Skessuhorn - 26.02.2020, Blaðsíða 16

MIÐVIKUDAGUR 26. FEBRúAR 202016
„Þetta hefur nú bara verið vinnan
mín. Ég hef mætt í hana og verið
svo stálheppinn að koma alltaf lif-
andi til baka. Auðvitað á maður
að vera þakklátur fyrir það,“ seg-
ir Sæmundur Ásgeirsson rafveitu-
virki sem nú í lok vikunnar gengur
sína síðustu vakt hjá Rarik í Borg-
arnesi eftir samfelld 54 ára störf hjá
fyrirtækinu. „Ég byrjaði að vinna
hjá Rarik 23. maí árið 1966, klukk-
an 8:00. Reglurnar eru þannig að
maður á að hætta á sjötugasta ári og
ég er sáttur við það. Ég tel mig hafa
verið heppinn með vinnuveitanda
sem gert hefur vel við starfsmenn
og það hefur skilað sér í að öflug-
ur hópur hefur verið hér að störf-
um og starfsmannavelta verið afar
lítil.“ Sest var niður með Sæmundi
þegar hann var að ljúka sinni síð-
ustu bakvakt undir lok síðustu viku,
en næsti föstudagur verður hans
síðasti vinnudagur. „Ætli maður
endi ekki á innivinnunni, að taka
til á skrifborðinu. Það er leiðinleg-
asti hlutinn. útiveran og að vinna
úti hefur alla tíð heillað mig mest,“
segir Sæmundur. Það er tákn-
rænt að meðal síðustu verka hans
er að taka niður raflínustaura sem
hann sjálfur vann við að setja upp
í sveitum Vesturlands fyrir fimmtíu
árum þegar dreifbýlið gat rafvæðst
og bændur tekið nýja tækni í þjón-
ustu sína. Nú eru rafstrengir lagðir
í jörðu, aðrir en sjálf byggðalínan,
en við það lækkar bilanatíðni og
eykur öryggi rafmagnsafhendingar
til muna, ekki síst þegar veður eru
eins og við þekkjum í vetur.
Í sveit hjá
hagyrðingnum Erlingi
Sæmundur Ásgeirsson er fæddur í
Reykjavík 1950. „Ég var svo hepp-
inn að ég var barnungur sendur
í sveit að Hallkelsstöðum í Hvít-
ársíðu. Fór þangað fyrst sumarið
sem ég var fimm ára. Amma mín
og mamma systkinanna sem bjuggu
á Hallkelsstöðum voru systur og
frændskapur góður innan fjölskyld-
unnar. Hjá þeim var ég svo öll sum-
ur, fór áður en skóla lauk á vorin
og heim þegar skólinn var byrjaður
eftir að hauststörfunum var lokið.
Ég myndaði því góð tengsl í upp-
sveitunum og lærði að meta land-
ið og það sem það gefur. Fór til að
mynda með Erlingi bónda á Arnar-
vatnsheiðina á hverju sumri. Fyrst
á hrossum 1960 en síðustu ferðina
með honum 2006 þegar hann var
orðinn 91 árs. Erlingur var góð-
ur hagyrðingur og einhverjar vís-
ur eftir hann náði ég að læra. Hann
sagðist sjálfur helst þurfa að setja
saman þrjár vísur á hverjum degi til
að halda sér í þjálfun.“
Tók rúm 30 ár
í sveinsprófið
Ekki er að undra að störf við raf-
virkjun ættu eftir að liggja fyrir
Sæmundi, það lá í ættinni. Hann
reyndi fyrir sér í járnsmíðanámi en
líkaði inniveran illa og gafst upp eft-
ir tvær viku. Þá prófaði hann einn-
ig að vinna í fiski. „Faðir minn var
rafmagnstæknifræðingur og þrír af
fimm sonum mínum hafa lært raf-
iðngreinar á borð við rafiðnfræði
og rafmagnstæknifræði. Kannski
má því segja að þetta liggi í gen-
unum. Ef menn velta því fyrir sér
af hverju afi minn hafi ekki einnig
verið rafvirki, þá er svarið að ekki
var búið að finna upp rafmagnið
þegar hann var uppi! Sjálfur byrjaði
ég 16 ára að læra það sem heitir raf-
veituvirkjun, en gaf mér hins vegar
ekki tíma til að ljúka við sveinspróf-
ið fyrr en ég var orðinn 47 ára. Ég
gaf mér ekki tíma í bóklega þátt-
inn, var alltaf úti í móa eða uppi í
staurum að vinna. Það er svo gott
og nærandi að vera úti. Ég hafði al-
ist upp við sveitastörfin á Hallkels-
stöðum og þoldi einfaldlega ekki
innistörf eða bóknám.“
Ungur verktaki
Á fyrstu starfsárum Sæmundar tók
hann þátt í að rafvæða sveitir lands-
ins en þá var fyrirkomulagið þann-
ig að sumarstarfsmenn höfðu ekki
fasta vinnu yfir veturinn. „Því hag-
aði þannig til að þegar ég var ein-
ungis 17 ára réði ég mig sem verk-
taka við að koma línunum upp í
staurana í Lundarreykjadal, en
staurana hafði ég þá sem starfsmað-
ur Rarik, unnið við að reisa þá um
sumarið. Þar sem ég var ekki eldri
þurfti ég að fá sérstakan starfsmann
í fjármál verktakans, þar sem ég
var sjálfur ekki orðinn fjárráða. Ég
hélt þá til hjá Ragnari og Hönnu á
Oddsstöðum. Þá var komið saman
á kvöldin og spjallað yfir kaffisopa
og mikið sem var hlegið þegar syst-
urnar Ásta og Hanna komu sam-
an,“ rifjar Sæmundur upp.
Jarðstrengir leysa
staurana af hólmi
„Á fyrstu starfsárunum vann ég
við að byggja upp dreifikerfi raf-
magns vítt og breytt á Snæfellsnesi,
í Borgarfirði og víðar um landið.
Það er því dálítið táknrænt að nú á
mínum síðustu árum í starfi er ég
að vinna við að taka niður þessa
sömu staura, staurana sem færðu
rafmagnið heim á bæina. Í þessari
viku var ég til dæmis að taka niður
staura frá Kljáfossi og að Deildar-
tungu í Borgarfirði sem reistir voru
1980. Á þeirri línu varð einmitt
slæm bilun í óveðrinu 14. febrú-
ar síðastliðinn, en þá varð bilun-
in í fyrsta staurnum sem við vor-
um ekki búnir að taka niður og af-
tengja. Nú er sem betur fer búið að
plægja víða niður rafstrengi í jörðu
en við þá aðgerð eykst afhendingar-
öryggið á rafmagni til mikilla muna
þegar veður geisa sem verst eins og
við þekkjum í vetur.“
Hann segir að enn sé eftir að end-
urnýja mikið af þessum einsvírslín-
um sem enn færa strauminn á bæi í
sveitum á Vesturlandi. „Við höfum
byrjað á að plægja nýjar lagnir þar
sem línurnar voru elstar. Af þeim
sökum er mikil endurnýjun eftir til
dæmis á Mýrunum, þar sem vega-
lengdir eru langar milli bæja.“
Út í verstu veðrunum
En líf línukarlanna hjá Rarik er alls
ekki alltaf dans á rósum og í hug-
um margra eru þeir hetjur sem
koma ávalt til bjargar þegar bæir
hafa orðið án rafmagns. Slíkt ger-
ist eðli málsins samkvæmt í verstu
veðrunum, ofankomu og byl og
jafnvel þegar saman fer mikil ísing
og áhlaðandi. Aðspurður segir Sæ-
mundur að það hafi vissulega komið
fyrir að veður hafi verið svo slæmt
að hætt hafi verið við að senda við-
gerðaflokk af stað út í sortann til
að leita bilana. „Við förum alltaf út
en það er engin skömm að segja frá
því að við höfum orðið að snúa til
baka meðan versta veðrið gengur
yfir. En vissulega má segja að sum-
ar ferðir hafi verið svaðilfarir. Þess
vegna má maður þakka fyrir það nú
við starfslok að hafa alltaf komið
heill heim,“ segir Sæmundur.
Byrjuðu á röngum enda
Eina ferð í afar slæmu vetrarveðri
rifjar hann upp útkall: „Einhverju
sinni að vetri til á níunda áratugn-
um sló út byggðalínunni frá Vatns-
hömrum í Andakíl og að Brenni-
mel í Hvalfirði. Þá fórum við tveir
saman, ég og Óskar Þór Óskarsson,
til að freista þess að finna bilunina.
„Við fórum á einum tveggja belta
vélsleða af Bombardier gerð og
byrjuðum við Vatnshamra og ókum
sem leið lá meðfram línunni upp á
Skarðsheiðina til að finna bilunina.
Þegar við vorum komnir upp á stað
sem kallast Miðsifjarhóll var orðið
svo foráttuvitlaust veður að sleð-
inn með okkur tveimur fauk á hlið-
ina. Við skoppuðum tveir þarna
eftir hjarninu og stoppuðum neð-
an við næsta barð. Það var dáldið
strembið að skríða til baka að sleð-
anum, en tókst á endanum. Við
héldum því áfram leit um nokkra
hríð og fundum að endingu bilaða
staurinn. Það var fyrsti staurinn við
Brennimel! Við vorum því dálítið
óheppnir að hafa byrjað að leita á
vitlausum enda,“ rifjar Sæmundur
upp og hlær. Hann segir að engin
talstöð hafi verið með í för, hvað þá
sími. „Þegar við komum að Neðra-
Skarði var símalínan á hliðinni. Það
tók því dálítinn tíma að láta vita af
okkur, enda var farið að óttast um
okkur. Guðmundur Bachmann,
verkstjóri í Borgarnesi, var meira
að segja búinn að hringja í björg-
unarsveitina og óska eftir því að leit
að okkur hæfist. Þar fékk hann þau
svör, að ef „þessir menn“ gætu ekki
bjargað sér, væri ekkert fyrir venju-
lega björgunarsveitarmenn að gera
út í þetta veður.“
Oft úti í slæmum veðrum en þakklátur
fyrir að hafa komið heill heim
Rætt við Sæmund Ásgeirsson sem nú lýkur störfum hjá Rarik eftir 54 ár
Sæmundur Ásgeirsson heldur hér á ljósmynd af sér sem vinnufélagarnir færðu honum.
Kominn á vettvang bilanaleitar í hríðarkófi.
Sæmundur við vinnu sína.