Morgunblaðið - 16.10.2020, Blaðsíða 16

16 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 16. OKTÓBER 2020
Smiðjuvegi 34 • gul gata Kópavogi • biljofur@biljofur.is
Viðgerðir // Bilanagreining // Varahlutir // Smurþjónusta
Hjá Bíljöfri starfa þaulreyndir bifvélavirkjar með ára-
langa reynslu að baki og hafa yfir að ráða fullkomnum
tölvum til að lesa og bilanagreina bílinn þinn
Sérhæfð þjónusta fyrir
544 5151
tímapantanir
Rótgróið fyrirtæki, starfrækt frá 1992
Þjónustuaðilar IB Selfossi
Getum sótt og skilað bílum á höfuðborgarsvæðinu
Í hádegisfréttum
RÚV 9. október sl.
var greint frá
skýrslu Mannvits og
Cowi um samfélags-
lega ábatagreiningu
fyrir 1. áfanga borg-
arlínu. Niðurstaðan
var um 26 milljarða
kr. ábati og 7% arð-
semi. Í Kjarnanum
sama dag var frétt
um skýrsluna og m.a. rætt við
Lilju G. Karlsdóttur, samgöngu-
verkfræðing hjá Verkefnastofu
borgarlínu. Í fréttinni var hlekkur
á skýrsluna. Það vakti furðu mína
að í skýrslunni er þess hvergi get-
ið fyrir hvern skýrslan er unnin. Á
forsíðu skýrslunnar eru aðeins
„logo“ Mannvits og Cowi.
Skýrslan er gefin út 5. júní sl.
Hvers vegna er hún fyrst núna
kynnt opinberlega? Líklegast er
það hrein tilviljun að skýrslan er
birt viku eftir að ríkið og sveit-
arfélögin á höfuðborgarsvæðinu
stofnuðu Betri samgöngur ohf,
sem á að sjá um framkvæmdir
samgöngusáttmálans, og á meðan
alþingi er að ræða fjármálaáætlun
2020-2024. Sama dag og fréttin var
á RÚV birtist frétt á heimasíðu
borgarlínunnar (borgarlinan.is) um
skýrsluna. Það bendir til þess að
Verkefnastofa borg-
arlínu sé verkkaupi.
Staða hönnunar og
nýtt samgöngulíkan
Að undanförnu hefur
1. framkvæmdaáfangi
borgarlínu verið kynnt-
ur sem leiðirnar Ártún
– Hlemmur og Hamra-
borg – Hlemmur. Áætl-
að er að fram-
kvæmdum ljúki árið
2023. Þessa dagana er
verið að leggja loka-
hönd á skýrslu, þar sem frumdrög
hönnunar verða kynnt, ásamt
kostnaðaráætlun. Eðlilegt hefði
verið að kynna samfélagslega
ábatagreiningu samhliða útgáfu
frumdragaskýrslu fyrir 1. áfanga.
Það kemur á óvart að í skýrslu
Mannvits og Cowi eru leiðirnar
Hamraborg – Lindir og Mjódd –
Vogabyggð einnig taldar hluti af 1.
áfanga. Reyndar á að taka leiðina
Hamraborg – Lindir í notkun 2024
skv. samgöngusáttmála, en skýrsla
Mannvits og Cowi reiknar ábata-
greiningu fyrir árið 2024. Leiðina
Mjódd –BSÍ á að framkvæma
2024-2026, og eflaust unnt að ljúka
við Mjódd – Vogabyggð 2024.
Þessi samfélagslega ábatagrein-
ing byggir á umferðarspám með
nýju samgöngulíkani. Eðlilegt
hefði verið að kynna nýja líkanið
ásamt fyrstu spám í sérstakri
skýrslu, áður en skýrsla um ábata-
greiningu er birt. Reyndar er tekið
fram að þegar skýrslan er skrifuð
þá sé samgöngulíkanið í þróun.
Það er e.t.v. vísbending um að
gerð verði ný ábatagreining fyrir
1. áfanga borgarlínu, þegar líkanið
verður tilbúið. Þá vaknar spurn-
ingin hvort þessi ábatagreining sé
æfingaverkefni sem upphaflega
hafi ekki átt að greina frá op-
inberlega.
Árangur varðandi markmið
um breyttar ferðavenjur
Í skýrslunni er greint frá því að
árið 2030 eigi að ná markmiðinu
um að auka hlutdeild ferða með
strætó úr 4% upp í 12% og hlut
gangandi og hjólandi upp í 30% og
lækka hlut ferða með einkabíl nið-
ur í 58%. Fram til þessa hefur ver-
ið áætlað að ná þessum mark-
miðum 2040. Það átti upphaflega
að gerast á 25 árum, þ.e. 2015-
2040. Núna á þetta að gerast á
næstu 10 árum! Þetta hlýtur að
vera prentvilla.
Þessi markmið ganga ekki upp
talnalega séð. Jafnvel þó mark-
miðið um 12% hlut ferða með
strætó næðist þá myndi það í
besta falli leiða til þess að bílaum-
ferð yrði 4% minni en ella. Meg-
inskýringin á því er sú að fyrrver-
andi bílstjórar eru í besta falli
helmingur af nýjum farþegum
strætó. Þetta sýna erlendar
reynslutölur. Aðrir nýir farþegar
eru þeir sem áður höfðu gengið
eða hjólað eða hefðu hreinlega
ekki farið neina ferð, nema vegna
þess að þjónusta strætó var bætt.
Í skýrslunni kemur fram að sam-
göngulíkanið tekur þetta a.m.k. að
einhverju leyti með í reikninginn.
Ferðum hjólandi fækkar, þar eð
hluti hjólreiðafólks fer að nota
strætó.
Rétt er að undirstrika, að hlutur
strætó í ferðum á höfuðborg-
arsvæðinu hefur fram til þessa
verið ofmetinn. Talan 4% er reikn-
uð út frá fjölda innstiga í strætó.
Rétt tala er um 3%, vegna þess að
um 25% farþega þurfa að skipta
um vagn. Í skýrslunni er farið rétt
með þessi hugtök.
Í skýrslunni er gert ráð fyrir því
að tilkoma 1. áfanga borgarlínu
ásamt bættri þjónustu með nýju
leiðakerfi strætó leiði til þess að
farþegum í almenningssamgöngum
fjölgi um 20% og umferð einkabíla
verði 0,7% minni en ella. Ef hlutur
ferða með einkabíl er 75% af öllum
ferðum, þá minnkar hann aðeins
um hálft prósentustig og verður
74,5% árið 2024!
Horft til ársins 2040
Hugsanlega munu spár með full-
þróuðu samgöngulíkani sýna meiri
aukningu farþegafjölda árið 2024.
Jafnvel þó aukningin yrði tvöfalt
meiri, eða 40%, þá myndi hlutur
ferða með einkabíl aðeins minnka
um 1 prósentustig. Árið 2024 er
reiknað með að teknir hafi verið í
notkun 18 km, eða rúm 30 %, af
þeim 58 km sem áætlað er að
leiðakerfi borgarlínu verði komið
upp í árið 2040. Það er deginum
ljósara að borgarlína mun aðeins
leiða til þess að umferð einkabíla
verði í besta falli nokkrum pró-
sentum minni en ella.
Til þess að koma hlut ferða með
einkabílum niður í 58% árið 2040
þyrfti að grípa til mjög óvinsælla
aðgerða, s.s. koma á háum veg-
gjöldum, hækka bílastæðagjöld
verulega og hækka skatta á einka-
bíla o.fl. Annars er erfitt að spá
svona langt fram í tímann. Sjálf-
keyrandi bílar og fjórða iðnbylt-
ingin munu hafa veruleg áhrif á
samgöngur og ferðavenjur.
Dularfull skýrsla um arðsemi borgarlínu
Eftir Þórarin
Hjaltason » Þá vaknar spurn-
ingin hvort þessi
ábatagreining sé æf-
ingaverkefni sem upp-
haflega hafi ekki átt að
greina frá opinberlega.
Þórarinn Hjaltason
Höfundur er umferðarverkfræðingur
og fyrrverandi bæjarverkfræðingur í
Kópavogi.
thjaltason@gmail.com
Fregnir herma að
stefnt sé að lagalegum
aðskilnaði ríkis og
kirkju. Forseti Íslands
skipar samkvæmt lög-
um í embætti biskups
en fjármálin eru alfar-
ið á verkefnasviði
stjórnvalda.
Mér skilst að þetta
þýði að þjóðkirkjan
verði lögð af sem slík
og þykja mér það
vondar fréttir vegna þess að það
auðveldar öðrum, að mínu mati,
miður æskilegum trúarbrögðum að
komast til aukinna áhrifa hér á
landi.
Því verður vart neitað að und-
anfarin ár hefur virðing og traust
almennings á þjóðkirkjunni farið
þverrandi og kemur það gleggst
fram í fjölda úrsagna.
Kirkjan á sér því miður óvild-
armenn, sem bæði ljóst og leynt
hafa unnið gegn henni og dropinn
holar steininn.
En hinir geistlegu stjórnendur
kirkjunnar eru ekki alveg saklaus-
ir. Mér finnst þeir hafa brugðist
því hlutverki sínu að vernda stöðu
hennar og virðingu í samfélaginu.
Ekki minnist ég þess að hafa orðið
var við opinber andmæli þeirra
þegar kristinfræði var afnumin af
námskrá grunnskólanna og skipu-
lagðar heimsóknir í kirkjur á
stórhátíðum aflagðar. Sá grunur
vaknar ósjálfrátt hjá manni að
ákvörðun um ofangreint hafi verið
tekin af þjónkun við þá sem ekki
játa kristna trú.
Ég var ungur skírður til lúters-
trúar í hinni íslensku þjóðkirkju og
skírnin staðfest með fermingu við
14 ára aldur. Ekki ætla ég að lof-
syngja kirkjusókn mína, hún hefði
eflaust mátt vera betri, en trú-
rækni fer ekki eftir fjölda kirkju-
heimsókna eða tíðni bæna. Það sem
skiptir máli er einlægnin og til-
beiðsluþörfin. Sum trúarbrögð
skylda menn til þess að sækja til-
skilinn fjölda bænastund dag
hvern. Hvort trú einstaklings verð-
ur traustari eða betri við það veit
ég ekki.
Og enn þegja kirkjunnar menn.
Þá virðist skorta vilja og áræði til
þess að vernda helgi-
dóma og hefðir þess
samfélags sem þeim
er ætlað að þjóna og
stýra. Fyrst kom
„borgaraleg ferming“
– engar athugasemdir
gerðar – og núna
trompa ásatrúarmenn
það með „heiðinni
fermingu“! Hvað er
eiginlega á seyði?
Hefur athöfnin ferm-
ing ekki alltaf verið
staðfesting kristinnar
trúar á skírninni? Hvernig getur
ferming verið borgaraleg eða heið-
in athöfn?
Er ekki kominn tími til að menn
rísi upp og beri hönd fyrir höfuð
þeirrar kirkju sem þeir eru vígðir
til? Við, sóknarbörnin, bíðum þess
að prestarnir
okkar vinni að því að endurvekja
virðingu og traust kirkjunnar.
Menn deila um boðskap trú-
arinnar, en siðfræðin, sem kristnin
kennir okkur,
er ómetanleg fyrir allan þann
heim sem við teljum siðmennt-
aðan.
Og nú á íslenska þjóðkirkjan að
verða óháð ríkisvaldinu og fá fjár-
mál sín í eigin hendur. Það er
vandmeðfarinn böggull og tæpast
fær kirkjan sjálfdæmi í þeirri upp-
stokkun.
Kannski er komið að því að
kirkjunnar menn þurfi að taka í
munn sér orð
sögupersónunnar séra Sigvalda:
„Ja, nú held ég að tími sé kominn
til þess að fara að biðja guð að
hjálpa sér.“
Aðskilnaður
Eftir Werner
Rasmusson
» Og enn þegja
kirkjunnar menn.
Þá virðist skorta vilja
og áræði til þess að
vernda helgidóma og
hefðir þess samfélags
sem þeim er ætlað að
þjóna og stýra.
Werner Ívan
Rasmusson
Höfundur er aldurhnigið sóknarbarn
þjóðkirkjunnar.
Heilbrigðisráðherra
gaf út reglugerð með
vísan til sóttvarnalaga
og að fenginni tillögu
sóttvarnalæknis og
með samráði við rík-
isstjórnina. Flottara
verður það varla.
Markmið reglugerð-
arinnar er að hægja
eins og unnt er á út-
breiðslu Covid-19.
Samkvæmt reglugerðinni eru
íþróttir leyfðar með tilteknum tak-
mörkunum bæði innan- og utanhúss
nema á höfuðborgarsvæðinu, þar
eru þær almennt ekki leyfðar innan-
húss.
Samkvæmt reglugerðinni er
snerting heimil í íþróttum og allt að
50 manns heimilt að koma saman á
æfingum og keppnum.
Heilbrigðisráðherra að fengnum
tillögum sóttvarnalæknis gaf út
reglugerð sem heimilar
að spila golf enda sé
gætt að fjarlægð-
armörkum og öðru sem
kemur fram í reglu-
gerðinni. Það er heimil
snerting í íþróttum og
að allt að 50 manns séu
saman í þessum snerti-
fleti. Í golfi koma fjórir
saman og snertast ekk-
ert. Golfspil er sem sagt
langt frá þeim skil-
yrðum sem sett eru í
reglugerðinni. Sam-
kvæmt lögum/reglugerðinni er þess
vegna heimilt að hafa golfvelli opna
og spila golf. Þrátt fyrir það eru
golfvellir lokaðir á höfuðborg-
arsvæðinu og höfuðborgarbúar
„mega ekki“ spila golf utan höf-
uðborgarsvæðisins.
Framangreind reglugerðarsetn-
ing er í samræmi við lagasetning-
arkerfi á Íslandi. Einhverjir hafa
nefnt að þær takmarkanir sem fram
koma í slíkum reglugerðum séu ekki
endilega í samræmi við stjórn-
arskrá, en látum það liggja á milli
hluta.
Hvers vegna fer Golfsamband Ís-
lands ekki eftir þeim lögum sem
gilda á Íslandi? Hvers vegna setur
Golfsamband Íslands strangari regl-
ur en lög segja til um? Golfsamband
Íslands segist ekki setja strangari
reglur en lög segja til um. Golf-
samband Íslands segist vinna eftir
reglum í formi tilmæla frá sótt-
varnalækni og almannavörnum.
Haft var samband við almannavarn-
ir til að kanna hvers vegna þeir settu
reglur sem væru strangari en lög.
Þeir sögðust ekki hafa sett strangari
reglur heldur sett fram tilmæli sem
hverjum væri í sjálfsvald sett að fara
eftir eða ekki. Þeir sögðu að það
væri Golfsamband Íslands sem hefði
sett þessar reglur um lokun. Golf-
samband Íslands sagði að lokunin
væri í samræmi við reglur frá sótt-
varnalækni og almannavörnum.
Ef það á að loka golfvöllum þá á
það að koma fram í framangreindri
reglugerð, svo einfalt er það. Það
gengur ekki að almannavarnir eða
sóttvarnalæknir eða einhver önnur
embætti í einhverju öðru ástandi séu
að setja reglur/tilmæli sem eru ekki
í samræmi við lög landsins. Það
veldur upplausn og ágreiningi sem
óþarfi hefði verið að valda.
Stjórnsýslunni ber að fara að lög-
um og henni ber að vísa til þeirra
laga sem gilda um tiltekið ástand.
Það getur vel verið að stjórnsýslan
sé á móti lögunum, en það er annað
mál.
Enginn ákvað að loka golfvöll-
unum, samt eru þeir lokaðir
Eftir Berg
Hauksson
Bergur Hauksson
» Það gengur ekki
að almannavarnir
eða sóttvarnalæknir
eða einhver önnur
embætti í einhverju
öðru ástandi séu að
setja reglur/tilmæli
sem eru ekki í samræmi
við lög landsins.
Höfundur er m.a. lögmaður.