Morgunblaðið - 22.06.2020, Blaðsíða 16

16 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 22. JÚNÍ 2020
Þær fréttir berast nú
frá Alþingi að þar
standi yfir langdregnar
umræður um sam-
gönguáætlun. Deilan
stendur um borgarlínu.
Upphaflega var höf-
uðtilgangur samgöngu-
bóta að auðvelda fólki
umferð á milli staða. Þá
var fólk að drukkna í
óbrúuðum ám og
krókna uppi á fjall-
vegum. En nú má spyrja hvort sá tími
sé liðinn. Borgarlínuframkvæmdir
eiga, samkvæmt yfirlýstri stefnu, að
neyða fólk upp í strætó með því að
leggja sérstakar strætóbrautir og
stífla þjóðvegi á höfuðborgarsvæðinu
fyrir annarri umferð. Hinn kosturinn
er að ganga. Eða hjóla, en hver hjólar
í slyddu eða stórhríð? Það var í slíku
veðri sem fólk varð úti sem sent var
frá miðbænum í þvottalaugarnar í
Laugardal hér áður og fyrrum.
Aðaltilgangur samgönguáætlunar í
dag er að bæta þjóðvegakerfi lands-
ins svo atvinnuvegir og efnahagur
njóti góðs af. Að stífla þessa vegi á
höfuðborgarsvæðinu ætti að kosta
það að Alþingi tæki skipulagsréttinn
af viðkomandi sveitarfélagi, en verð-
launaði ekki þessa viðleitni með sér-
stöku framlagi á samgönguáætlun.
Ekki er fyrirsjáanlegt hvar slíkt at-
hæfi tekur enda; fyrst veitir Alþingi
fjármagn í að byggja þessa vegi, svo
meira fjármagn í að
stífla þá aftur.
Það er alger mis-
skilningur að þetta tak-
ist. Einkabílar eru hinn
þolinmóði hluti umferð-
arinnar. Þeir eru fjór-
um sinnum lengur á
leiðinni þegar stíflan
kostar 30 mínútna
seinkun á 10 mínútna
leið, en flestir munu láta
sig hafa það. Öðru máli
gegnir um atvinnubíla.
Afköst þeirra detta nið-
ur í einn fjórða. Og hver verða við-
brögðin við því? Það er að kaupa bíla í
viðbót og hækka verðið tilsvarandi.
Þetta er þegar byrjað. Einingarverð
framkvæmda í erfiðustu hverfum
miðbæjarins er þegar um helmingi
hærra en annars staðar. Bygging-
arkostnaður íbúða þar er 10-20 millj-
ónum hærri. Stíflan er komin til að
vera, og strætó kemst ekkert hindr-
unarlaust í gegnum þvöguna þótt á
sérstökum brautum sé. Hann þarf
líka að taka beygjur.
Verst er þó eldsneytið sem fer í
súginn. Ætla má að stíflurnar taki nú
allt að 20 tonnum (var um 10 fyrir
nokkrum árum) á dag í aukalegri
bensíneyðslu. Þetta er um 2% af
bensíneyðslu landsins ef marka má
eldsneytisbókhald Orkustofnunar. Að
laga þetta er líklega árangursríkasta
framkvæmd í umhverfismálum sem
Ísland á kost á í dag.
Annar árangur mundi vera í menn-
ingarmálum. Íslenskir foreldrar eru
þekktir fyrir dugnaðinn að skutla
börnum sínum í íþrótta- og lista-
námskeið eftir skóla. Erlend íþrótta-
félög dauðöfunda Íslendinga af mikilli
þátttöku yngra fólks í íþróttastarfi, út
á það eru Íslendingar marktækt með
í afreksíþróttum og alþjóðakeppnum
sem þeir ekkert ættu að vera í sam-
kvæmt fólksfjölda. Við eigum líka
heimsþekkta listamenn, t.d. söngvara
við mörg óperuhús í Evrópu. En
þetta leggst af ef börnin fá ekki þá
menntun sem til þarf.
Maður skyldi ekki halda að það
væri borgarstjórn Reykjavíkur sem
stendur fyrir þessu. Hún er þekktari
fyrir að kokgleypa allar hugmyndir
um bætta menningu og betra um-
hverfi. Hver skyldi trúa því að hún sé
að stefna borginni inn í rykmettaða
grámyglu steinsteypu og stíflaðrar
umferðar, með ofangreindum afleið-
ingum? Og það verður ekki lagað með
fleiri milljónabröggum og einhverjum
metan-moltu-mistökum.
Borgarlínan
Eftir Jónas Elíasson » Áform Reykjavíkur
um borgarlínu
ættu að kosta hana
skipulagsvaldið yfir
þjóðvegakerfi höf-
uðborgarsvæðisins.
Jónas Elíasson
Höfundur er prófessor.
jonaseliassonhi@gmail.com
Vorsólin glampaði á
brattri rennibraut
sem tengd var rauð-
typptum klifurkastala
á forláta leikvelli í
Mosfellsbæ. Brosandi
stóð ellefu mánaða
dóttir mín upp við
enda hennar, horfði á
mig áköfum augum og
lyfti höndunum. Skila-
boðin voru skýr:
„Pabbi, ég vil fara aðra ferð!“ Senn
var á enda fjórði mánuður minn með
hana í barneignarorlofi, þar sem ég
hafði í fyrsta sinn á ævinni gegnt
hlutverki meginumönnunaraðila
barns. Mamma hennar hafði verið
með hana heima fyrstu átta mán-
uðina, síðan tók ég við umönnun
dóttur okkar, ráðstöfun sem gripið
hafði verið til svo brúa mætti bilið
uns hún fengi dagvist á ungbarna-
leikskóla. En þegar upp var staðið
reyndist feðraorlofið mun áhrifa-
meira en ég hafði gert mér í hug-
arlund.
Þegar orlofið hófst taldi ég mig
hafa skýra hugmynd um hvað fælist
í umönnun dóttur minnar. Ég hafði
jú tekið virkan þátt í henni samhliða
konunni minni þessa átta mánuði
fram að því; vaknað með henni
snemma á morgnana og leyft
mömmu að sofa, fundið til morg-
unmat, farið með henni í bað, svæft
hana og skipt um bleyjur. Á síðustu
vinnudögunum fyrir feðraorlofið sá
ég í hillingum hvernig ég myndi
geta sinnt tungumálanáminu mínu
og tölvuleikjaáhuga. En þar sem
mamma hennar steig út um dyrnar
á leið til vinnu þennan dimma febr-
úarmorgun kom yfir mig tilfinning
ólík nokkurri annarri: Líf dóttur
minnar og velferð var undir mér, og
mér einum, komin. Áherslur og
meginviðfangsefni lífs míns umturn-
uðust á þessari sömu stundu. Hve-
nær er réttast að leggja barnið til
svefns? Hvað og hvenær átti hún að
fá að borða? Hvernig get ég útvegað
henni þá félagslegu örvun sem hún
þarf til að þroskast? Ég komst fljótt
að því að námsbækur og tölvu-
leikjaspil voru fjarlægur draumur.
Verðugra markmið var
það að reyna að halda
heimilinu í sæmilegu
ástandi samhliða mín-
um nýju skyldum.
Fyrstu vikurnar voru
krefjandi. Í hvert skipti
sem ekki gekk sem
skyldi hvað varðar
svefn eða matartíma
upplifði ég það sem svo
að ég væri að klúðra
málunum og um leið
eyðileggja æsku dóttur
minnar, óhæfur faðir – úrhrak
mannlegs samfélags. Hvert kvein
sem heyrðist í dóttur minn var mér
til marks um að ég hlyti að vera að
gera eitthvað rangt. Ég horfði upp á
leirtauið fylla vaskinn, nánast sem
því hefðu vaxið fætur eins og í
ónefndu Disney-ævintýri og það
sjálft komið sér fyrir í vaskinum.
Hversu mikið sem ég ferðaðist um
þann eina fermetra sem markaði
gólfplássið á milli ísskápsins og
eldavélarinnar, trip-trap-stólsins og
eldhúsvasksins virtist ég alltaf hafa
nóg fyrir stafni. Ég upplifði ein-
manaleika í fyrsta sinn á ævinni. Á
samfélagsmiðlum fylgdist ég sem
áhorfandi á lífið streyma hjá, eins
og við dóttir mín hefðum stigið út
fyrir straum lífsins og ættum ekki
afturkvæmt. Það kom í ljós að
feðraorlofið var ekki það orlof sem
ég hafði séð fyrir mér.
En smám saman tók að birta til í
sálu hins óreynda föður. Eftir því
sem handtökin tóku að venjast öðl-
aðist ég trú á eigin getu. Þar sem ég
sat í útældum náttbuxunum eitt
miðvikudagseftirmiðdegið gerði ég
mér grein fyrir að í mér hafði þróast
æðruleysi, sem aldrei fyrr hafði ein-
kennt minn persónuleika. Tilvist
mín var orðin fyrir mér tímalaus.
Hún snerist um að lesa í hegðun
dóttur minnar og mæta þörfum
hennar áður en komið var fram á
ystu nöf. Ég var leiksoppur örlag-
anna sem hagaði sér í takt við þær
aðstæður sem komu upp hverju
sinni. Ég fann sterka tilfinningu
frelsis við það að binda áhyggjur
mínar og tilfinningar við þá stund
eina sem var að líða hjá hverju sinni.
Innra með mér fann ég uppsprettu
rólegheita og slökunar sem mér var
ókunn áður; áður en dóttir mín
kenndi mér að lifa í þágu hverrar
mínútu í stað þess að vera sífellt
umhugað um hvað sú næsta myndi
bera í skauti sér. Ég gerði mér
grein fyrir að við flutum ekki utan
straumsins, heldur hafði einungis
hægt á ferðinni innan hans. Og við
það að hægja ferðina urðu útlínur
umhverfisins skyndilega sýnilegri.
Þannig hóf ég að kynnast lífinu á
öðrum forsendum.
Svo virtist sem hjarta mitt hefði
blásið út í brjósti mér og fært mér
nýja eiginleika, eins og ofurhetju –
sem klæddist maukklíndum íþrótta-
bol í stað skikkju. Ofurkraftar þeir
sem dóttir mín hafði léð mér voru að
skyndilega mátti ég finna djúpa við-
urkenningu og þakklæti gagnvart
því sem lífið hafði veitt mér fram að
því og vilja til þess að vera öðrum
innanhandar. Helsti nýi eiginleikinn
minn var þó sá, að ég var fær um
elska þá sem mér stóðu næst inni-
legar en áður. Sú einlæga, skilyrð-
islausa ást sem fyllti hjarta mitt og
litaði nú skyndilega alla tilveru
mína var mér vísbending um að
e.t.v. væri æðsta markmið lífsins
einmitt það að móta slík sambönd
og rækta þau. Ekki einungis gagn-
vart barninu, heldu öllum í kringum
mig. Hafði ég fundið tilgang lífsins í
taubleyjuhringiðu þvottavél-
arinnar?
Feðraorlof er ekki orlof, heldur
vinnutörn sem ber með sér stór-
kostleg tækifæri sem býðst einungis
örfá skipti á lífsleiðinni allri. Ég
vona að verðandi feður komi einnig
til með að nýta sjálfstæðan rétt sinn
til fullrar umönnunar barna sinna
og með því öðlast ofurkrafta sem
þeir aldrei þekktu fyrr.
Eftir Matthías
Ólafsson
Matthías Ólafsson
»Hugleiðingar ný-
bakaðs föður um
mikilvægi þess að feður
nýti sjálfstæðan rétt
sinn til fæðingarorlofs.
Höfundur er stjórnmálafræðingur að
mennt og starfar sem sérfræðingur
hjá íslenska hátæknifyrirtækinu
Carbon Recycling International.
matthiasolafs@gmail.com
Ofurhetja í íþróttabol; upplif-
un föður af fæðingarorlofi
Allt síðastliðið ár hef-
ur ríkt mikil óánægja
með stjórn rektors
LBHÍ á Garðyrkjuskól-
anum á Reykjum í Ölf-
usi og er nú svo komið
að málefni hans eru í al-
gjöru öngstræti.
Rektor LBHÍ er ekki
gefið að vinna með öðr-
um að stjórnun skólans.
Hvað eftir annað ritar
hún greinar um að allt
sé slétt og fellt á
Reykjum. Hún setur
fram alls konar áætl-
anir og faguryrði um
hvað þessi mál séu í
góðum farvegi og ein-
ing ríki um starf henn-
ar. Í hvert sinn sem
einhver skrifar um
þessi mál, skrifar hún
strax í kjölfarið hvað allt sé í fínu lagi
á Reykjum, en svarar ekki gagnrýn-
inni.
Samband garðyrkjubænda er hætt
öllu samstarfi við skólann. Félag
skrúðgarðyrkjumeistara íhugar al-
varlega að færa námið frá Reykjum.
Samiðn ályktar gegn stjórn-
unarháttum hennar og Samtök iðn-
aðarins hafa lýst áhyggjum sínum
með gang mála.
Allir (já, allir) sem eru tengdir
garðyrkju á Íslandi eru á móti vinnu-
brögðum hennar.
Engu að síður ritar hún nýlega í
Morgunblaðið hvað þetta sé allt virki-
lega gott. Allt síðastliðið ár hefur hún
haft að engu vaxandi óánægju með
störf sín.
Ráðherra menntamála setti á nefnd
síðastliðið haust til að finna lausnir á
þessu, en þá kom kórónuveiran og
starf nefndarinnar lamaðist að mestu
leyti.
Rektor virðist hafa notað tækifærið
til að semja við Fjölbrautaskólann í
Borgarnesi um að hafa námsbraut í
garðyrkju og virðist á góðri leið að
semja um það sama við Fjölbrauta-
skólann á Selfossi.
Allt þetta gerir hún án nokkurs
samráðs við skólayfirvöld og hags-
munaaðila innan garðyrkjunnar.
Hugsum okkur píanótónleika þar
sem slegin er ein nóta í einu án alls
samhljóms. Ragnheiður er þannig pí-
anóleikari.
Tannhjól garðyrkjunnar
Hugsum okkur fótstigið keðjudrifið
reiðhjól. Í miðju er stórt tannhjól með
áföstu fótstigi og keðja að aftara tann-
hjóli til að knýja hjólið. Allar tennur
jafn stórar (já, allar jafn stórar). Þess-
ar tennur minna okkur á mannlífið í
heiminum. Allir ættu að vinna saman.
T.d. vísindamenn, heimspekingar,
verk- og tæknifræðingar, iðnmenntað
fólk, sérþjálfað verkafólk og óþjálfað.
Allt þetta fólk kemur litlu í verk nema
styðja hvert annað og allir eru jafn
nauðsynlegir til að hlutirnir verði að
veruleika. Þetta þarf rektor LBHÍ að
skoða vandlega (ef hún hjólar).
Í dag hagar hún sér eins og of stór
tönn í tannhjólinu. Keðjan fer sífellt
af og hjólið stöðvast. Þetta er í hnot-
skurn ástandið á Garðyrkjuskólanum
að Reykjum.
Ráðist gegn kennslustjóra
Rektor réðst allt síðasta ár gegn
Guðríði Helgadóttir, kennslustjóra á
Reykjum, og virðist hafa róið að því
öllum árum að hún yrði flutt á
Keldnaholt. Átti það að gerast um síð-
ustu áramót en það tókst að koma í
veg fyrir það.
Um þessi sömu áramót fékk Guð-
ríður fálkaorðuna að verðleikum fyrir
frábær og gefandi störf að garðyrkju-
málum.
Guðríður hefur undanfarin ár bar-
ist hart fyrir málefnum skólans og
nýtur mikils trausts allra aðila innan
garðyrkjunnar. Henni hefur tekist að
safna mjög hæfum kennurum að skól-
anum og reynt af fremsta megni að
bæta námsframboð og
kennsluaðferðir í sam-
vinnu við hags-
munaaðila.
Þessi atgangur rekt-
ors er mjög íþyngjandi
fyrir allt starfsfólk skól-
ans og er mín skoðun sú
að einhverjir þeirra
væru farnir ef Guðríðar
með sinn einbeitta vilja
og jákvæðni í fram-
komu nyti ekki við.
Guðríður hefur þurft
að beita allt of miklum
kröftum í að berjast
fyrir sjálfsögðum fram-
förum í kennslu og bún-
aði á skólanum.
Eitt nýlegt dæmi um
valdahroka rektors
Guðríður kennslu-
stjóri auglýsir eftir um-
sjónamanni lóða Garð-
yrkjuskólans á
Reykjum. Í starfslýsingu er að sjálf-
sögðu gert að skilyrði að umsækjandi
sé með öll réttindi í skrúðgarðyrkju.
Rektor breytir þessari auglýsingu og
segir menntun við hæfi. Þvílíkur
hroki. Án alls samráðs við skólann og
algjört kjaftshögg á Félag skrúð-
garðyrkjumeistara.
Þessi skóli er jú að mennta fólk í
skrúðgarðyrkju. Ætlar hún kannski
að ráða rakara, þeir klippa jú, eða
sundlaugarvörð, þeir kunna að fara
með vatn. Með fullri virðingu fyrir
þeirra störfum.
Framtíðin
Allt frá því að Grétar Unnsteinsson
hætti sem skólastjóri garðyrkjuskól-
ans og Sveinn Aðalsteinsson var ráð-
inn skólastjóri á Reykjum hefur
staðurinn drabbast niður. Hann byrj-
aði jú á því að auglýsa húsnæði skól-
ans ónýtt.
Allt frá því að skólinn á Reykjum
var færður inn í LBHÍ hefur öll starf-
semi og umhverfi skólans koðnað nið-
ur, á meðan Hvanneyri blómstrar.
Sérstakar fjárveitingar til skólans
hafa ekki skilað sér þangað.
Húsum og mannvirkjum hefur
ekki verið haldið við, starfsfólki fækk-
að og allt ytra útlit staðarins drabbast
niður vegna mannfæðar og skorts á
fé.
Nú er mál að linni. Alþingi þarf að
grípa inn í.
Viljum við Íslendingar hafa alvöru
garðyrkjuskóla. Hjarta garðyrkj-
unnar á Íslandi á að slá á Reykjum í
Ölfusi.
Nútíminn á tölvuöld kallar á
breytta kennsluhætti, meðal annars
fjarnám. Ég tel rétt að hluti þessa
náms geti vel átt heima í fjölbrauta-
skólakerfinu, en því á að stjórna frá
Reykjum. Fjarkennslu verður best
sinnt með öflugu kennaraliði með að-
setur á Reykjum.
Undanfarin ár hefur verið góð
samvinna við Skógrækt ríkisins,
Landgræðsluna, Umhverfisstofnun,
Samband garðyrkjubænda og fleiri
aðila. Á Reykjum framtíðarinnar þarf
að skapa anda trausts, samvinnu og
lýðræðis til þess að hvetja alla þá er
vinna að garðyrkju, skógrækt, land-
græðslu, umhverfisvernd og land-
gæslu áfram á öllum sviðum.
Á Reykjum gætum við hugsað okk-
ur t.d. 2.000 fermetra byggingu sem
sjálfeignarstofnun með það að mark-
miði að sameina þessa krafta landi
voru til farsældar.
Þessa húsbyggingu væri hægt að
fjármagna að fullu með landsölu á
Reykjum án þess að þrengja um of að
starfsemi skólans sjálfs. Þá yrðu
Reykir í Ölfusi mekka garðyrkju, um-
hverfismála, skógræktar og nátt-
úruvísinda.
Þess vegna ætti hæstvirtur
menntamálaráðherra að færa Reyki
undan LBHÍ og setja í leiðinni allan
kraft í að setja Reyki á þann stall sem
þeir með réttu eiga að vera á.
Einleikur á
Garðyrkjuskóla
Eftir Brand
Gíslason
»Ætlar hún
kannski að
ráða rakara, þeir
klippa jú, eða
sundlaugarvörð,
þeir kunna að
fara með vatn.
Brandur Gíslason
Höfundur er skrúðgarðyrkju-
meistari.