Morgunblaðið - 27.06.2020, Síða 42

VIÐTAL
Magnús Guðmundsson
magnusg@mbl.is
„Það eru þrjú fín kaffihús í nágrenni
við þar sem ég bý, þar sem áður var
ekki neitt. Þannig að maður svo sem
þakkað túristunum fyrir ýmislegt,“
segir ljóðskáldið Linda Vilhjálms-
dóttir brosandi. Linda er ljóðaunn-
endum að góðu kunn á liðnum árum
en núna um helgina kom út hennar
nýjasta bók Kyrralífsmyndir, en rétt
eins og í fyrri ljóðabókum hennar er
hún á persónulegum nótum. Hins
vegar er því ekki að neita að umfjöll-
unarefnið er einstaklega almennt og
okkur öllum kunnuglegt að þessu
sinni. „Ég er fyrir löngu búin að játa
að allt sem ég skrifa er persónulegt.
Auðvitað er maður í mismunandi
stellingum en þessi er um kyrralífið í
kófinu. Þar var maður meira og
minna inni og því ekki af neinu öðru
að taka en manni sjálfum og um-
hverfinu sem hefur líka dregist sam-
an í mjög lítið rými. Heimurinn
minnkaði alveg rosalega á þessum
tíma.“
Allsherjarhamfarir
Áður en kófið kom til sögunnar var
Linda í margmenninu á Indlandi og
að koma heim í veröld sem var að
breytast hlýtur því að hafa verið all-
sérstök reynsla. „Já, þetta var óneit-
anlega skrýtið. Ég kom heim um ára-
mótin eftir tveggja mánaða dvöl á
Indlandi og sá alveg rosalega eftir því
að hafa komið heim því ég hefði alveg
getað verið í einn mánuð í viðbót. Ég
var ósköp drusluleg þegar heim var
komið eftir sólarhringslangt ferðalag
sem við tókum í einni bunu og mætt-
um beint í áramótapartý hjá systur
minni.
Það næsta sem gerðist var að það
skall á óveður, óveður, óveður og svo
snjóflóð þannig að mér fannst ég vera
að koma heim í einhverjar allsherjar
hamfarir. Að þessu viðbættu fékk ég
flensu sem ég hafði grunaða um að
vera kórónuveiru því hún byrjaði
sama dag og veiran fór að berast
hingað í kringum 20. febrúar og svo
átti ég í því í heilan mánuð. Alveg
þangað til að ég fer að skrifa fyrstu
ljóðin en þá er ég svona rétt að rísa
upp úr flensunni.“
Ljóðræn dagbók
Kyrralífsmyndum skiptir Linda
upp eftir nokkrum mislöngum tíma-
bilum en það fyrsta hefst 24. mars en
því síðasta lýkur 26. maí. Linda segir
að í bókinni sé öllum ljóðunum raðað
eftir rauntíma. „Fyrsta ljóðið kom
fyrst og síðasta ljóðið síðast. Stund-
um komu tvö á dag og heima er ég
með þetta allt nákvæmlega dagsett.
Ég fékk meira að segja hringingu frá
prófarkalesara vegna þess að stund-
um líða dagar á milli kafla og viðkom-
andi óttaðist að það vantaði kannski
inn í þetta.
Eftir því sem á líður verða tímabil-
in lengri og ljóðin strjálli vegna þess
að mér lá miklu meira á hjarta þegar
ástandið var að grípa mig fyrstu dag-
ana. En svo slakar maður á inn í þetta
því allt venst á einhvern hátt og þá
liggur manni ekki eins mikið á hjarta
þegar frá líður.“
Linda tekur undir að það megi því
vel skilgreina Kyrralífsmyndir sem
ljóðræna dagbók fyrir þetta tímabil.
„Já, það má segja það þar sem bókin
fylgir í raun algjörlega upplifun minni
af þessu ástandi. Ég var enn að jafna
mig eftir þessa flensu og gerði eig-
inlega ekkert annað en að fara út að
ganga. Í þeim göngutúrum fór ég að
taka ljósmyndir sem ég nýti í bókinni
vegna þess að mér fannst það gefa
þessum göngutúrum tilgang.“
Fuglar og fólk
Myndirnar og ljóðin eiga það sam-
merkt að þar koma fuglar talsvert við
sögu og Linda segir að seinni árin
hafi hún verið talsvert heilluð af fugl-
um. „Þetta byrjaði eiginlega þegar ég
var að ganga með pabba eftir að hann
fékk Alzheimer. Síðustu fimm árin
sem hann lifði fórum við alltaf í
göngutúr tvisvar í viku. Hann var á
Hrafnistu þannig að við gengum mik-
ið í Laugardalnum og svo fórum við
út á Gróttu, því ég er alin upp úti á
Nesi og pabbi átti líka sitt æsku-
heimili þar. Og umræðuefnið hjá
okkur var alltaf fuglarnir.“
Í Kyrralífsmyndum vinnur Linda
mikið með andstæður; líf og dauða,
einveru og fjölmenni, Ísland og Ind-
land og þannig mætti áfram telja. Við
lestur ljóðanna sækir það svo að
manni að fuglarnir séu settir fram
sem andstæða okkar mannfólksins.
„Já, ég fann sterkt fyrir þessu í kóf-
inu þegar ég var að mynda fugla á
flugi. Fannst að þar lægi frelsið á
meðan við hefðum óvenjulega lítið at-
hafnarými. En svo er það líka hrafn-
inn sem manni finnst alltaf vera ein-
hvers konar váboði og það var
óvenjulega mikið af honum úti á Nesi
um páskana. Hrafninn er heillandi
fugl og oftar en ekki var ansi hvasst
og þá nutu þeir þess greinilega vel að
láta sig berast með vindinum. Að auki
voru farfuglarnir að koma og það var
svo gaman að sjá tjaldinn, lóuna og
meira að segja kríuna á koma á end-
anum á meðan við mannfólkið mátt-
um vart hreyfa okkur.“
Spurð um hvort þetta sé hennar
ljóðræna nálgun á að hvað sem á okk-
ur mannfólkinu dynur haldi veröldin
áfram, segir Linda að það sé einmitt
svo áþreifanlegt. „Þó að mannkynið
hafi aldrei lent í öðru eins heldur
heimurinn áfram. Og í þessu er fólgið
tækifæri fyrir okkur til þess að tengja
okkur við þann ryþma. Alveg sér-
stakt tækifæri til þess að finna aftur
þennan takt sem við vorum soldið bú-
in að týna en maður sér meira á
ferðalögum í fjarlægum löndum inn-
an samfélaga þar sem fólk er ekki al-
veg jafn mikið að flýta sér. Er ekki al-
veg jafn upptekið af
lífsgæðakapphlaupinu og við.“
Rými til þess að breyta
Þegar kófinu er farið að slota og
lengra tekur að líða á milli ljóða er
eftirtektarvekt að tónninn verður
samfélagslegri og jafnvel pólitískari,
samanber línurnar: „vonandi / berum
við gæfu til / að þeir sem veikir voru
fyrir / lendi ekki aftur í ruslflokki //
þegar upp verður staðið“. (Kyrralífs-
myndir, bls. 47)
Linda segir að hún hafi alltaf geng-
ist við pólitíkinni í verkum sínum. „Í
kófinu birtist allt í einu umhyggja og
ræktarsemi gagnvart gömlu og veiku
fólki í öllu samfélaginu. Eitthvað sem
er auðvitað til á meðal einstaklinga en
þarna virtist allt vinna saman, kerfið
og fólkið lagðist á eitt. Það var verið
að syngja fyrir utan elliheimilin, sjálf-
boðaliðar að hringja í fólk sem var
eitt heima og þannig mætti áfram
telja. Það var margt rosalega gott við
þennan tíma og lærdómsríkt, ef við
getum haldið í það.“
Linda bætir við að því miður séum
við oft ansi fljótt að leita aftur í það
far sem við þekkjum. „Þannig að mér
finnst gott að við þurfum enn um
stund að vera í þessum hægagangi
því það gefur okkur meira rými til
þess að breyta. Ég bý hérna í mið-
bænum og vissulega finn ég muninn
af því að barir eru bara opnir til ell-
efu. Helgarnar eru allt öðruvísi og
það er miklu meiri ró yfir öllu. Allt of
lengi hefur það verið þannig að um
leið og sólin lætur sjá sig þá gengur
hér á með öskrum um helgar, upp og
niður Laugaveginn, næstum því allan
sólarhringinn. Það er í okkur einhver
tryllingur. Við ætlum sko aldeilis að
njóta þessa eina sumardags og það
verða allir brjálaðir, en núna er fólk í
betra jafnvægi. Þær veislur sem eru
haldnar, eru haldnar í meiri gleði og
innileika en ekki þessum tryllingi. Við
erum að gleðjast í þakklæti yfir því
sem við höfum.“
Allt gott hjá ykkur?
Við lestur Kyrralífsmynda er vel
greinanlegt að þrátt fyrir þá ein-
angrun sem var fólgin í kófinu hefur
samkennd og samlíðan fólks sjaldan
eða aldrei verið meiri. Linda tekur
undir þetta og hefur á orði að þetta sé
auðvitað stórmerkilegt. „Ekki síst í
ljósi þess að maður hitti varla sálu
dag eftir dag. Ég fór í búðina og
reyndi að spotta út þann tíma sem
hvað fæstir væru á ferli, en á sama
tíma þótti mér vænt um að hitta af-
greiðslukonuna mína í Bónus og
spurði hvernig hún hefði það. Eins
var það með fólkið í húsinu þar sem
ég bý, það eru sjö íbúðir og alla jafna
hafði fólk átt í litlum samskiptum, að
þar fóru allir að tala saman og spyrja
„er allt gott hjá ykkur?“
Þessi samkennd og umhyggja er
falleg. Við verðum að endingu komin í
sæluvímu yfir kórónuveirutímanum
eftir því sem lengra líður og við tölum
meira,“ bætir Linda við og hlær við
tilhugsunina. „En þetta hefur verið
þroskandi ferli eins og erfileikar og
áskoranir eru oftar en ekki, þótt við
reynum að forðast slíkt í lengstu lög.“
Betur vakandi og meira lifandi
Í þessum efnum sem öðrum höfum
við tækifæri til þess að læra af sög-
unni. Linda segir að amma hennar
hafi talað mikið um það síðustu árin
sem hún lifði hvernig hún upplifði að
fjölskyldan væri stimpluð fyrir að
hafa verið sett í sóttkví árið 1918. „En
ég held að þetta hafi á einhvern hátt
verið uppsafnað vegna þess að
mamma hennar fann fyrir einhverju
gömlu sem lagðist ofan á þetta og
þegar það er aldrei talað um málin og
unnið úr þeim þá hlaðast þau upp.
Lag fyrir lag og byrðin þyngist stöð-
ugt og getur jafnvel sligað okkur að
endingu. Þess vegna þurfum við að
tala opinskátt um þetta.“
Spurð um það hvernig hún haldi að
við eigum eftir að líta til baka vísar
Linda til síðasta ljóðsins í bókinni „Ég
held að við eigum eftir að muna þetta
mjög vel og þá sérstaklega þeir sem
urðu veikir, enda eru þetta erfið veik-
indi. En við hin sem sluppum með
skrekkinn, ég held að við eigum eftir
að hugsa um þetta sem góðan tíma.
Að tilfinningin og lærdómurinn verði
að við höfum verið betur vakandi,
meira lifandi og kunnað betur að meta
lífið og tilveruna.“
Morgunblaðið/Arnþór Birkisson
Kyrralífsmyndir úr kófinu Linda Vilhjálmsdóttir ljóðskáld segir að það sé fegurð í samkenndinni og umhyggjunni sem myndaðist í vetur.
Lærðum að meta lífið og tilveruna
 „Heimurinn minnkaði alveg rosalega á þessum tíma,“ segir skáldið Linda Vilhjálmsdóttir sem þessa
dagana sendir frá sér ljóðabókina Kyrralífsmyndir þar sem skáldið tekst á við kófið frá degi til dags
42 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 27. JÚNÍ 2020
Fermingar-
myndatökur
Einstök
minning
Ljósmyndir Rutar og Silju
Skipholti 31 | 105 Reykjavík | Sími 568 0150 | www.rut.is |
Opið alla virka daga kl. 10-17
Úr lokahluta
Kyrralífsmynda,
4. maí til 26. maí
eins víst að við
sem sluppum með skrekkinn
minnumst þess alla okkar tíð
hvernig blóðið varð heitara
og loftið tærara í samkomubanninu
á tímum kórónuveirunnar
og eins víst að
um þessa vá verði samin
angurvær sönglög sem óma
í eyrum
komandi kynslóða
meðan heimurinn endist þeim