Morgunblaðið - 05.12.2020, Qupperneq 60

60 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 5. DESEMBER 2020
„Landið vort fagra með litskrúðug
fjöllin leiftrandi fossa og glóð und-
ir ís ...“
Íslandi verður vart betur lýst í
jafn fáum orðum og í þessum upp-
hafslínum úr vel kunnu ættjarðar-
ljóði Árna Thorsteinsonar. Fegurð
landsins er margrómuð, hróður
hennar hefur farið víða enda hafa
ferðamenn úr fjarlægum löndum
flykkst til landsins undanfarin ár
til að þess að upplifa fegurðina
með eigin skilningarvitum. Stór
hluti þeirra fer með suðurströnd
landsins og hinn svokallaða Gullna
hring þar sem ákveðnir áfanga-
staðir hafa verið svo vinsælir að
þar verður vart þverfótað í mann-
mergðinni. En Ísland er svo miklu
meira en Gullfoss, Geysir og Þing-
vellir. Um allt land eru náttúru-
perlur sem margar hverjar hafa
sloppið tiltölulega vel við þann
átroðning sem fylgt hefur auknum
straumi erlendra ferðamanna.
Kannski er best að svo verði
áfram.
Við getum líklega aldrei kynnst
náttúru landsins til fullnustu. Þótt
landið sé smátt eru enn þá svæði
þar sem fáir hafa komið sökum
þess hve afskekkt þau eru og erf-
itt að komast þangað. Enn þá eru
til staðir þar sem engir hafa stigið
niður fæti því að hraunflákarnir
geyma leyndardóma sem hafa ekki
enn þá verið uppgötvaðir.
Íslendingar hafa frá upphafi
byggðar borið óttablandna virð-
ingu fyrir óblíðum náttúruöflunum
og óbyggðunum. Um aldir þorði
enginn að ferðast um hálendið eða
upp á jökla. Í uppeldi fyrri kyn-
slóða var fólki innrætt að storka
ekki náttúrunni og hinu óþekkta
sem í henni gat leynst. Um það
bera þjóðsögurnar vitni. Samband
manns og náttúru átti sterkar ræt-
ur í þjóðtrúnni. Ekki var gott að
vita hvað bjó í dulúð þokunnar og
ekki skyldi maður styggja íbúana í
hamrinum háa. Hætti maður sér
of langt frá bæ gat alls konar ill-
þýði orðið á vegi manns, hvort sem
það voru urðarkettir, skoffín eða
skuggabaldrar, finngálkn, tröll og
útilegumenn. Brýnt var fyrir börn-
um að sundra aldrei fuglshreiðrum
eða deyða mýs í haga. Aldrei
skyldi slíta niður dordingulsvef, þá
myndi ógæfan elta mann jafnvel
ævilangt. Þannig var ungviðinu
innrættur agi, varúð, mannúð og
virðing gagnvart öðru lífi og nátt-
úrunni allri, sem ekki skyldi hrófla
við að óþörfu. Þessi gildi mættu
núlifandi kynslóðir rækta betur
því að víða hefur jafnvægi náttúr-
unnar verið raskað með of miklu
inngripi mannsins og slæmri um-
gengni. Hluti skýringarinnar kann
að vera sú að sálarleg tengsl okkar
við náttúruna rista ekki jafn djúpt
og áður. Mörgum virðist jafnvel
standa á sama.
Í þessari bók er sjónum að hluta
til beint að svæðum og náttúru-
perlum sem hafa verið lítið áber-
andi í því kynningarefni sem ætlað
er að laða að ferðamenn. Einnig
eru myndir frá þekktari svæðum
en með bókinni er leitast við að
sýna landið frá ýmsum sjónar-
hornum svo að lesandinn geti
kynnst því örlítið betur, séð það í
nýju ljósi og vonandi um leið
ræktað virðingu sína og tengsl við
stórbrotna náttúru landsins. Von-
andi mun þessi bók koma þeim
skilaboðum til framtíðarinnar að
lítt snortin náttúra sé mikilvæg og
verðmæt auðlind fyrir lífsgæði
komandi kynslóða.
Náttúruperlur um land allt
Bókarkafli | Í bókinni Ísland — Náttúra og undur
birtir Ellert Grétarsson fjölbreytilegar ljós-
myndir frá ríflega áttatíu stöðum á Íslandi, mynd-
ir af fáförnum og áhugaverðum náttúruperlum,
hrikalegu landslagi jöklanna, undraheimi hraun-
hellanna og ýmsum furðufyrirbærum.
Ljósmyndir/Ellert Grétarsson
Í tjaldstað Undir Færineseggj-
um austan Skeiðarárjökuls.
Sumarkvöld Mynd tekin við
Kálfshamarsvík á Skagaströnd.
Við stuðlaberg Vitinn við Kálfshamarsvík var
reistur árið 1939. Axel Sveinsson hannaði þessa
fallegu og stílhreinu byggingu sem nýtur sín vel
innan um formfagurt stuðlabergið. Ljósmynd-
arinn tók myndirnar víða um land.