Morgunblaðið - 16.10.2020, Qupperneq 37

MENNING 37
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 16. OKTÓBER 2020
SÝND MEÐ
ÍSLENSKU TALI
SÝND MEÐ
ÍSLENSKU TALI
AÐRAR MYNDIR Í
SÝNINGU:
* The New Mutants
* Trolls World Tour
* Hvolpasveitin
SÝND MEÐ
ÍSLENSKU TALI
FYRSTA STÓRMYND ÁRSINS
Nýjasta Meistaraverk
Christopher Nolan
★★★★★
★★★★★
★★★★★
The Guardian
The Times
The Telegraph
Nánari upplýsingar um sýningartíma á sambio.is
MÖGNUÐ MYND SEM
GAGNRÝNENDUR HLAÐA LOFI :
★★★★★
★★★★★
★★★★★
Roger Ebert.com
San Fransisco Cronicle
The Playlist
88%
SPLÚNKUNÝ MYND FYRIR
ALLA FJÖLSKYLDUNA
SÝND MEÐ ÍSLENSKU TALI.
MYNDIN SEM HEFUR SLEGIÐ Í GEGN
Í EVRÓPU UNDANFARNAR VIKUR.
FORSÝNINGAR UM HELGINA.
Með þessu fimmta bindiSmásagna heimsinslýkur merkilegu útgáfu-verkefni þar sem út eru
komnar athyglisverðar og oft bráð-
skemmtilegar sýnisbækur með úrvali
smásagna úr öllum byggðum heims-
álfum frá síðustu
öld – 94 sögur
alls. Vandað hef-
ur verið til valsins
og sýnilega reynt
að gefa dæmi um
ólík og afar fjöl-
breytileg sagna-
skrif margra
kunnra og mikil-
vægra höfunda,
og þá hafa þýð-
ingar sagnanna verið liprar og vand-
aðar, eins og búast hefur mátt við frá
því fagfólki sem annaðist útgáfuna.
Ritröðinni lýkur með úrvali smá-
sagna eftir evrópska höfunda. Þar
hlýtur að hafa verið afar erfitt að
velja, eins og einn ritstjóranna, Jón
Karl Helgason, staðfestir í formála
þegar hann segir að þrátt fyrir að um
80 prósent þeirra höfunda sem hafi
hlotið Nóbelsverðlaun í bókmenntum
teljist til Evrópubúa, þá eigi aðeins
einn þeirra sögu í bindinu, hinn þýski
Heinrich Böll. Hætt er við að ein-
hverjir sakni fyrir vikið sagna eftir
þekkta eftirlætishöfunda, sem þeim
finnst að eigi að vera með – í staðinn
uppgötva lesendur þó án efa áhuga-
verðar sögur eftir rithöfunda sem
þeir þekktu ekki til og er ánægjulegt
að kynnast.
Í þessu bindi eru sögur eftir tutt-
ugu evrópska höfunda og koma jafn
margir þýðendur að verki. Sumar
sagnanna eru í raunsæisstíl, form-
tilraunir einkenna aðrar eða fantasía
– hvað formið varðar er fjölbreytnin
talsvert mikil. Þá eru sumar sagn-
anna skrifaðar af ungum höfundum,
snemma á ferli, en aðrar þegar höf-
undarnir hafa öðlast mikla reynslu.
Einhverjar teljast til klassíkur en
aðrar ánægjulegra uppgötvana.
Jón Karl bendir í formálanum á að
álfan samanstandi af ýmsum menn-
ingarsvæðum, til dæmis Norður-
löndum, Bretlandseyjum, slavneska
málsvæðinu og því rómanska, og hef-
ur verið gætt að því að þau eigi sína
fulltrúa í hópi höfundanna. Þá séu
einnig innan Evrópu margháttuð
jaðarsvæði og má telja Ola Korne-
liussen frá Grænlandi og Lailiu Stien,
Norðmann sem fjallar um reynslu-
heim Sama, til fulltrúa þeirra.
Það er við hæfi að „Dómurinn“
frægi og áhrifaríki eftir Franz Kafka
(1883-1924) hefji þetta evrópska
sagnasafn, saga sem hann taldi sjálf-
ur hafa opnað þá sköpunaræð sem
hann leitaði að. Þá kemur „Arabía“,
heillandi saga úr sagnasveignum
Dubliners eftir James Joyce (1882-
1941), og margar sagnanna hrifu
rýni, hvort sem var fyrir meistaraleg
tök á formi, andblæ eða vel miðluðu
söguefni. Þar á meðal má nefna hina
vel mótuðu og þekktu „Vor í Fialta“
eftir Vladimir Nabokov (1899-1977);
hina nöturlegu „Spegilsögu“ Ilse
Aichenger (1921-2016) sem lýsir aft-
ur á bak skelfilegum örlögum ungrar
konu; eða hinn hræðilega veruleika
útrýmingarbúða nasista sem
Tadeusz Borowski (1922-1951) lýsir
svo vel í sögunni „Þessa leið í gasið,
gjörið svo vel“ en sjálfur lifði hann af
vistun í Dachau-búðunum en tók síð-
an eigið líf ungur.
Hryllingur heimsstyrjaldar er
einnig viðfangsefni Heinrichs Böll
(1917-1985) í „Vegfari, er þú kemur
til Spö…“ , en önnur grimm átök, á
Balkanskaga, eru í bakgrunni „Grím-
unnar“ eftir Miodrag Pavlovic (1928-
2014).
Þótt Tove Jansson (1914-2001) hafi
verið þekktust fyrir sögurnar um
Múmínálfana þá var hún fjölhæfur
listamaður og „Dúkkuhúsið“ er ein
bestu sagna safnsins. Það fjallar um
gamla menn á eftirlaunum og heim-
inn sem annar þeirra byggir sér inni
á heimilinu og þau áhrif sem þrá-
hyggjukennd vinnan hefur á sam-
býlismanninn. Af allt öðru tagi en
ekki síður áhugaverð er saga hins
franska Michel Tournier (1924-2016),
„Unga stúlkan og dauðinn“. Höfund-
urinn sótti sér innblástur í goðsögur
og ævintýri og segir hér af ungri
konu sem daðrar á gróteskan hátt við
dauðann.
Laila Stien (f. 1946) gefur í sögunni
„Ferðin út í eyjuna“ afar fína tilfinn-
ingu fyrir því viðkvæma jafnvægi í
náttúrunni sem líf hirðingja byggist á
og hvernig nútíminn ryðst þar inn
með skelfilegum afleiðingum. Ole
Korneliussen (f. 1947) fjallar líka um
það hvernig breytingarnar á 20. öld-
inni kipptu fótunum undan hefð-
bundnu samfélagi og lífsháttum; í
„Þegar snjóar í sólskini“ fylgja les-
endur ungum manni í grænlenskum
bæ í dauðann.
Ein eftiminnilegasta uppgötvunin
er síðan saga Tatjönu Tolstaja (f.
1951) „Okkerviláin“, um þráhyggju-
kennda ástríðu manns fyrir söng-
stjörnu fyrri tíðar og þann árekstur
sem á sér stað þegar hann hittir lista-
manninn. Það er nefnilega ekkert
alltaf ánægjulegt að hitta hetjur
sínar.
Vissulega eru sögurnar í safninu
misgrípandi – þessum lesanda fannst
sagan „Garðarnir í Kew“ eftir Virg-
iniu Woolf (1882-1941) til að mynda
jafn þvælin og tilgerðarleg nú og við
fyrsta lestur fyrir nokkrum áratug-
um, þótt þýðingin sé lipur. En þetta
er vel lukkað lokaverk í merkilegu og
metnaðarfullu safni, þar sem sýnt er
fram á hversu mikilvægt, fjöl-
breytilegt og magnað form smásög-
unnar er þegar snjallir höfundar tak-
ast á við hana.
Vel valið og athyglisvert úrval
evrópskrar smásagnalistar
Smásögur
Smásögur heimsins - Evrópa
bbbbm
Smásögur eftir Franz Kafka, James
Joyce, Virginia Woolf, Vladimir Nabo-
kov, Italo Calvino, Tadeuz Borowski, Ilse
Aichinger, Heinrich Böll, Miodrag
Pavlovic, Karen Blixen, Nikolai Haitov,
Tove Jansson, Muchel Tournier, Laila
Stien, Tatjana Tolstaja, Ole Korne-
liussen, Cristina Fernándes Cubas,
Kerstin Thorvall, Luísa Costa Gomes og
Zoran Malkoc.
Tuttugu þýðendur komu að verkinu.
Útgáfuna önnuðust Jón Karl Helgason,
Kristín Guðrún Jónsdóttir og Rúnar
Helgi Vignisson.
Bjartur, 2020. Kilja, 310 bls.
EINAR FALUR
INGÓLFSSON
BÆKUR
Franz Kafka Tatjana Tolstaja
Michel Tournier Tove Jansson
Tónlistarhátíðin Iceland Airwaves
hefur sent frá sér tilkynningu þar
sem kynnt er stafræna tónlistar-
hátíðin Live from Reykjavík sem
haldin verður 13. og 14. nóvember.
Fjöldi íslenskra tónlistarmanna og
hljómsveita mun koma fram: Ásgeir,
Auður, Bríet,
Cell7, Daði
Freyr, Emilíana
Torrini og vinir,
GDRN, Hatari,
Hjaltalín, Júníus
Meyvant, Kælan
mikla, Mammút,
Mugison, Ólafur
Arnalds, Of
Monsters and
Men og Vök. Há-
tíðin er haldin í
samstarfi við Íslandsstofu, RÚV,
Reykjavíkurborg, Icelandair, Ein-
stök og Landsbankann. Tónleikar
hátíðarinnar verða aðgengilegir á
miðlum RÚV, en einnig verður seld-
ur aðgangur að streymi frá hátíðinni
um allan heim í gegnum vefinn
Dice.fm. Samhliða hátíðinni mun ÚT-
ÓN standa fyrir stafrænni ráðstefnu
fyrir áhrifafólk úr tónlistargeiranum
til að kynna íslenska tónlist og lista-
menn, að því er segir í tilkynningu.
„Þetta er í fyrsta skipti sem boðið
er upp á svo viðamikla tónlistar-
dagskrá frá Íslandi í gegnum netið
um allan heim. Tilgangurinn er að
styðja við sköpun og starf íslenskra
tónlistarmanna, búa til reynslu og
þekkingu í streymi sem nýtast mun
íslenska tónlistargeiranum til fram-
tíðar og efla markaðs- og kynningar-
starf íslenskrar tónlistar á erlendum
vettvangi,“ segir í tilkynningu og
haft eftir Ísleifi Þórhallssyni, fram-
kvæmdastjóra Iceland Airwaves, að
einsdæmi sé að geta stillt upp svo öfl-
ugri dagskrá á Íslandi. Tónleikar há-
tíðarinnar munu fara fram á tón-
leikastöðum sem hafa verið áberandi
í dagskrá Iceland Airwaves frá upp-
hafi, t.d. Listasafni Reykjavíkur,
Gamla bíói og Iðnó. Styrktaraðilar
eru RÚV, Inspired by Iceland,
Reykjavíkurborg, Landsbankinn,
Icelandair, Einstök ölgerð, Tón-
listarborgin Reykjavík, Record in
Iceland, Listahátíð í Reykjavík og
ÚTÓN.
Viðamikil
tónlistarhátíð
á netinu
Ísleifur
Þórhallsson