Morgunblaðið - 05.12.2020, Blaðsíða 29

29
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 5. DESEMBER 2020
Nú hefur Mann-
réttindadómstóll Evr-
ópu (MDE) lokið
dómi á málið sem þar
hefur verið til með-
ferðar í tilefni af
skipun dómara í
Landsrétt. Sú furðu-
lega niðurstaða hefur
orðið ofan á hjá dóm-
stólnum, að dómurinn
sem dæmdi hér á
landi í máli kærand-
ans hafi ekki verið réttilega skip-
aður til að kröfu 6. gr. mannrétt-
indasáttmálans teldist fullnægt.
Þessi niðurstaða er að mínum
dómi alveg fráleit og felur ekkert
annað í sér en afskipti eða inngrip
í fullveldisrétt Íslands.
Lítum á málið:
Farið var eftir íslenskum laga-
reglum við skipun dómarans í
embætti. Ráðherra lagði tillögu
sína um skipun 15 dómara í
Landsrétt fyrir Alþingi, eins og
henni bar að gera samkvæmt þeim
lagareglum sem um
þetta giltu. Þeir höfðu
allir verið metnir hæf-
ir til að gegna þessum
embættum. Hvergi
var kveðið á um neina
skyldu ráðherrans til
að gera tillögu um
einhver tiltekin dóm-
araefni. Fyrir lá nið-
urröðun dómnefndar
á umsækjendum í ex-
celskjalinu fræga,
sem er líklega vitlaus-
asta matsgerð sem
þekkst hefur í málum
af þessu tagi (hér má vísa til
greinar minnar „Stórisannleikur“
sem birtist í Mbl. 10. janúar 2018).
Hvergi var kveðið á um að tillögur
ráðherrans skyldu fara eftir þeirri
uppröðun.
Alþingi samþykkti tillögu ráð-
herra. Hver og einn alþingismaður
hefði getað óskað eftir að atkvæði
yrðu greidd um hvert dómaraefni
sérstaklega. Enginn gerði slíka
kröfu og voru atkvæði greidd um
alla í einu, eins og heimilt var
samkvæmt lögum um þingsköp.
Forseti Íslands staðfesti af-
greiðslu Alþingis að sérstaklega
athuguðu máli.
Hæstiréttur komst að þeirri nið-
urstöðu að dómarinn væri rétti-
lega kominn í embætti.
Það er eins og MDE hafi verið
að leita að tilbúnum ástæðum til
að finna eitthvað athugavert við
skipun þessa dómara í embætti.
Manni gæti helst dottið í hug að
einhver dómaranna við réttinn
hafi þekkt kæranda eða lögmann
hans, ef maður vissi ekki að sjón-
armið af þessu tagi koma auðvitað
ekki til greina hjá svona virðulegri
stofnun eins og dómstóllinn er.
Talið var að ráðherra hefði brotið
gegn rannsóknarreglu. Hvað ætli
hann hafi átt að rannsaka? Um-
sækjendur um embættið höfðu all-
ir skilað umsóknum með ítarlegri
lýsingu á verðleikum sínum og
gögnum þeim til stuðnings. Ráð-
herra hafði þessi gögn undir hönd-
um. Var verið að efast um að hann
hefði lesið umsóknirnar?
Var svo eitthvað formlega at-
hugavert við að greiða atkvæði um
alla 15 í einu lagi fyrst enginn al-
þingismanna mótmælti þeim
hætti?
Hvaða vitleysa er þetta? Er
ekki augljóst að þetta eru tylli-
ástæður sem engu vatni halda?
Svo bætist það við að þetta mál
snerist um meðferð á broti á um-
ferðarlögum, þar sem sakborning-
urinn hafði játað sök. Voru reglur
um hlutlausa meðferð máls brotn-
ar með því að refsiákvörðunin var
ákveðin af þrautreyndum af-
bragðsdómara með áratuga langa
starfsreynslu?
Þegar dómstóllinn ytra kemst
að svona niðurstöðu er hann að
brjóta freklega gegn fullveldi Ís-
lands. Þessi erlenda stofnun hefur
engan afskiptarétt af efni ís-
lenskra lagareglna um skipun
dómara, svo lengi sem í þeim
reglum felst ekki í sjálfum sér
beint brot á réttindum sakborn-
ings, til dæmis með því að láta
verjanda hans eða eiginkonu
dæma.
Svo er eins og hjartað sígi ofan
í buxur hjá flestum Íslendingum
þegar þessi erlendu fyrirmenni
hafa sent frá sér valdskotna
ákvörðun sína sem enga stoð hef-
ur í lögskiptum okkar við þá. Í
stað þess að velta vöngum yfir
því hvernig bregðast skuli við of-
beldinu með undirgefnum ráð-
stöfunum ættu landsmenn að
hvetja forráðamenn þjóðarinnar
til að mótmæla þessari aðför há-
stöfum og gera grein fyrir því,
sem augljóst ætti að vera, að við
lútum ekki ríkisvaldi úr höndum
þessarar stofnunar á borð við það
sem nú var að okkur rétt. Sjálf-
stætt og fullvalda ríki lætur ekki
bjóða sér slíkt.
Eftir Jón Steinar
Gunnlaugsson » Svo er eins og hjart-
að sígi ofan í buxur
hjá flestum Íslend-
ingum þegar þessir er-
lendu dómarar hafa sent
frá sér valdskotna
ákvörðun sína sem enga
stoð hefur í lögskiptum
okkar við þá.
Jón Steinar
Gunnlaugsson
Höfundur er fyrrverandi dómari við
Hæstarétt Íslands.
Með hjartað í buxunum
Stór skref eru tekin
til að standa vörð um
fjölskyldur og fyrir-
tæki í fjárhagsáætlun
Reykjavíkurborgar
2021. Við stöndum nú
í einu dýpsta sam-
dráttarskeiði hagsög-
unnar, atvinnuleysi fer
vaxandi og veturinn
verður erfiður fyrir
marga. Í áætlun til
næstu ára þarf að tak-
ast á við minni tekjur borgarinnar
og vaxandi útgjöld.
Við stöndum frammi fyrir því að
þurfa viðspyrnu vegna tekjufalls
borgarinnar. Viðspyrnan verður
ekki hafin með stórfelldum nið-
urskurði. Skattar í Reykjavík verða
ekki hækkaðir, enda er það ekki
stefna Viðreisnar. Við ætlum hins
vegar að lækka álögur á atvinnu-
húsnæði.
Skýr forgangsröðun
fjárfestinga
Auk fjárhagsáætlunar lagði
meirihlutinn í borgarstjórn nú í
fyrsta sinn fram fjármálastefnu til
10 ára og sóknar-
áætlun borgarinnar,
Græna planið. Þar
kemur skýrt fram
hvernig Reykjavík
ætlar að takast á við
vaxandi atvinnuleysi,
stíga upp úr efnahags-
samdrætti og styðja
við borgarbúa á erf-
iðum tímum.
Við ætlum að sýna
skynsemi í fjárfest-
ingum og forgangs-
raða í þágu aðgerða
sem munu spara borg-
arsjóði fé til langs tíma eða flýta
nauðsynlegum fjárfestingum. Við
ætlum ekki að spara í viðhaldi eins
og gert var eftir hrunið. Við ætlum
að reisa skóla, íþróttahús, ný hverfi
og grænt umhverfi.
Græna planið er langtímaáætlun
um efnahagslega endurreisn borg-
arinnar og þau stóru grænu skref
sem við ætlum að taka til sóknar
með því að beina fjárfestingu í
verkefni sem vinna gegn loftslags-
áhrifum. Þessar meginlínur eru
skynsamleg fjármálastjórn á erf-
iðum tímum. Efnahagslífið þarf inn-
spýtingu, og borgin mun ekki láta
sitt eftir liggja.
Við setjum okkur
fjármálaramma
Alþingi hefur um stund lagt til
hliðar reglur um fjármálastjórn
sveitarfélaga, bæði um skulda-
viðmið og jafnvægisviðmið svo að
sveitarfélög eigi auðveldara með að
bregðast við efnahagsástandinu
með auknum lántökum.
Við þessar aðstæður gæti komið
upp freistnivandi um að ganga
lengra í skuldsetningu en þörf er á
og sleppa tökunum á fjármálastjórn
málaflokka sem þurfa að glíma við
einstakar aðstæður. Þetta ætlum
við ekki að gera og höfum því sjálf
lagt fram okkar ramma til að halda
uppi merkjum agaðrar fjármála-
stjórnunar á erfiðum tímum, með
viðmiðum um skuldir samstæðu og
A-hluta.
Við hagræðum
Við gerum enn hagræðingarkröfu
á svið borgarinnar. Flestir mála-
flokkar þurfa að hagræða í rekstri
um eitt prósent en stærstu mála-
flokkarnir tveir, það er að segja vel-
ferð og skólamál, sem þurfa nú að
takast á við stærri og erfiðari verk-
efni vegna samdráttarins, munu
hagræða um hálft prósent. Þessi
hagræðingarkrafa verður endur-
skoðuð árlega í samræmi við efna-
hagsástand.
Það verður fullt gagnsæi í eft-
irfylgni með fjármálastefnunni, því
staðan verður metin með ársfjóð-
ungslegum áhættuskýrslum fjár-
mála- og áhættusviðs til borg-
arráðs. Þessi meirihluti hefur lagt
áherslu á bætta áhættustýringu og
við munum halda áfram að styðja
við þá þróun.
Lægsta skuldahlutfallið
á höfuðborgarsvæðinu
Þrátt fyrir stór skref og fjárfest-
ingar upp á 30 milljarða á næsta ári
verður borgarsjóður samt með
lægsta skuldahlutfall A-hluta hér á
höfuðborgarsvæðinu á næsta ári.
Samkvæmt framlögðum fjárhags-
áætlunum annarra sveitarfélaga
verður Garðabær með um 122%,
Kópavogur 127%, Mosfellsbær
141% og Hafnarfjörður 155%.
Auðvitað væri betra að þurfa ekki
að auka skuldir en það væri efna-
hagslega óábyrgt af stærsta sveit-
arfélagi landsins og höfuðborg að
sitja hjá í uppbyggingu eftir það
efnahagsáfall sem Ísland hefur orð-
ið fyrir. Við ætlum ekki að end-
urtaka söfnun í fjárfestingaskuld
eins og gerðist eftir 2008. Þess í
stað fjárfestum við í hagræðingu til
framtíðar, með stafrænni umbylt-
ingu á þjónustu.
Í Reykjavík er
meirihluti sem þorir
Reykjavík, líkt og önnur sveit-
arfélög, er þess megnug að geta
veitt góða grunnþjónustu þrátt fyrir
að tekjur borgarinnar séu tíma-
bundið lægri. En hér skiptir líka
máli hver stjórnar.
Að í Reykjavík sé nú meirihluti
sem þorir að fara í stórauknar
framkvæmdir og fjárfesta til fram-
tíðar.
Reykjavík tekur stór skref til viðreisnar
Eftir Þórdísi Lóu
Þórhallsdóttur »En hér skiptir líka
máli hver stjórnar.
Að í Reykjavík sé nú
meirihluti sem þorir að
fara í stórauknar fram-
kvæmdir og fjárfesta til
framtíðar.
Þórdís Lóa
Þórhallsdóttir
Höfundur er formaður borgarráðs og
oddviti Viðreisnar.
Hvort sem okkur
líkar betur eða verr
hverfist líf okkar um
hin ýmsu kerfi. Skóla-
kerfið förum við öll í
gegnum, heilbrigðis-
kerfið er í eldlínunni
þessi dægrin og hin
ýmsu bótakerfi grípa
þá sem á þurfa að
halda.
Að baki þessu öllu
saman býr svo skattkerfið. Kerfi
sem er mikilvægt en á sama tíma
vandmeðfarið. Skattheimtan þarf
að standa undir samneyslunni, en
má ekki vera svo íþyngjandi að
dragi úr framtakssemi. Leikregl-
urnar mega heldur ekki vera of
flóknar eða ósanngjarnar í garð
eins hóps umfram aðra.
Um hið síðastnefnda eru nærtæk
dæmi. Samkvæmt gildandi reglum
þarf einstaklingur sem selur auka-
íbúð ekki að greiða skatt af sölu-
hagnaðinum, að því gefnu að hann
hafi átt íbúðina í tvö
ár og eigi einungis
íbúðarhúsnæði sem
nemur tilteknu há-
marki.
Eigi þessi sami ein-
staklingur ekki auka-
íbúð, heldur sumar-
hús, er
söluhagnaðurinn hins
vegar ávallt skatt-
skyldur og getur
komið til skerðingar á
tekjutengdum bótum.
Í þessu felst misræmi
og óréttlæti, sem sérstaklega bitn-
ar á eldra fólki.
Til að leiðrétta þetta mælti ég á
dögunum fyrir lagabreytingu þar
sem söluhagnaður sumarhúss
verður skattfrjáls með sama hætti,
hafi seljandi átt húsið í minnst
fimm ár. Þannig verður skatt-
heimtan bæði einfaldari og sann-
gjarnari.
Sanngirni er þó ekki eina mark-
miðið, þótt það eigi alltaf að vera
leiðarljós. Skattkerfið má nefnilega
einnig nýta sem beinan hvata til
góðra verka og þar geta sjáanlega
litlar breytingar haft umtalsverð
áhrif.
Samhliða sumarhúsabreyting-
unni mælti ég þannig fyrir tillögu
um hækkun frítekjumarks vaxta-
tekna úr 150 þúsund krónum á ári í
300 þúsund krónur. Enn mikilvæg-
ari er þó sú tillaga að frítekju-
markið nái einnig til arðs og sölu-
hagnaðar hlutabréfa í skráðum
félögum. Breytingin næði bæði til
félaganna á aðalmarkaði Kauphall-
arinnar sem og lítilla og meðal-
stórra vaxtarfélaga á First North-
markaðstorginu.
Þannig verður auðveldara að
ávaxta sparifé með fjölbreyttari
hætti og á sama tíma er stuðlað að
mikilvægri viðspyrnu fyrir efna-
hagslífið. Með þátttöku almennings
á markaði fá íslensk fyrirtæki vind
í seglin og geta ráðið og haldið
starfsfólki. Ávinningurinn er allra.
Breytingarnar sem hér var lýst
eru einungis þrjár af fjölmörgum
sem við höfum lagt til og ætlum að
leggja til. Verkefnið er alltaf yfir-
standandi. Í því verkefni er mikil-
vægt að réttu sjónarmiðin ráði för.
Skattheimta á að vera hófleg,
sanngjörn og hvetjandi.
Skattkerfið er eftir allt saman,
eins og öll hin kerfin, smíðað af
fólki fyrir fólk. Þannig eiga breyt-
ingarnar líka að vera, fyrir fólk.
Breytingar fyrir fólk
Eftir Bjarna
Benediktsson » Skattkerfið má
nefnilega einnig
nýta sem beinan hvata
til góðra verka og þar
geta sjáanlega litlar
breytingar haft umtals-
verð áhrif.
Bjarni Benediktsson
Höfundur er fjármála- og
efnahagsráðherra.
Morgunblaðið/Ómar
Samneysla „Skattheimtan þarf að standa undir samneyslunni, en má ekki
vera svo íþyngjandi að dragi úr framtakssemi.“