Morgunblaðið - 05.12.2020, Side 34

34 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 5. DESEMBER 2020
Nýverið skrifaði
framkvæmdastjóri Fé-
lags atvinnurekenda
greinina „Aðför að
samkeppni, verzlun og
neytendum“. Eins og
svo oft áður reynir
hann að stilla sínum
skjólstæðingum upp
sem miskunnsama
samverjanum sem hafi
þann tilgang einan í
lífinu að bæta hag neytenda. Því til
stuðnings gagnrýnir hann harðlega
kröfur um að segja upp tollasamn-
ingi við ESB þar sem hann hafi
fært neytendum hagsbætur í formi
lægra verðs. Til að færa sönnur á
þetta er nauðsynlegt að skoða
gögn frá Hagstofunni frá þeim
tíma þegar samningurinn tók gildi
og til dagsins í dag til að skoða
hver þróunin hefur verið. Með-
fylgjandi mynd sýnir þróun vísitölu
neysluverðs samanborið við
verðþróun á kjöti samkvæmt sömu
heimild.
Gögnin sýna að á umræddu
tímabili hefur kjöt hækkað heldur
meira í verði en almennt verðlag í
landinu. Hvernig stendur á því?
Norsk laun og grískt verðlag
Atvinnuvegaráðuneytið gaf ný-
verið út skýrslu þar sem því er
haldið fram að tollar séu hvergi
hærri en á Íslandi, í Noregi og
Sviss. Hver vill vera í samfloti með
Norðmönnum og Svisslendingum?
Þar eru víst allir að lepja dauðann
úr skel, er það ekki? Á meðan við
komumst ekki með umræðuna á
það plan að ræða um hversu háu
hlutfalli af ráðstöfunartekjum ís-
lenska vísitölufjölskyldan ver til
kaupa á matvælum til sam-
anburðar við önnur lönd verður
umræðan ekki ýkja málefnaleg. Í
þessu sambandi er það t.d. svo
samkvæmt Eurostat að hlutfall
ráðstöfunartekna sem fer til mat-
ar- og drykkjarinnkaupa er um
12,7% á Íslandi en 12,5% á evru-
svæðinu og í Svíþjóð. Auðvitað vilj-
um við öll norsk laun og grískt
verðlag, það er bara einfaldlega
ekki í boði. Í sanngjörnum sam-
anburði við önnur lönd er mat-
arverð á Íslandi ekki hátt. Við
stundum landbúnað við mjög svo
krefjandi aðstæður út frá hnatt-
rænni legu með tilheyrandi háum
framleiðslukostnaði, tollverndin er
okkur því nauðsynleg. Ef við horf-
um einungis á kostn-
að við framleiðslu
landbúnaðarvara þá
mun niðurstaðan allt-
af vera sú að „hag-
kvæmast“ sé að láta
aðrar þjóðir sjá um að
framleiða matinn fyrir
okkur. En hvað með
fæðu- og matvæla-
öryggi, kolefnis-
fótspor, lágmarks
sýklalyfjanotkun og
dýravelferð, eru þetta
einhver orð sem
skipta neytendur máli? Að sjálf-
sögðu, en þau eiga það líka öll
sameiginlegt að leiða til hærra
matvælaverðs. Og hvað með alla
þá sem hafa atvinnu af matvæla-
framleiðslu og vinnslu?
Hver er staðan í
svínaræktinni?
Meðfylgjandi mynd sýnir þróun
nokkurra vísitalna úr vísitölu
neysluverðs sem snúa að svína-
ræktinni. Í þessu samhengi er rétt
að benda á að undirvísitala Hag-
stofunar „kjöt unnið reykt og salt-
að“ gefur að mínu mati besta
mynd af verðþróun á svínakjöti til
neytenda. Einnig er sýnd þróun
verðs á svínakjöti til framleiðenda.
Hér er ekkert nýtt á ferðinni,
þ.e. bændur fá færri krónur í vas-
ann á meðan neytandinn þarf að
greiða fleiri. Félag svínabænda er
margbúið að benda á og vara við
þessari þróun síðustu árin en án
árangurs. Þannig vöruðum við
ítrekað við því að bæði tollasamn-
ingurinn sem gerður var 2015 og
tók gildi 2018 og nýtt fyrirkomulag
við útboð á tollkvótum (hollenska
leiðin) myndi rýra afkomu bænda
án þess að neytendur myndu njóta
þess í hagstæðara vöruverði. Þessi
gögn staðfesta það sem við höfum
margoft sagt áður. Gleymum því
ekki að innflytjendur á landbún-
aðarvörum fengu á sama tímabili
um 3 milljarða endurgreidda frá
ríkinu (sem neytendur voru búnir
að borga) vegna ólöglegra skatta í
formi tolla. Hvar sér þess stað að
því hafi verið skilað til neytenda?
Stjórnlaus innflutningur
Þá er rétt að minna á að inn-
flutningur á svínakjöti hefur farið
úr því að vera 6-10% af markaði í
byrjun þessa tímabils yfir í að vera
orðinn um fjórðungur af allri
neyslu á svínakjöti. Þá er ótalinn
innflutningur á pylsum og unnum
kjötvörum sem eru að uppistöðu til
úr svínakjöti. Ofan á það bætis
svo innflutningur sem hvergi virð-
ist skráður í hagtölum hér á landi.
Haldi þessi þróun áfram kemur
sú staða upp fyrr en síðar að inn-
flutt svínakjöt ryður innlendri
framleiðslu alfarið út af markaði.
Þá þurfa íslenskir neytendur alfar-
ið að treysta á miskunnsama sam-
verjann.
Skortur á framtíðarsýn
Það hefur verið sorglegt að vera
vitni að áhuga- og getuleysi stjórn-
valda síðustu 15 árin í að standa
vörð um íslenskan landbúnað.
Bændur hafa líka fram að þessu al-
gjörlega sofið á verðinum. Ég mun
aldrei geta skilið hvernig fulltrúar
bænda hafa trekk í trekk skrifað
undir samninga um starfsumhverfi
landbúnaðarins án þess að þar sé
einn stafur um tollvernd. Það þarf
ekki annað en að benda á hvar við
erum á hnettinum til að sjá að við
munum þurfa síst minni tollvernd
en aðrar þjóðir til að stunda okkar
landbúnað.
Annars bíð ég spenntur eftir við-
brögðum framkvæmdastjóra FA
við þessari grein, kannski gefst þá
tækifæri til að fara í leiðinni yfir
afstöðu FA til aukins frelsis í
áfengislögum.
Aðför að hverjum?
Eftir Ingva
Stefánsson
» Það hefur verið sorg-
legt að vera vitni að
áhuga- og getuleysi
stjórnvalda síðustu 15
árin í að standa vörð um
íslenskan landbúnað.
Ingvi Stefánsson
Höfundur er formaður Félags
svínabænda.
Samanburður á vísitölu kjötverðs og neysluverðs
Vísitölur svínakjöts og neysluverðs frá ágúst 2013 til nóvember 2020
Vísitala neysluverðs og undirvísitala kjötverðs frá maí 2018 til nóvember 2020
125
150
115
110
105
100
95
90
85
80
110
105
100
2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Svínakjöt, nýtt eða frosið*
Svínakjöt, unnið, reykt og saltað*
Vísitala neysluverðs*
Svínakjöt, verð til bænda**
Vísitala neysluverðs*
Undirvísitala kjötverðs*
Vísitala í ágúst 2013 = 100
Vísitala í maí 2018 = 100
* Heimild: Hagstofan
** Heimild: gögn skv. verðskrá SS
121
118
112
109
108
89
2018 2019 2020
Stjórnvöld á Íslandi
hafa ríkan skilning á
hve mikilvægt íþrótta-
og æskulýðsstarf er
fyrir uppvöxt og
þroska barna og ung-
linga. Fyrr á árinu
sýndi ríkisstjórnin það
í verki með öflugum
fjárstuðningi við
skipulagt íþrótta- og
æskulýðsstarf, sem
hafði orðið fyrir brotsjó vegna sam-
komutakmarkana í fyrstu bylgju
Covid-19-veirunnar.
Nú í nóvember stigu mennta- og
menningarmálaráðherra og félags-
og barnamálaráðherra fram með
fyrirheit um annan
stuðningspakka fyrir
íþrótta- og æskulýðs-
starf, enda ljóst að nei-
kvæðar afleiðingar af
bylgju tvö og þrjú í
faraldrinum yrðu síst
minni en af þeirri
fyrstu.
Það er fullt tilefni til
að þakka og um leið
hrósa ráðherrunum
fyrir hve hratt þeir
bregðast við þessum
óvæntu aðstæðum.
Í fréttaflutningi af stuðningi
stjórnvalda er oft eingöngu talað
um íþróttastarf, enda íþróttahreyf-
ingin stór og áberandi aðili innan
málaflokksins. En þeim mun mik-
ilvægara er að árétta að undir
málaflokkinn heyrir einnig skipu-
lagt æskulýðsstarf sem ekki er skil-
greint sem íþróttastarf, þ.á m. eru
skátarnir, KFUM og KFUK, hluti
af starfi UMFÍ, Skáksambandið,
LUF og fleiri aðilar sem starfa á
grundvelli æskulýðslaga og gera
samning þess eðlis við mennta- og
menningarmálaráðuneytið.
Við í KFUM og KFUK erum að
kljást við sömu áskoranir og
íþróttafélögin vegna Covid-19,
þ.m.t. niðurfellingar á starfsemi og
viðburðum, launaskuldbindingar
gagnvart starfsfólki, tekjufall
o.s.frv. Þessar áskoranir ganga
jafnt yfir íþróttatengt æskulýðs-
starf og það æskulýðsstarf sem
ekki heyrir undir íþróttahreyf-
inguna.
Núna er fyrsti liður í aðgerðum
stjórnvalda kominn fram í frum-
varpi félags- og barnamálaráðherra
(þingskjal 454-362. mál), sem opnar
á tækifæri til að sækja um tíma-
bundnar greiðslur vegna launa-
kostnaðar í gegnum Vinnu-
málastofnun.
En okkur er brugðið! Frum-
varpið, sem þarna er sett fram,
snýr eingöngu að þörfum íþrótta-
hreyfingarinnar. Æskulýðsstarf
sem heyrir ekki undir Íþrótta- og
ólympíusamband Íslands er skilið
eftir úti í kuldanum.
Þetta er mjög óheppilegt fyrir
ráðherra barnamála. Það eru mörg
börn sem finna sig ekki í íþrótt-
unum en finna sig í skátastarfi, í
starfi KFUM og KFUK og sam-
bærilegu skipulögðu æskulýðs-
starfi. Með frumvarpinu er hann að
segja að æskulýðsstarf þessara
barna eigi ekki að búa við sömu
tækifæri og íþróttastarfið til að
komast í gegnum kófið.
Nú ber ég mikla virðingu fyrir
ráðherra félags- og barnamála.
Mér kemur ekki til hugar að það sé
ásetningur hans að mismuna skipu-
lögðu og viðurkenndu æskulýðs-
starfi. Ég trúi því að hér sé ein-
göngu um mistök að ræða í vinnslu
frumvarpsins, sem skrifa verður á
álag, fordæmalausar aðstæður og
hraðann á málinu.
Ég neita að trúa að ráðherra
barnamála ætli að senda út þau
skilaboð í samfélagið að æskulýðs-
starfið í íþróttahúsinu sé mikilvæg-
ara en æskulýðsstarfið í skátaheim-
ilinu, eða að íþróttamótið í
Varmahlíð sé merkilegri viðburður
en æskulýðsmótið í Vatnaskógi.
Ég óska því eftir að ráðherra fé-
lags- og barnamála beiti sér fyrir
lagfæringu á frumvarpinu. Sam-
hliða treysti ég á Alþingi, að frum-
varpið verði lagað og leiðrétt í þing-
legri meðferð. Komið verði í veg
fyrir mismunun og tryggt verði að
frumvarpið nái jafnt yfir það mik-
ilvæga og viðurkennda æskulýðs-
starf sem unnið er í landinu, hvort
sem það er starfrækt undir for-
merkjum íþrótta eða ekki.
Ætlar barnamálaráðherra
að mismuna æskulýðsstarfi?
Eftir Tómas
Torfason » Í frumvarpinu er
æskulýðsstarf, sem
ekki er starfrækt undir
formerkjum íþrótta,
skilið eftir úti í kuld-
anum.
Tómas Torfason
Höfundur er framkvæmdastjóri
KFUM og KFUK á Íslandi.
tomas@kfum.is
Atvinna