Morgunblaðið - 30.06.2020, Blaðsíða 16

16 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 30. JÚNÍ 2020
Undirritaður átti
neðangreindar línur í
tölvunni (frá miðjum
febrúar) en finnst nú
ástæða, kannski að
ástæðulausu, til að
birta þær vegna erfiðra
aðstæðna á vinnumark-
aði og í hagkerfinu al-
mennt.
Í janúar 2020 voru
9.600 atvinnulausir og
greiddar atvinnuleys-
isbætur voru 2.482 milljarðar í sama
mánuði. Í maí voru 26.047 skráðir at-
vinnulausir eða 13% af mannafla. Al-
mennt atvinnuleysi í maí var 7,4 %.
Grunnatvinnuleysisbætur eru
289.510 á mánuði.
Sagt er að ýmis verkefni hjá hinu
opinbera sitji á hakanum svo sem við-
hald fasteigna, lagning og viðhaldi
vega, fækkun einbreiðra brúa og við-
hald handriða á brúm, þar sem í síð-
astatalda atriðið er talið að setja þurfi
2,5 milljarða að mig minnir. Tína
mætti fleira til en læt hér staðar
numið. Sumum þessara verkefna
verður ekki sinnt yfir háveturinn og
sjálfsagt hefur hið opinbera sund-
urgreint verkefnin með hliðsjón af
eðlilegri tímasetningu þeirra. Sömu-
leiðis hlýtur hið opinbera að hafa
áætlun um hver kostnaður æskilegra
en frestaðra verkefna sé. Helsta
ástæðan fyrir því að nefndum verk-
efnum og fleirum hefur verðið slegið
á frest er vafalítið sú skoðun að ríkið
skorti fé til að ráðast í þau. Sem aftur
þýðir að ekki verði lengra gengið í
skattheimtu, lántökum og peninga-
prentun. Miðað við aðstæður í dag
þar sem verulegur slaki er í hagkerf-
inu kemur síðastnefnda úrræðið
vissulega til álita án þess að leiða af
sér verðbólgu til lengri eða skemmri
tíma eftir atvikum. Augljóslega þarf
við slíka ráðstöfun að gæta að þenslu-
merkjum og draga úr umsvifum ef
merki eru um ofþenslu ( þ.e. heildar-
eftirspurn sé umfram afkastagetu
þjóðarbúsins).
Það er eðlilegt að
velta því fyrir sér
hvernig hið opinbera
gæti dregið úr atvinnu-
leysi með því að draga
úr frestuðum en nauð-
synlegum verkefnum.
Það er borðleggjandi,
að það að draga úr at-
vinnuleysi og þar með
atvinnuleysisbótum
væri sérlega ábatasöm
aðgerð sem allir högn-
uðust á.
Hér að neðan er sýnt
fram á hvernig þetta
allt saman virkar þar sem miðað er
við einn atvinnuleysingja:
Atvinnuleysisbætur á mánuði kr.
289.510
Greiddur skattur kr. 52.317
Útborgað (nettókostnaður hins op-
inbera) kr. 237.193
Segjum nú að atvinnuleysinginn sé
ráðinn til vinnu í uppsöfnuðum frest-
uðum verkefnum hins opinbera og fái
kr. 450.000 í laun á mánuði.
Dæmi hans lítur svona út:
Laun á mánuði kr. 450.000
Greiddur skattur kr. 111.885
Útborgað kr. 338.115
Mínus nettókostnaður vegna
fækkunar á atvinnuleysisskrá kr.
237.012
Nettókostnaður hins opinbera kr.
100.922
Niðurstaðan er því að hið opinbera
fær verkefni unnin fyrir 450.000 og
greiðir fyrir það 100.922 og sá at-
vinnulausi fær vinnu og fær fyrir
hana útborgað 338.115 í stað 237.193
væri hann áfram á atvinnuleysis-
bótum. Nettókostnaður hins opin-
bera yrði 100.922 í stað 237.193 væri
viðkomandi áfram atvinnulaus og á
atvinnuleysisbótum. ( Litið hefur ver-
ið fram hjá lífeyrissjóðsgreiðslum).
Þessar tölur má blása upp með
þeim fjölda sem færi úr því að vera
atvinnulaus yfir í að vinna við verk-
efni sem hið opinbera úthlutar til
þeirra. Þannig miðað við að 9.000
færist af atvinnuleysisbótum yfir í
opinber verkefni færi mánaðarlegur
kostnaður hins opinbera úr
2.133.108.000 í 908.298.000 og ráð-
stöfunarfé þessa hóps færi úr
2.133.108.000 í 3.043.035.000, sem er
42,7% hækkun á ráðstöfunartekjum.
Bæta má við ofangreindan verk-
efnalista, þótt ekki sé hann tæmandi,
finna má atvinnulausum vinnu í
umönnun aldraðra og annarra sem
þurfa á aðstoð að halda, barnapössun,
skógrækt og umhirðu gatna og al-
mennra svæða.
Ætla má að ríkisvaldið og stofnanir
sem heyra undir það hafi undir hönd-
um eða geti á skömmum tíma komið
með lista yfir hvar og hvað margir
gætu fengið vinnu til lengri eða
skemmri tíma í nefndum aðgerða-
pakka. Allt sem þarf er vilji til verka.
Þegar ástand á hinum almenna
vinnumarkaði batnar dregur úr
fjölda þeirra sem starfa í nefndum
opinberum verkefnum og öfugt auk-
ist atvinnuleysi á vinnumarkaði.
Gæta þarf þess að laun þeirra sem
vinna við nefnd verkefni séu lægri en
lægstu laun á hinum almenna vinnu-
markaði en hærri en atvinnuleys-
isbætur.
Öllum má vera ljóst að ónýtt af-
kastageta þjóðarinnar felur í sér só-
un á verðmætum auk þess að valda
ýmiss konar vandamálum hjá þeim
sem eru eða verða fyrir því að vera
atvinnulausir. Þótt erfitt sé að meta
fjárhagslegar og tilfinningalegar af-
leiðingar atvinnuleysis til fjár dylst
engum að um verulegt vandamál er
ræða bæði fyrir einstaklinga og ís-
lenskt samfélag sem leysa verður
með öllum tiltækum samfélagslegum
ráðum. Láta verður af hugmynda-
fræðilegu reiptogi vinstri og hægri
og takast á við vandamálið með hlið-
sjón af þeim valkostum sem fyrir eru
með það eitt að leiðarljósi að forða
fólki frá atvinnuleysi og um leið til
hagsbóta fyrir samfélagið í heild.
Allra hagur
Eftir Þorbjörn
Guðjónsson » Láta verður af hug-
myndafræðilegu
reiptogi vinstri og hægri
og takast á við atvinnu-
leysisbölið með hliðsjón
af þeim valkostum sem
fyrir eru.
Þorbjörn
Guðjónsson
Höfundur er gamalmenni.
Alþingismenn,
fréttamenn sem og all-
ir þeir sem eitthvað
þurfa með fjármál að
gera tala um að kveða
verðbólguna niður.
Væri því ekki rétt að
reyna að skapa þær
aðstæður í hagkerfi
okkar að bankar og líf-
eyrissjóðir hefðu ekki
síður en aðrir fullan
hag af því að halda þessum draug
niðri? Vandamálið er enn sem fyrr
hvernig á að koma böndum á verð-
bólguna, engin leið virðist færari en
önnur í þeim málum, en það virðist
samt að við öll, það er að allar stofn-
anir þjóðfélagsins ættu að hafa hag
af því að halda þessum draug niðri.
Meðan bankarnir hafa það vopn í
höndunum sem verðtryggingin er
hafa þeir ekki það aðhald sem nauð-
synlegt er til að hafa hag af því að
halda verðbólgu niðri. Varla dettur
okkur í hug að bankarnir hefðu ruðst
jafn ótæpilega og þeir gerðu inn á
markað húsnæðislána ef þeir þyrftu
jafnt og aðrir að hafa fullan hag af
því að halda verðbólgunni niðri.
Stjórnendur fjármagnsins okkar
sáu bara vel í hvað stefndi í þjóð-
félaginu og þarna var einfaldlega góð
leið til að tryggja fjármagnið og
þurftu þeir ekkert að vera að velta
fyrir sér hversu mikla verðbólgu-
sprautu þeir settu inn í þjóðfélagið
með þessu framferði sínu, þetta væri
allt verðtryggt hvort sem er. Því
verður krafa okkar: „burt með verð-
trygginguna“ eða að laun verði líka
verðtryggð á svipaðan hátt og útlán
fjármálastofnana. Með því væru að
vísu líkur á hættulegum víxlhækk-
unum, en okkar þrautreyndu leiðtog-
ar í félagsmálum ættu að geta fundið
leið framhjá þannig málum, þannig
að allra hagur sé sem best tryggður.
Við verðum að athuga að baráttan
fyrir framtíð barnanna okkar er í dag
en ekki á morgun og kallað er eftir
aðgerðum stjórnvalda vegna þungra
byrða hjá íbúðareigendum og er þar
að mestu leyti ungt fólk með börn.
Fólk sem er að kaupa
sína fyrstu íbúð hefur
stærstu vandamálin
vegna verðtryggðra og
gengistryggðra lána en
væntanlega væri fólk
ekki að freistast til að
taka gengistryggð lán ef
ekki væri verðtrygg-
ingin að varast. Hins
vegar; hugum alvar-
arlega að lýðræði og
framtíð lands vors og
barna og burt með verð-
trygginguna, eða eigum við bara að
slá þessu upp í kæruleysi og leyfa
auðvaldinu í landinu að níðast áfram
á börnunum okkar? Hvað erum við
að vilja í þessu landi okkar ef við get-
um ekki séð um að unga fólkið okkar
hafi húsaskjól án þess að binda á sig
lífstíðarlanga skuldabagga til dýrðar
mammoni fjármagnsins?
Erum við virkilega svona léleg að
við ætlum að láta börnin okkar búa
við slíkt óréttlæti áfram, eða verður
það kannski til þess að þau yfirgefi
þetta land okkar?
Við verðum varla hátt skrifuð í
sögu framtíðarinnar með þessu
áframhaldi, því verður krafa okkar
allra: burt með þessa byrði af börn-
unum okkar.
Er það virkilega svo að við viljum
frekar sjá vald auðsins vaða svona
um meðan börn framtíðarinnar gráta
horfin heimili? Ætlum við að láta
þetta spyrjast um okkur í framtíð-
inni? Nei takk og enn einu sinni burt
með verðtrygginguna, við getum
ekki látið svona siðleysi vaða uppi
lengur í þessu litla þjóðfélagi okkar
og Steingrímur, það verða örugglega
margir hagspekingar sem segja
þetta ekki hægt.
Þar verða sjálfsagt framarlega í
flokki hagspekingar lífeyrissjóð-
anna, sem eru sjóðir vinnandi manna
í landinu og ættu þess vegna fremur
að leggjast á sveif með unga fólkinu í
landinu og verðleggja fjármagn sitt
svipað og gert er í nágrannalöndum
okkar. Auðvitað svíður auðvaldinu ef
það á að missa eina af sínum bestu
ávöxtunarleiðum, en það verður ein-
faldlega að loka á þetta óréttlæti.
Kannski það fari þá að ráðast eitt-
hvað betur við verðbólgudrauginn.
En við getum ekki látið níðast svona
lengur á unga fólkinu okkar.
Framtíð
barnanna okkar
Eftir Hjálmar
Magnússon
Hjálmar Magnússon
» Við verðum að at-
huga að baráttan
fyrir framtíð barnanna
okkar er í dag en ekki á
morgun.
Höfundur hefur verið bundinn við
hjólastól í um tíu ár.
Matur
Atvinna
Klippt og beygt
fyrirminni og
stærri verk
ÍSHELLU 1 | HAFNARFIRÐI | S. 534 1500 | KAMBSTAL.IS
Rafstilling ehf
Dugguvogi 23, 104 Reykjavík, sími 581 4991, rafstilling@rafstilling.is
Opið mán.-fim. 8-12 og 13-18, fös. 8-14
Hröð og góð þjónusta um allt land
Áratug
a
reynsla
Startar bíllinn ekki?
Við hjá Rafstillingu leysum málið