Morgunblaðið - 28.08.2020, Blaðsíða 29

MENNING 29
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 28. ÁGÚST 2020
Nánari upplýsingar um sýningartíma á sambio.is
Magnaður nýr spennuþriller
með Russell Crowe í aðalhlutverki.
SÝND MEÐ ÍSLENSKU
OG ENSKU TALI
AÐRAR MYNDIR Í
SÝNINGU:
* Tröll 2 (ísl. tal)
* Hvolpasveitin (ísl. tal)
* My Spy
* The Postcard
Killings
* The Secret : Dare to
dream
FYRSTA STÓRMYND ÁRSINS
Nýjasta Meistaraverk
Christopher Nolan
SÝND MEÐ
ÍSLENSKU TALI
Frábær ný teiknimynd fyrir
alla fjölskylduna.★★★★★
★★★★★
★★★★★
The Guardian
The Times
The Telegraph
Silja Björk Huldudóttir
silja@mbl.is
„Þetta er óður og samtal við meistara Kantor.
Í raun mætti lýsa þessum leikhúsgjörningi
sem ástarbréfi til Kantors. Mér fannst ég
skulda honum svar frá því hann opnaði mér
nýja sýn inn í leikhúsheiminn fyrir 30 árum,“
segir Pálína Jónsdóttir, leikstjóri og listrænn
stjórnandi alþjóðlega leikfélagsins Reykjavík
Ensemble, sem sýnir leikhúsgjörninginn Ég
kem aldrei aftur í Klúbbi Listahátíðar í
Reykjavík í Iðnó á laugardag og sunnudag kl.
16 og 18 báða daga.
Meistari Kantor er
pólski leikhúshöfundurinn
Tadeusz Kantor sem var
gestur Listahátíðar fyrir 30
árum með framúrstefnu-
leikhópi sínum Cricot2 þar
sem þau sýndu I Shall
Never Return. „Sú sýning
var kveðjusýning hans því
hann lést síðar sama ár, þá
75 ára að aldri. Kantor er
einn af stærstu leikhús-
meisturum 20. aldar í framúrstefnuleikhúsi.
Hann öðlaðist sína heimfrægð eftir að hann
stofnaði leikhópinn Cricot2 þar sem hann var
að vinna með alls kyns listamönnum, ekki síst
myndlistarfólki. Sjálfur var Kantor mynd-
listarmaður í grunninn sem framan af sínum
ferli vann við leikmyndagerð ásamt því að
vera prófessor,“ segir Pálína og tekur fram að
Kantor hafi verið meiriháttar áhrifavaldur í
hennar lífi.
Spurð nánar hvað í uppfærslu Kantors á
sínum tíma hafi haft svona mikil áhrif á hana
segir Pálína: „Heimurinn allur sem blasti við
á sviðinu var að öllu leyti mjög framandi, sér-
lega myndrænn, absúrd og dularfullur.
Fagurfræðin var nýstárleg fyrir mér og
heildarsamsetningin sem hann bauð upp á
bjó um sig varanlega í sálinni á mér. Sýningin
var leikin á pólsku sem ég skildi ekki orð í.
Ég skildi þannig sýninguna ekki vitrænt,
heldur hreyfði hún við mér tilfinningalega.
Það var eins og að horfa inn í sálina á stríðs-
hrjáðu fólki. Sjálf er ég líka sannfærð um að
það þurfi að nálgast svona leikhús meira út
frá dulvitundinni,“ segir Pálína og bendir á
að verk Kantors hafi almennt ekki einkennst
af rökrænni framvindu.
Útkoman er fullkomin óvissa
„Með því að blanda póstmódernískum hug-
myndum myndlistarinnar saman við perform-
ans og nota orð eins og hluti bjó hann til nýtt
leikhúsform með nálgunaraðferðum sem ekk-
ert dogma er til um, enda var hann lengi að
brjóta heilann um leiklistargjörninga sína.
Leikhús hans var ekki leikbókmenntaleikhús
þar sem fylgt er klassískum strúktúr í frá-
sagnarforminu,“ segir Pálína.
„Kantor bjó til leikhús úr minningum og var
mikið að sviðsetja áfallasögu sína og sinnar
þjóðar, en hann fæddist 1915 og upplifði tvær
heimsstyrjaldir á ævi sinni. Áfallasaga Pól-
verja er mjög löng, en þeir voru undir stjórn
annarra ríkja í yfir 200 ár. Þetta pólska minni
er mjög sterkt DNA sem gengur aftur kynslóð
fram af kynslóð og hefur áhrif allt til dagsins í
dag,“ segir Pálína og tekur fram að þátttak-
endur verksins hennar séu allir á þrítugs- og
fertugsaldri. „Þau hafa upplifað miklar breyt-
ingar og erfa jafnframt sögu sinna foreldra og
ömmu og afa. Við söfnuðum saman þeirra upp-
lifunum, minningum og sameiginlegri dulvit-
und sem ég reyni síðan að koma í form. Við er-
um í ferli enda unnið að því að sviðsetja
efniviðinn með öllu sem leikhúsi fylgir í þann
stutta tíma sem við höfum verið með yfirtöku í
Iðnó. Sköpunargleðin og hugrekkið er hér haft
að leiðarljósi. Ég er að reyna að búa til trag-
ískan farsa á svipstundu svo hér er reynt að
gera hið ómögulega mögulegt. Útkoman er
fullkomin óvissa,“ segir Pálína og áréttar að
um sé að ræða verk í vinnslu.
Pálína leggur áherslu á að þó leikhúsgjörn-
ingur hennar sé innblásinn af Kantor sé um al-
gjörlega sjálfstætt samsköpunarverk að ræða
sem hún hafi unnið í samvinnu við hóp pólskra
listamanna sem búa og starfa hér á landi.
Þetta eru þau Adam Switała, Ewa Marcinek,
Magdalena Tworek, Mao Alheimsdóttir, Kar-
olina Bogusławska, Robert Zadorozny og
Wiola Ujazdowska. „Þau hafa búið hér á landi
og starfað í þrjú til 20 ár og tala öll íslensku.
Verkið er leikið á íslensku, pólsku, ensku og
þýsku, en Jördis Richter kemur frá Þýska-
landi. Pólskt leikhúslistafólk er einstaklega
hæfileikaríkt og það er blessun fyrir Ísland að
það sé komið hingað til að búa og starfa,“ segir
Pálína sem stofnaði Reykjavík Ensemble í
samstarfi við Ewu Marcinek, verkefnastjóra
og rithöfund, með það að markmiði að búa til
virkan atvinnuvettvang innan íslenskrar leik-
listar fyrir fjölþjóðlega sviðslistamenn, óháð
uppruna, kyni og tungumáli. „Markmiðið með
Reykjavík Ensemble er að búa til vettvang
fyrir okkur öll. Við erum ný samfélagsgerð og
okkur hefur vantað alþjóðlegt leikhús, en nú er
það komið.“
Iðnó dýrmætt menningarhús
Uppfærsla Reykjavík Ensemble á Ég kem
aldrei aftur hlaut styrk frá mennta- og menn-
ingarmálaráðuneytinu vegna covid-19,
Listahátíð Reykjavíkur 2020 og Reykjavíkur-
borg. „Mér þykir ótrúlega vænt um að fá að
sýna hér í Iðnó sem er elsta leikhúsið hér í
borginni. Þetta er dýrmætt menningarhús,
ekki síst fyrir sviðslistina. Og það væri mikil
blessun fyrir frjálsu leiklistarsenuna að fá
áframhaldandi afnot af húsinu.“
Þess má að lokum geta að aðgangur að við-
burðinum er ókeypis. Vegna fjöldatakmarkana
er miðaframboð takmarkað og áhorfendum
bent á að panta miða fyrirfram á Facebook-
síðu Reykjavík Ensemble. Pálína áréttar að
viðburðurinn sé haldinn í samræmi við gild-
andi sóttvarnareglur og því verði tveggja
metra reglan virt meðal áhorfenda í salnum.
„Við höfum virt tveggja metra regluna á æf-
ingum fram til þessa, en glöddumst mjög í vik-
unni þegar stjórnvöld ákváðu að leyfa snert-
ingar á sviði frá og með föstudegi. Það eru
stórkostlegar fréttir sem við munum aðlaga
okkur að, því það leysir margt í sýningunni að
þátttakendur megi snertast aftur,“ segir Pál-
ína og tekur fram að gjörningurinn leiki á
mærum leikhúss, gjörninga, myndlistar og
tónlistar sem eru sömu leikhúslögmál og ein-
kenndu verk Kantors.
Morgunblaðið/Ómar
Saman „Markmiðið með Reykjavík Ensemble er að búa til vettvang fyrir okkur öll,“ segir Pálína
Jónsdóttir, listrænn stjórnandi hópsins og leikstjóri leikhúsgjörningsins Ég kem aldrei aftur.
Ástarbréf til Kantors
 Alþjóðlega leikfélagið Reykjavík Ensemble sýnir Ég kem aldrei aftur í Iðnó um helgina
 Um er að ræða leikhúsgjörning sem innblásinn er af pólska leikhúshöfundinum Tadeusz Kantor
Pálína
Jónsdóttir