Morgunblaðið - 03.10.2020, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. OKTÓBER 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Nöfn rúm-lega fjög-ur hundr-
uð Íslendinga
fundust á gagna-
lista, sem kín-
verska fyrirtækið
Zhenhua Data safnaði saman
og var lekið til bandarísks
fræðimanns.
Alls er talið að nöfn um 2,4
milljóna manna séu á listanum
og tífalt fleiri Íslendingar
gætu verið á listanum en kom-
ið er fram. Það er þó ekki víst
að það muni nokkurn tímann
koma í ljós því að öryggis-
afritið af grunninum, sem lek-
ið var, reyndist skaddað. Að-
eins hefur tekist að
endurheimta einn tíunda hluta
af skjalinu. Ekki er víst að
hægt verði að endurheimta
mikið meira af grunninum, en
þegar hefur verið gert.
Listinn með íslensku nöfn-
unum var birtur í Morgun-
blaðinu og á mbl.is á fimmtu-
dag og virðist æði handahófs-
kenndur. Eins og kom fram í
frétt í Morgunblaðinu sama
dag er á honum fólk, sem hef-
ur átt í viðskiptum við Kína,
ráðherrar, þingmenn, sendi-
herrar, dómarar, fjölmiðlafólk
og íþróttamenn.
Í viðtali í Morgunblaðinu við
Robert Potter, framkvæmda-
stjóra ástralska netöryggis-
fyrirtækisins Internet 2.0,
sem vann úr lekagögnunum,
kom fram að ekki væri að sjá
að ákveðnu mynstri væri fylgt
í gagnagrunninum og áherslur
væru ólíkar eftir löndum. Til
dæmis væru nöfn úr skipu-
lagðri glæpastarfsemi í Ástr-
alíu og á Indlandi í grunninum.
Í ástralska hlutanum tengdust
nöfnin eiturlyfjahringjum, en
þeim indverska spillingu,
stigamennsku og vopnasölu. Á
íslenska listanum eru dæmi
um fólk, sem sætt hefur ákæru
eða hlotið dóma fyrir efna-
hagsbrot.
Þeirri spurningu er ósvarað
í hvaða tilgangi nöfnum var
safnað í grunninn. Upplýsing-
arnar koma að mestu að því er
virðist úr opnum miðlum. Þar
má nefna félagsmiðla á borð
við Facebook, Twitter og Lin-
kedIn. Þó eru þar einnig nöfn
manna, sem ekki eru skráðir á
slíka samskiptamiðla. Einnig
má finna upplýsingar, sem
ekki teljast opinberar. Má þar
nefna reikningsupplýsingar,
starfsumsóknir og sálfræði-
mat, þótt slíkt virðist ekki
koma fyrir í íslenska grunn-
inum.
Ýmsum hefur ugglaust orð-
ið hverft við að sjá nafn sitt á
listanum og fleiri hafa án efa
furðað sig á hvernig nöfn
þeirra hafi hafnað
í trollinu hjá Zhen-
hua.
Erfitt er að sjá
hvernig eigi að
verjast því að
lenda inni á lista af
þessu tagi. Upplýsingarnar
eru til staðar fyrir þá sem
nenna að sækjast eftir þeim.
Með því að sækja upplýsingar
inn á marga miðla er síðan
hægt að sjóða saman einhvers
konar ágrip um einstaklinga
eða greiningu.
Einstaklingur á listanum
hafði samband við Morgun-
blaðið og sagði að vírusvörn í
snjallsíma sínum hefði í tví-
gang tilkynnt að brotist hefði
verið inn í símann. Þetta gæti
vissulega verið ótengt en vek-
ur til umhugsunar.
Komið hefur fram bent á að
Zhenhua státi af viðskiptum
og samvinnu við stofnanir og
fyrirtæki, sem tengist hernaði,
sem og njósnastofnanir í Kína.
Anne-Marie Brady, prófess-
or við Canterbury-háskóla á
Nýja-Sjálandi, hefur rann-
sakað umsvif Kína og sókn
Kínverja til áhrifa með
áherslu á sinn heimshluta.
Hún fór í gegnum listann og
sagði við útvarpsstöð á Nýja-
Sjálandi að gagnasöfnunin
væri hluti af viðleitni kín-
verskra stjórnvalda til að
byggja upp sambönd í pólitík
og efnahagslífi. Hún er sann-
færð um að tilgangurinn sé að
rækta fólk eða finna veika
bletti hjá því til að hafa áhrif á
það.
Návígið við kínverska ris-
ann er vissulega meira á slóð-
um Brady heldur en í okkar
heimshluta, en það er engin
ástæða til að sofna á verðinum.
Í tillögum í nýrri skýrslu
Björns Bjarnasonar um þróun
norræns samstarfs á sviði ut-
anríkis- og öryggismála segir
að taka eigi mið af því að áhrif
Kína hafi margfaldast á liðn-
um áratug. Norrænar rík-
isstjórnir eigi að samræma af-
stöðu sína til aukins áhuga
Kínverja á norðurslóðum.
Leiða má getum að því að
listinn tengist þeim áhuga því
á honum eru ekki bara Íslend-
ingar, heldur einnig Fær-
eyingar og Grænlendingar.
Hefur verið talað um norð-
urslóðagrunninn í gögnunum.
Um leið er listinn auðvitað
líka áminning til þeirra sem
láta sér annt um friðhelgi
einkalífs. Upplýsingum um
notendur félagsmiðla er stöð-
ugt safnað saman og beitt til
að hafa árhif, markaðssetja og
auglýsa. Vörnin á friðhelgi
einkalífsins hefst hjá not-
endum sjálfum.
Handahófskenndur
nafnagrautur vekur
spurningar um til-
gang}
Kínverski listinn
S
amstaða á breiðum grundvelli um
uppbyggingu á innviðum sam-
félagsins var mikilvæg þegar ríkis-
stjórn Katrínar Jakobsdóttur var
mynduð. Það átti við um heil-
brigðis- og umhverfismál, menntamál og sam-
göngur. Þessi breiða samstaða um að sækja
fram og byggja upp innviði samfélagsins er
bæði forsenda samstarfsins og aðalmarkmið
ríkisstjórnarinnar.
Við höfum sannarlega sótt fram í heilbrigð-
ismálum. Nú þegar síðasti þingvetur kjör-
tímabilsins er að hefjast er mjög gleðilegt að
mörgum stærstu markmiðum ríkisstjórn-
arinnar í heilbrigðismálum hefur þegar verið
náð. Við höfum skrifað og samþykkt heilbrigð-
isstefnu á Alþingi, byggingarframkvæmdir við
nýjan Landspítala við Hringbraut ganga vel,
greiðsluþátttaka sjúklinga hefur lækkað, lög um þung-
unarrof verið samþykkt og heilsugæslan efld. Þessum
markmiðum og fleiri mikilvægum markmiðum í heilbrigð-
ismálum hefur okkur tekist að ná í krafti þess að fjár-
framlög til heilbrigðismála hafa aukist á kjörtímabilinu.
Sú verður raunin áfram því framlög til heilbrigðismála
verða aukin um ríflega 15 ma.kr. á næsta ári, eða um tæp
6% frá fjárlögum þessa árs.
Þegar Covid-19 skall hér yfir sýndi heilbrigðiskerfið
hvað í því bjó með sveigjanleika og hugkvæmni svo öllum
varð ljóst að heilbrigðiskerfið okkar er öflugt og sterkt.
Starfsfólk heilbrigðisþjónustunnar hvarvetna, heilbrigð-
isvísindafólk og ekki síst embætti landlæknis
eiga öll þakkir skildar fyrir frábær störf dag
og nótt.
Framundan er erfiður vetur. Áframhald-
andi barátta við Covid-19, atvinnuleysi, fátækt
og tekjuhrun hjá þúsundum fjölskyldna. Það
er óþolandi að fjöldi fólks þurfi að bíða lang-
tímum saman eftir mat í biðröðum. Þessu
verður að breyta. Nú skiptir öllu að knýja fram
víðtæka samstöðu um aðgerðir til að styrkja
stöðu atvinnulausra og fjölga tækifærum til at-
vinnu og menntunar. Þar þurfum við að fara
óvenjulegar leiðir, eins og að stytta vinnutíma
til að dreifa vinnu til fleira fólks og með því að
kalla fleira fólk til starfa í velferðarþjónustu og
nýsköpun fyrir samfélagið.
Það er augljóst að kosningar að ári liðnu
munu fjalla um þessi mál; lífskjör almennings í
víðum skilningi. Við höfum komist í gegnum áskoranir
kjörtímabilsins því forsætisráðherra er formaður Vinstri-
hreyfingarinnar – græns framboðs. Katrín Jakobsdóttir
hefur á hverjum degi haft forystu um lausnir flókinna
mála á sínum pólitísku forsendum og hefur haft afl, út-
hald, vilja og pólitíska skerpu til að leiða ríkisstjórnina. Í
áskorununum sem framundan eru er mikilvægara en
nokkru sinni fyrr að áherslur Vinstrihreyfingarinnar –
græns framboðs um umhverfisvernd, jöfnuð, mannrétt-
indi, öflugt velferðarkerfi og friðarhyggju séu ríkjandi.
Svandís
Svavarsdóttir
Pistill
Forysta VG gerir gæfumuninn
Höfundur er heilbrigðisráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Kórónuveirufaraldurinnhefur farið illa meðheimsmarkað fyrirminkaskinn. Mörg skinn
eru enn óseld þótt síðasta loð-
skinnauppboði ársins sé lokið.
Framleiðslan hefur dregist mjög
saman og mun dragast enn meira
saman í vetur. Það leiðir væntanlega
til umframeftirspurnar eftir skinn-
um á næsta eða þarnæsta ári og gef-
ur minkabændum vonir um betri tíð
með blóm í haga.
Í lok síðasta árs voru vísbend-
ingar um að markaðurinn væri að
jafna sig eftir nokkur mögur ár.
Framleiðslan var að minnka en of-
framboð hafði keyrt verðið niður.
Viðsnúningurinn átti að vera á árinu
2020.
Kórónuveirufaraldurinn breytti
þessu. Faraldurinn hófst í Kína þar
sem aðalmarkaðurinn er og ekki var
hægt að halda uppboð í Kaupmanna-
höfn þar sem íslenskir minkabænd-
ur selja afurðir sínar. Reynd voru
uppboð í tölvukerfi en þau heppn-
uðust ekki, lítið seldist.
Uppboðshúsið reyndi hefð-
bundið uppboð í ágúst og seldust þá
74% framboðinna skinna. Svipuð
niðurstaða var á uppboði í Finnlandi.
Á septemberuppboði Kopenhagen
Fur var betri sala, 88,5% framboð-
inna skinna seldust en verðið var
áfram mjög lágt. Það gefur vonir um
framhaldið, þegar fyrsta uppboð á
nýju ári verður haldið. Hins vegar
hækkar verðið ekki fyrr en öll fram-
boðin skinn fara að seljast. Töluvert
af skinnum er óselt hjá uppboðshús-
inu og færist yfir á næsta ár. Á móti
kemur að kaupendur taka skinnin
fljótt til sín sem bendir til að litlar
birgðir séu eftir hjá saumastofum í
Kína.
Skilar ekki launum
Alþjóðlegu uppboðshúsin seldu
um 40 milljónir minkaskinna á árinu
2019 en á þessu ári var salan tæp-
lega 20 þúsund skinn. Í yfirliti frá
Kopenhagen Fur kemur fram að
kaupendur eru afar varkárir í inn-
kaupum, kaupa ódýrari vöruna og
ekkert til að geyma á lager.
Meðalverð danskra skinna á
árinu reyndist vera 150 danskar
krónur. Íslensku skinnin eru heldur
lakari og er meðalverð þeirra tæpar
þrjú þúsund krónur íslenskar. Það
er ákaflega lágt verð í ljósi þess að
það kostar fimm þúsund krónur að
framleiða hvert skinn.
„Framleiðslan skilar okkur ekki
launum,“ segir Bjarni Stefánsson,
minkabóndi í Túni Flóahreppi. Hann
segir að á erfiðleikaárunum hafi
menn verið búnir að skera niður all-
an þann kostnað sem hægt var.
Hann segir þó að hráefni í fóður hafi
lækkað heldur vegna þess að eftir-
spurn frá útlöndum hafi minnkað.
Aðeins níu minkabændur eru
eftir í landinu. Einar Eðvald Ein-
arsson, minkabóndi á Syðra-
Skörðugili og formaður Sambands
íslenskra loðdýrabænda, segir að
enginn hafi lýst því yfir að til standi
að hætta í haust. Telur hann þó að
allir séu að hugsa sinn gang og ræða
við sinn banka um framhaldið. Einar
segir að stjórnvöld hafi rétt grein-
inni líflínu með niðurgreiðslu á fóðri.
Þá hafi lækkun á gengi krónunnar
hjálpað til. Enn vanti þó 20% upp á
að endar nái saman.
Bjarni telur horfurnar fyrir
næstu mánuði og misseri ekki góðar
því markaðurinn sé rétt að byrja að
taka við sér eftir stöðvun í kórónu-
veirufaraldrinum. Hann telur þó að
fyrir þá sem þrauka núna séu horf-
urnar fyrir árið 2022 góðar. Þegar
búið verði að selja upp birgðirnar
sem safnast hafa upp verði ársfram-
leiðslan of lítil fyrir markaðinn og
það leiði að öðru jöfnu til verðhækk-
unar.
Aðeins helmingur
minkaskinna seldist
Morgunblaðið/Helgi Bjarnason
Minkabóndi Bjarni Stefánsson í Túni reynir að ná athygli minks. Hann er
bjartsýnn á betri tíð þegar búið verði að grynnka á birgðum skinna.
Stjórnvöld í Danmörku og
Samband loðdýrabænda hafa
tilkynnt um samkomulag um
niðurskurð á öllum minkum á
um 100 búum á Norður-
Sjálandi vegna kórónuveirus-
mits, alls um milljón minkum.
Ríkið greiðir bændum bætur.
Kórónuveirusmit hefur ver-
ið á dönskum minkabúum frá
því í júní en ekki hefur tekist
að hefta útbreiðsluna. Stað-
fest smit er á 41 búi og grun-
ur um smit á 20 búum til við-
bótar. Ákveðið var að skera
niður bústofna á þessum bú-
um og öllum búum í næsta
nágrenni.
Einar Eðvald Einarsson, for-
maður íslenskra loð-
dýrabænda, hefur fygst með
umræðunni. Hann segir að
þetta sé umdeild ákvörðun
sem grundvallist ekki á rann-
sóknum um þróun veirunnar
og smit út í umhverfið og
meðal fólks. Vitað sé að ýmis
dýr smitist en veiran gangi
yfir og dýrin myndi ónæmi.
Milljón mink-
um fargað
KÓRÓNUVEIRAN HERJAR