Morgunblaðið - 30.06.2020, Blaðsíða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 30. JÚNÍ 2020
Sól Höfuðborgarbúar gátu nýtt hlýju gærdagsins til ýmissa verka. Fjöldi fólks safnaðist saman í miðborginni til að sóla sig og sjá aðra. Búast má við 10 til 15 stigum í dag, hlýjast fyrir norðan.
Kristinn Magnússon
Heimsbyggðin hefur
búið sig undir framtíð-
ina í þeirri röngu trú
að hún verði eins og
fortíðin. En þar sem
COVID-19 gengur um
heiminn á sama tíma
og hvirfilbylir skekja
Suður-Asíu og Kyrra-
hafssvæðið og gríðar-
mikil engisprettuplága
fer yfir Austur-Afríku hefur þörfin
fyrir undirbúning vegna ófyrirséðra
áfalla orðið skýrari en nokkru sinni
fyrr. Búist er við fleiri og erfiðari
faröldrum, flóðum, óveðrum, þurrk-
um og gróðureldum en nokkru sinni
fyrr og munu þessir atburðir hafa
áhrif á hundruð milljóna manna á
hverju ári.
COVID-19 faraldurinn ætti að
vekja heimsbyggðina alla til vit-
undar. Og sem leiðtogar alþjóðlegra
samtaka gerum við okkur grein fyr-
ir bæði hinni miklu hættu sem af
honum stafar og möguleikunum á
breytingum sem hann felur í sér.
Faraldurinn og undanfarin lofts-
lagstengd áföll hafa sýnt fram á að
við verðum strax að fjárfesta meira
í viðbúnaði í stað þess að bíða næsta
áfalls. Valið er skýrt: Tafir og
kostnaður annars vegar, fyrir-
hyggja og velmegun hins vegar.
Við vitum að fjárfesting í viðbún-
aði við stóráföllum borgar sig bæði í
mannslífum og efnahagslegum
skilningi. Rannsóknir Alþjóða-
nefndar aðlögunarmála (e. Global
Commission on Adaptation) sýna
sem dæmi að hlutfall ábata og
kostnaðar í fjárfestingum til aðlög-
unar að loftslagsbreytingum er á
bilinu 2:1 til 10:1.
Kostnaðurinn við viðbúnað gagn-
vart stóráföllum er vissulega mikill.
Um 2030 gæti það kostað 140-300
milljarða bandaríkjadala árlega að
byggja upp viðnám við áhrifum
loftslagsbreytinga og það myndi
kosta allt að 3,4 milljarða á ári að
mæta grundvallarkröfum Alþjóða
heilbrigðismálastofnunarinnar um
faraldursviðbúnað.
En þessar upphæðir eru lágar í
samanburði við kostnaðinn við
grandaleysi. Náttúruhamfarir kosta
nú þegar hundruð milljarða banda-
ríkjadala á ári og samkvæmt einu
mati gæti tveggja gráðu hitastigs-
hækkun kostað 69 billjónir dala í lok
aldarinnar.
Mannlega gjaldið er líka hátt.
Greining á vegum Alþjóðasambands
landsfélaga Rauða krossins og
Rauða hálfmánans (IFRC) í fyrra
komst að þeirri niðurstöðu að ef
ekkert væri að gæti því fólki sem
þarf alþjóðlega neyðaraðstoð vegna
flóða, óveðurs, þurrka og gróður-
elda á hverju ári – sem nú er 108
milljónir – hafa fjölgað um 50% árið
2030. Árið 2050 gæti fjöldinn verið
kominn upp í 200 milljónir.
Komandi ár er mjög mikilvægt
tækifæri til fjárfestinga í viðbúnaði,
þar sem ríkisstjórnir munu eyða
billjónum dala til að endurræsa hag-
kerfi sín eftir faraldurinn. Hættan
er sú að efnahagslegt svigrúm muni
síðan minnka og pólitískur vilji til
breytinga þar með. Þess vegna er
nú rétti tíminn fyrir efnaðri hluta
heimsbyggðarinnar til að hjálpa
efnaminni ríkjum að koma efna-
hagslífi sínu á réttan kjöl og auka
viðnám sitt við framtíðarógnum, þar
á meðal loftslagsbreytingum.
Eitt af því mikilvægasta sem rík-
isstjórnir geta gert núna er að fjár-
festa í betri öflun og greiningu
gagna um hættur á stóráföllum sem
gætu riðið yfir. Það eitt að hafa 24
klukkustundir til að búa sig undir
óveður eða hitabylgju gæti minnkað
tjón um 30%. Þá gæti 800 milljóna
dala fjárfesting í viðvörunarkerfum
fyrir þróunarríki sparað 3-16 millj-
arða dala árlega.
Taka má dæmi um hvirfilbylinn
Amphan, sem kostaði nýlega tugi
mannslífa á Indlandi og í Bangla-
dess, en þar björguðu viðvörunar-
kerfi mun fleiri mannslífum. Ná-
kvæmar spár, ásamt margra
áratuga skipulagsvinnu og undir-
búningi, gerði ríkjunum tveimur
kleift að forða meira en þremur
milljónum manna og halda mann-
tjóni í mun lægri tölum en orðið
hefði fyrr á tíð.
Ríkisstjórnir og alþjóðastofnanir
vinna nú að því að gera viðvörunar-
tækni aðgengilegri og skilvirkari
með nýju samstarfi um snemm-
búnar aðgerðir byggðar á hættu-
mati. Þetta frumkvæði miðar að því
að gera milljarð manna öruggari
fyrir stóráföllum um árið 2025, að
hluta til með því að auka fjár-
mögnun sem byggir á veðurspám,
svo að viðkvæmari samfélög fái þau
aðföng sem þarf til undirbúnings.
Framsæknar fjármögnunar-
aðgerðir sem þessi, sem studdar eru
af ríkisstjórnum Þýskalands og
Bretlands ásamt fleirum, geta
bjargað mannslífum og dregið úr
tjóni þar sem óveður og hitabylgjur
ganga yfir.
En engin þessara lausna mun
hafa áhrif ef fjármunirnir og upp-
lýsingarnar komast ekki á sinn stað
hverju sinni. Samfélög og staðbund-
in samtök eru oft fyrstu viðbragðs-
aðilar í neyðarástandi og það skiptir
öllu máli að þau geti brugðist við.
Sem dæmi má nefna að áður en
hvirfilbylurinn Amphan náði landi
sendi IFRC fjármagn til Rauða
hálfmánans í Bangladess, sem út-
vegaði 20.000 nauðstöddum ein-
staklingum mat og drykkjarvatn,
fyrstu hjálp, öryggisbúnað og flutn-
ing í skýli undan hvirfilbylnum. Á
sama tíma hjálpaði Rauði hálfmán-
inn í Bangladess við innleiðingu var-
úðarráðstafana vegna COVID-19,
svo sem sótthreinsunarskýli, aukið
rými til félagslegra fjarlægðar-
takmarkana og persónuhlífar.
Nærsamfélagið er oft best í stakk
búið til að greina hvaða úrræði
virka best. Þegar hvirfilbylurinn
Ondoy lenti á Filippseyjum árið
2009 vann fólk sem bjó í óform-
legum húsakynnum með bæjaryf-
irvöldum til að hanna viðnámsþolið
húsnæði sem gæti staðist flóð.
Eftir því sem ríki rétta úr kútn-
um á komandi ári eftir COVID-19
faraldurinn munu leiðtogar heims-
ins standa á krossgötum. Með því að
fjárfesta í viðbúnaði gegn stóráföll-
um geta þeir tryggt sess sinn í
sögubókunum og aukið öryggi
mannkyns næsta áratuginn og
lengur.
Eftir Jagan
Chapagain og
Andrew Steer
» Faraldurinn og
undanfarin lofts-
lagstengd áföll hafa
sýnt fram á að við
verðum strax að
fjárfesta meira í
viðbúnaði í stað þess
að bíða næsta áfalls.
Andrew Steer
Jagan Chapagain er framkvæmda-
stjóri Alþjóðasambands landsfélaga
Rauða krossins og Rauða hálfmánans
(IFRC) og situr í Alþjóðanefnd
aðlögunarmála (e. Global Commission
on Adaptation). Andrew Steer er er
forseti og framkvæmdastjóri Alþjóða-
stofnunar auðlindamála (e. World
Resources Institute) og situr í
Alþjóðanefnd aðlögunarmála.
Viðbúnaður við stóráföllum þolir enga bið
Jagan Chapagain