi
eða öðru strax eftir að heim var
komið. „Og ég reyndi auðvitað að
taka þátt í heimilishaldinu þegar ég
var heima,“ bætir hann við.
Sjómannskonur hafa stundum
sagt frá því á öðrum vettvangi að
ekki sé alltaf einfalt að fá bónda
sinn heim í dugnaðarkasti þar
sem þær réðu annars ríkjum og
Þorbergur viðurkennir að það hafi
líka átt við á stundum hjá þeim
hjónum. „Já, já, það hefur sjálfsagt
komið fyrir að maður stuðaði
hana óviljandi með því að grípa í
tiltekt og hún þá skilið það svo að
maður væri að sýna vandlætingu
á heimilishaldinu hjá henni, sem
auðvitað var fjarri lagi að ástæða
væri til, ætlunin var bara að sýna
smá lit og reyna að létta undir, þetta
olli auðvitað ekki neinum djúpstæð-
um ágreiningi.“
Og þótt Þorbergur viti upp á sig
að kunna að vera jafnvel helst til
stjórnsamur hafi hann reynt að fara
vel með það. „En auðvitað er maður
ekki alveg dómbær á það sjálfur.“
Er hlédrægur í eðli sínu
Í eðli sínu kveðst Þorbergur líklega
vera hlédrægur og það kunni
að hafa átt sinn þátt í vali hans
á starfsvettvangi. „Um borð í
skipi hefur maður sín verkefni
og veit að allt þarf að ganga og
þykist vita hvað þarf til.“ Hann
segir að sér myndi til dæmis síður
henta að vera á skrifstofu í opnu
vinnurými. „Það hefur gengið vel
sem ég hef komið nálægt og ég
hef aldrei séð eftir neinu í þeim
efnum. Stundum hef ég þó orðað
og kannski afsakað við börnin
hvað maður var lítið til staðar, en
þau segjast ekki hafa upplifað það
þannig og það er afskaplega hlýtt
og gott samband á milli okkar.“
Þá sé lán fjölskyldunnar að bæði
hann og Sigurborg komi úr stórum
fjölskyldum. „Ég er úr níu systkina
hópi og hún úr hópi átta systkina.
Svo erum við með þeim yngri, hún
er yngst af sínum systkinum og ég
næstyngstur. Það hefur haft mikið
að segja fyrir okkur og ég alltaf
upplifað það sem ákveðna lífsham-
ingju að eiga stóra fjölskyldu og
gott fólk að.“
Þegar spurt er út í breytingar á
þessum árum sem liðin eru nefnir
Þorbergur bæði gamla samstarfs-
menn og breytingarnar sem orðið
hafa með bættum fjarskiptum og
nýrri tækni. Um leið bætir hann við
að fábreytni í afþreyingu um borð í
skipum fyrr á árum, þegar ekki var
einu sinni til staðar sjónvarp, hafi
líka haft sína kosti.
„Dægrastyttingin sem menn höfðu
var að grípa í spil eða tala saman og
segja sögur. Maður kynntist fjöld-
anum öllum af kynlegum kvistum,
gömlum sjóurum sem þekktu tímana
tvenna. Í dag sé ég svolítið eftir því
að hafa ekki notað tækifærið til að
taka upp á segulband samtölin við
þessa menn marga. Sumir töluðu
alveg sérstakt mál, þóttu kannski
ólánsmenn ef þeir stoppuðu of lengi
við í landi, en voru úrvalsstarfsmenn
og virkilega ánægjulegt að kynnast
þeim.“
Bætt fjarskipti eru framför
Á þessum tíma var líka minna
samband heim í úthaldinu. „Það var
annaðhvort stuttbylgjan eða
langbylgjan á radíóinu og allir gátu
hlustað. Og oft voru þetta langar úti-
vistir. Ég var lengi á togara þar sem við
sigldum mikið með afla erlendis og þá
kom kannski fyrir að farnir voru „tveir
túrar í beit“ eins og það var kallað,
en þá var ekki komið við heima að
loknum fyrri veiði- og siglingatúrnum.
Þannig að úthaldið tók þá hátt á
annan mánuð. Þá talaði maður bara
við konuna að hámarki einu sinni í
viku á stutt- eða langbylgju í gegnum
strandstöð og þótti það eiginlega bara
lúxus að geta haft þannig samband.
En eðlilega setti þetta því skorður
hvað hægt var að tala um því maður
vissi að margir gátu hlustað.“ Þetta
segir hann samt að hafi ekki verið
neinn þröskuldur. „Manni fannst þetta
bara eðlilegt og gott.“
Síðan hafi komið til sögunnar
gervihnattasímar, dálítið frumstæðir
og dýrt að tala í þá. „En núna í seinni
tíð, og það eru ekkert mjög mörg ár
síðan, höfum við gervihnattasíma
sem að öllu jöfnu virka eins og
verið sé að tala á milli húsa.“ Um leið
hafa aukist möguleikar á að vera í
betra sambandi við konuna og sína
nánustu.
„Ég segi ekki að maður sé í
sambandi á hverjum degi, en miklu
oftar en áður og getur þá talað um öll
sín hjartans mál. Það eru náttúrlega
mikil viðbrigði og framför. Eftir að
þessi bætta fjarskiptatækni kom
til hafa öll samskipti gjörbreyst til
batnaðar, hvort sem það er með síma
eða tölvupósti. Og þótt manni hafi
ekki þótt þetta tiltökumál í gamla
daga væri trúlega erfiðara að ætla að
taka skrefið til baka núna.“ – óká
Sendum íslenskum sjómönnum árnaðaróskir á sjómannadaginn
Það hefur haft mikið að
segja fyrir okkur og ég
alltaf upplifað það sem
ákveðna lífshamingju að
eiga stóra fjölskyldu og
gott fólk að.
Þorbergur segir mikil viðbrigði og framför fólgna í breyttri og bættri fjarskiptatækni sem geri sjómönnum kleift að vera í mun nánara og betra sambandi við ástvini í landi.
Mynd/Hreinn Magnússon
10 s j ó m a n n a d a g s b l a ð i ð j ú n í 2 0 1 7
þróun segir Gunnar að hafi verið
viðvarandi síðustu 10 til 15 ár.
Breytingar á vinnuaðstæðum
sjómanna síðustu ár segir Gunnar
hins vegar mismunandi eftir skip-
um. Á vinnsluskipum hafi dregið
mjög úr því að menn séu að burð-
ast með pönnur og kassa því nú
séu færibönd, stigabönd og annað
sem færi fiskinn upp í hendurn-
ar á mönnum. „Menn þurfa því
lítið að vera að teygja sig og færa
sig eftir fiski.“ Þá séu komin betri
kerfi varðandi hífingar. „Áður
voru menn bara með bómuna, en
núna eru betri græjur við að hífa
og slaka. Og svo eru náttúrulega
komnar vélar eins og til dæm-
is beitningavélar sem vinna um
leið og línan er lögð. Þannig að
það er alls konar ný tækni komin
í vinnuna um borð sem líka hef-
ur dregið úr slysahættu. Það eru
margir hlutir, smáir og stórir sem
gert hafa hlutina betri.“
Það sem helst teljist til nýbreytni
núna segir Gunnar að útgerðarfyr-
irtækin hafi verið að ráða til sín ör-
yggisstjóra. „Þeir eru með fókusinn
á öryggismál dags daglega og að
hjálpa sjómönnum að halda vöku
sinni þegar kemur að þessum mál-
um, að daglegu eftirliti sé sinnt og
að menn haldi öryggisreglur sem
þeir hafa sett sér. Og þetta er partur
af öryggisstjórnunarkerfi um borð
í hverju skipi. Oft er sagt að skip-
stjórinn sé sá sem beri ábyrgðina,
en öryggisstjórnunarkerfi hjálpar
til við að dreifa ábyrgðinni á alla
um borð. Enginn er undanskilinn
og enginn getur vísað á annan
þegar kemur að öryggismálum.“
Engu að síður eru áhöld um
hvernig til hefur tekist við að
fækka slysum að mati Gunnars.
„Þarna tekst á betri skráning og
svo hins vegar að menn sýna meiri
árvekni og skrá kannski atvik sem
ekki voru skráð áður. Það er ekki
víst að það hafi alltaf farið á skýr-
slu þótt einhver hafi klemmt sig
eða skorið á fingri, en ég held að
í dag fari það á skýrslu. Svo hefur
þetta náttúrlega líka með samn-
ingamál sjómanna að gera, en þeir
hafa mjög ríkan bótarétt og þar af
leiðandi er mjög mikilvægt að allir
sinni skráningu mjög vel.“
Gunnar segir klárt mál að núna
séu sjómenn sinnugri þegar kemur
að öryggismálum og passi betur
hver upp á annan en raunin kunni
að hafa verið áður. „Ef einhver
ætlar sér að ganga of langt þá er
einhver annar sem stoppar hann.
Menn taka þannig ábyrgð hver á
öðrum. Og mér finnst fræðslan og
skólastarfið svolítið hafa opnað
augu manna fyrir þessu. Hérna
áður fyrr var það þannig að menn
voru ekkert mikið að skipta sér
hver af öðrum. En menn eru mikið
opnari með þetta í dag.“
Þessir hlutir gangi líka svolítið í
bylgjum því þegar mikill uppgang-
ur var í fiskveiðum og sjósókn þá
hafi líka verið mikil endurnýjun
og oft mikið af nýliðum um borð.
„Með kvótakerfinu og fækkun skipa
þá minnkar þessi endurnýjun og
meira um að vanir sjómenn séu
um borð. En sá tími er að einhverju
leyti liðinn, en í staðinn erum við
með miklu betra fræðslukerfi fyrir
nýliða og öll skip með kerfi um
hvernig taka skuli á móti nýliðum.“
Þá sé heldur ekki litið svo á að þeir
séu einir nýliðar sem séu að fara
í fyrsta skipti á sjó, heldur sé litið
svo á að maður sé nýliði ef hann er
nýr um borð í viðkomandi skipi.
Dæmi um áhrif nýliðunar á
slys segir Gunnar hægt að lesa
úr tilkynningum um slys á upp-
gangstímanum rétt fyrir hrun, en
þá hafi gengið erfiðlega að manna
skip. Þannig megi sjá slysatíðni
taka stökk árið 2007. „En eftir 2008
eru bara orðnir vanir menn á sjó.
Svo er annað í þessu að smábáta-
útgerð jókst eftir að kvótakerfið var
sett á.“
Þegar horft er á tölurnar núna
allra síðustu ár og um leið með í
huga að slysaskráning sé betri þá
segist Gunnar fullyrða að hlutirnir
færist til betri vegar. „En betur má
ef duga skal og það hlýtur að vera
markmið okkar að fækka þessu
verulega. Við sjáum hver árangur-
inn varð við að fækka banaslysum
og alvarlegum slysum og þá á al-
veg að vera hægt að fækka hinum
slysunum verulega. Þar þarf bara
að koma að þessari nýju hugsun
að allt skipti máli, smátt og stórt.
Undanfarin ár hefur líka verið
vakning í því að skrá það sem kall-
að hefur verið „næstum því slys“,
því þar sem verður næstum því slys
getur orðið alvöru slys síðar. Menn
eru að reyna að fyrirbyggja slysin.
Og þegar fleiri fyrirtæki eru búin að
ráða sér öryggisstjóra þá held ég að
öryggismenningin færist á nýtt og
betra stig.“ -óká
Sendum íslenskum sjómönnum árnaðaróskir á Sjómannadaginn
PORT OF HAFNARFJORDUR
SMÍÐAVERK ehf.
Íslensk smíðaverks snilli
Klettagörðum 5 | 104 Reykjavík
Sími 568 0100 | stolpigamar.is
GÁMALEIGA
GÁMASALA
KÓPAVOGSHAFNIR
FROSTI ehf
44 H r a f n i s t u b r é f
Eggjabúið
Hvammi
Gólf oG
veGGlist
ReyKjAvíK
Slys tilkynnt hjá
almannatryggingum
Ár Slys alls Slys á sjómönnum Hlutfall
1985 1.795 459 25,6%
1986 1.904 503 26,4%
1987 2.177 592 27,2%
1988 2.366 619 26,2%
1989 2.670 631 23,6%
1990 2.874 614 21,4%
1991 3.194 522 16,3%
1992 3.074 511 16,6%
1993 3.303 523 15,8%
1994 2.893 486 16,8%
1995 2.749 459 16,7%
1996 3.010 434 14,4%
1997 3.044 460 15,1%
1998 3.031 378 12,5%
1999 2.991 381 12,7%
2000 3.005 361 12,0%
2001 3.108 344 11,1%
2002 2.401 413 17,2%
2003 2.037 382 18,8%
2004 1.799 309 17,2%
2005 1.782 366 20,5%
2006 1.583 268 16,9%
2007 1.772 425 24,0%
2008 2.160 291 13,5%
2009 1.980 239 12,1%
2010 1.842 279 15,1%
2011 1.934 252 13,0%
2012 2.004 249 12,4%
2013 2.015 230 11,4%
2014 2.157 210 9,7%
2015 2.128 220 10,3%
Heimild: Hagstofa Íslands
„Áður voru menn bara með bómuna,
en núna eru betri græjur við að hífa
og slaka.“
VAGNHÖFÐA 12, REYKJAVÍK | S. 567 2800 | mdvelar@mdvelar.is | mdvelar.is
58 s j ó m a n n a d a g s b l a ð i ð j ú n í 2 0 1 7
Sendum íslenskum sjómönnum
árnaðaróskir á Sjómannadaginn
Eggjabúið og
kjúklingabúið
Hvammur ehf.
að sjómönnum sé gert erfitt að skrá
slys. Jónas Þór segir að finna megi
dæmi um ofangreint. „Skipstjórn-
armenn eru misjafnir eins og þeir
eru margir. Þess eru því miður
dæmi að menn hafi fengið neitun
þegar þeir ætluðu að láta skrá atvik.
Gjarnan með þeim rökum að það
sé ekki hægt að standa í því að skrá
öll tilvik, stór sem smá, sem eiga
sér stað um borð. Þetta er þó sem
betur fer undantekning og ég held
að menn séu alltaf betur að átta
sig á því hversu mikilvægt þetta
er, líka skipstjórnarmenn. Skrán-
ingarnar eru til fyrirmyndar hjá
mörgum útgerðum en því miður
eru til útgerðir þar sem þessi mál
eru ekki í eins góðu lagi.“
Þá minnir Jónas Þór á að skylt
sé samkvæmt reglum að skrá öll
atvik í skipsdagbók, eigi síðar en í
lok vaktar. Þá er einnig skylt sam-
kvæmt lögum að tilkynna öll slys
til Rannsóknarnefndar sjóslysa og
til Sjúkratrygginga Íslands. „Ég
hef bent á það áður að það eru
kannski um fimm prósent slysa
tilkynnt til rannsóknarnefndar-
innar. Það er mjög sorgleg staða,“
segir Jónas Þór. „Tilgangur rann-
sóknarnefndarinnar er ekki síst
sá að safna gögnum og byggja
þannig upp mikilvægan grunn
sem kann að gera mögulegt að fyr-
irbyggja slys síðar meir.“
Jónas Þór minnir á að það séu
tryggingarfélögin sem séu bóta-
skyld en ekki útgerðinar. Það ætti
því ekki að vera feimnismál fyrir
sjómenn að tilkynna útgerðinni
um slys og óhöpp sem verða um
borð. „Þetta er trygging sem bæði
sjómenn og útgerð greiða fyrir,
útgerðin þó meira.“ Um leið hafi
þó heyrst af ástæðum fyrir því að
einstaka útgerðir kunni að pirrast
yfir svona hlutum. „Ef það verða
mörg slys þá hækkar iðgjaldið
og einhverjar útgerðir eru með
eigináhættu og sjálfsábyrgð. En
þetta eru ekki það miklar fjárhæð-
ir að þær valdi því að útgerðirnar
berjist gegn því að menn nái sínu
fram, sem þó kemur fyrir. Um
leið og það er búið að skrá slys í
skipsdagbók ber útgerðin ábyrgð
á því að tilkynna það til rann-
sóknarnefndarinnar og til Sjúkra-
trygginga Íslands. Þar er víða
pottur brotinn því miður. Það
þarf að skerpa á þessum atriðum
– bæði gagnvart sjómönnum og
útgerðum. Ef þetta er í lagi þá er
búið að komast fyrir helsta vand-
ann.“ -gfv
„Þess vegna er mjög mikilvægt að fyrstu skrefin eftir óhapp séu rétt færð til
bókar.“
Framtak-Blossi er orðinn umboðsaðili fyrir
Volvo penta rafstöðvar og skrúfuvélar á Íslandi
Dvergshöfða 27 - 110 Reykjavík
www.blossi.is - blossi@blossi.is
Sala á Volvo Penta
varahlutum og
viðgerðarþjónusta