Morgunblaðið - 03.10.2020, Blaðsíða 18

18 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. OKTÓBER 2020
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
Áhugaverð sýning með dúkkum
víða að úr veröldinni sem voru í
eigu Jósefínu Guðrúnar Gísladótt-
ur á Ísafirði var nýlega opnuð í
Búðinni í Hæstakaupstað á Ísa-
firði. Bræðurnir Gísli Elís og Úlfur
Þór Úlfarssynir standa að sýning-
unni í minningu móður sinnar sem
lést í byrjun árs 2018. Jósefína
Guðrún Gísladóttir, Ína eins og
hún var kölluð, var meðal Ísfirð-
inga og annara sem til þekktu var
jafnan kennd við Hamraborg,
verslun og veitingastað sem þau
Úlfar Ágústsson eiginmaður henn-
ar, fréttaritari Morgunblaðsins á
Ísafirði í áratugi, ráku. Nú eru
synirnir tveir teknir við Hamra-
borg og rekstrinum þar, en minn-
ingu móður sinnar þeir halda á
lofti með sýningunni sem ber yf-
irskriftina Dúkkusafnið hennar
mömmu.
Leikföng barna í 4.000 ár
„Þegar móðir okkar var orðin
veik af krabbameini hétum við
henni að opna sýningu með dúkk-
unum og loforðin stendur maður
við,“ segir Gísli. Hann rifjar upp
að móðir hans hafi orðið fyrir
miklum áhrifum af breskri menn-
ingu er hún dvaldi sem ung kona í
Brighton á Englandi. Þar gerði
hún sér til gamans að heimsækja
dúkkusöfn sem varð henni inn-
blástur.
Fljótlega byrjaði Ína sjálf að
safna dúkkum og hvar sem þau
Úlfar fóru erlendis keypti hún
dúkkur, stundum eina eða tvær í
ferð. Þannig liðu árin og dúkkum
fjölgaði, sem og og aukahlutum, til
dæmis vögnum og rúmum. Margt
af þessum munum var á sýning-
unni Dansi, dansi dúkkan mín í
Safnahúsinu á Ísafirði árið 2013
sem um 2.000 manns sóttu á einu
mánuði.
Dúkkur eru elstu þekktu barna-
leikföng sögunnar og hafa verið til
í 4.000 ár, sbr. rannsókn á gröfum
barna í öllum álfum heims. Saga
nútímadúkkunnar er rakin til
Þýskalands á 15. öld. Á tímum iðn-
væðingarinnar á 19. öld var byrjað
að framleiða dúkkur úr posturlíni
sem urðu vinsælar meðal
yfirstéttarbarna. Dúkkur úr taui,
tuskudúkkur, voru leikföng alþýð-
unnar og upp úr 1900 var hægt að
fá fjöldaframleiddar brúður úr
gifsi, pappamassa og síðar úr
plasti. Flestar dúkkur líktust börn-
um og stelpur léku mæður, sbr. að
leikir barna snúast gjarnan um að
líkja eftir þeim fullorðnu.
Fyrstu fjöldaframleiddu dúkk-
urnar komu á markað í Bandaríkj-
unum um 1840. Með tilkomu
plastsins urðu verksmiðjufram-
leiddar dúkkur ódýrari og því
gaman flestra barna og meðal full-
orðinna eru þær stássgripir.
Falleg og fræðandi
„Mamma sá alltaf fyrir sér að
dúkkusafnið yrði í einu af gömlu
húsunum hér á Ísafirði, bænum
þar sem hún bjó alla tíð,“ segir
Gísli Elís. „Henni entust þó ekki
dagar til þess að sjá slíkt gerast,
né heldur skrá niður upplýsingar
um hverja dúkku fyrir sig, hvaðan
sú væri og eitthvað um klæði
þeirra. Þar urðum við að byggja á
óljósum upplýsingum og frásögn-
um annarra sem þekktu til.“
Árið 2005 eignuðust bræðurnir
Gísli Elís og Úlfar Búðina svo-
nefndu í Hæstakaupstað; stórt
timburhús sem reist var árið 1873.
Á jarðhæð hússins eru tvær íbúðir,
en á miðhæð er opið rými þar sem
forðum var meðal annars netagerð,
síðar líkkistuvinnustofa, en nú
dúkkusýningin sem opnuð var í
sumar – 19. júní, á kvennrétt-
indadaginn.
Ingi Hans Jónsson, sagnaþulur í
Grundarfirði, hafði hönd í bagga
með uppsetningunni, en dúkkurnar
eru í glerskápum með opnanlegum
hurðum. Margvíslegir skýring-
artextar fylgja svo með; svo sýn-
ingin verður allt í senn falleg og
fræðandi.
Nokkur skref í Búðina
„Stefnan er sú að hafa í framtíð-
inni sýninguna opna á ákveðnum
tímum og koma tímar og koma
ráð, segir máltækið. Þangað til
svigrúm til slíks skapast er þetta
bara frjálslegt og öllum sem óska
sýnum við safnið. Ég er oftast á
vaktinni í Hamraborg, þaðan sem
eru bara nokkur skref yfir í Búð-
ina í Hæstakaupstað, dúkkuhúsið
sem svo mætti kalla,“ segir Gísli
Elís Úlfarsson að síðustu.
Hundrað dúkkur í Hæstakaupstað
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Fallegar Meðal barna veraldarinnar eiga dúkkur sem leikföng sér langa sögu og eru sem sýningargripir gjarnan klæddar í búninga þjóða sinna
Safnstjóri Stefnan er sú að hafa í framtíðinni sýninguna opna á ákveðnum
tímum og koma tímar og koma ráð, segir Gísli Úlfarsson, hér í Búðinni.
Ísafjörður Minningin lifir í
þessu fallega húsi sem
stendur við Austurvöll.
 Safn á Ísafirði
með fallegum
dúkkum  Móður-
minning bræðr-
anna í Hamraborg
 Leikföngin eiga
sér langa sögu
Suðurlandsbraut 26 Sími: 587 2700
Opið 11-18 virka daga, 11-16 laugardaga www.innlifun.is
Á mánudag hefst í Skálholti al-
heimsráðstefnan Trú fyrir jörðina
– fjöltrúarlegar aðgerðir. Með tilliti
til sóttvarna og umhverfis fer ráð-
stefnan nánast alfarið fram í net-
streymi og fjarfundum, en á fimmta
hundrað manns frá 58 löndum hafa
skráð sig til þátttöku. Trúar-
samfélög um heim allan eru mikil-
vægir gerendur í þeirri djúpstæðu
umbreytingu sem verða þarf til
þess að forða yfirvofandi lofts-
lagsvá og mæta öðrum áskorunum í
umhverfismálum, segir í tilkynn-
ingu.
Ráðstefnan verður sett 5. októ-
ber af Guðna Th. Jóhannessyni, for-
seta Íslands, við opnunarathöfn þar
sem meðal annars Inger Andersen,
framkvæmdastjóri Umhverfisstofn-
unar Sameinuðu þjóðanna, tekur til
máls og Agnes M. Sigurðardóttir,
biskup Íslands, flytur blessunarorð.
Guðmundur Ingi Guðbrandsson
umhverfisráðherra flytur erindi á
ráðstefnunni og Ólafur Ragnar
Grímsson, fv. forseti Íslands, stýrir
pallborðsumræðum á lokadegi.
Ræða umhverfismál
og trú í Skálholti