Morgunblaðið - 08.12.2020, Blaðsíða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 8. DESEMBER 2020
Frosið Kvöldsólin liggur lágt nú um stundir og getur varpað frá sér fallegri birtu á umhverfið, líkt og blasti við
þeim er lögðu leið sína um Tjörnina í miðbæ Reykjavíkur á dögunum. Klakinn er háll og betra að haldast í hendur.
Eggert
Benedikt Jóhann-
esson, fyrrverandi al-
þingismaður, skrifaði
vikulegan pistil sinn í
Morgunblaðið á föstu-
daginn. Efnistökin
voru í hefðbundnum
stíl. Benedikt fer í
talnaleik „sem fæstir
skilja“ eins og hann
segir sjálfur. Hann
setur fram tölur um
verðmæti íbúðarhúsnæðis á Vest-
fjörðum og tengir það hagn-
aðartölum og arðgreiðslum í sjáv-
arútvegi á liðnum áratug.
Benedikt lætur í veðri vaka að
hagnaður sé það sem eftir stend-
ur þegar útgerðir hafa greitt
bæði verksmiðjur og skipastól.
Benedikt er reyndur maður úr
atvinnulífinu, hefur setið í stjórn-
um ýmissa félaga, bæði skráðra
og óskráðra. Honum er því vel
ljóst að arðgreiðslur í sjávar-
útvegi eru ekki umfram það sem
almennt gerist í atvinnulífinu.
Hann veit líka vel að arðsemi eig-
infjár í sjávarútvegi er minni en
gengur og gerist meðal félaga
sem skráð eru í Kauphöllinni.
Benedikt veit líka vel að fjárfest-
ingar eru gjaldfærðar á löngum
tíma, en hann lætur samt í veðri
vaka að þær séu gjaldfærðar í
heild sinni við kaup, samanber:
„Munum líka að hér erum við að
tala um afkomuna eftir að tekið
hefur verið tillit til þess að flestar
útgerðir hafa endurnýjað skip-
astól sinn og verksmiðjur á sama
tíma.“
Sjávarútvegur er fjármagnsfrek
atvinnugrein og til þess að standa
undir þeirri kröfu sem til hennar
eru gerðar þarf hún að hafa
meira eigið fé en flestar aðrar at-
vinnugreinar á Íslandi. Meðal
annars þess vegna er arðsemi eig-
infjár minni í sjávarútvegi en í
mörgum öðrum atvinnugreinum
sem ekki þurfa að binda eins mik-
ið fé í rekstri sínum. Allt þetta
veit Benedikt.
Til þess að draga
fram hversu fjár-
magnsfrek atvinnu-
grein sjávarútvegur
er og hversu mik-
ilvægt það er að eig-
infjárstaða
sjávarútvegs-
fyrirtækja sé sterk
þá má nota samlík-
ingu Benedikts um
útgerð og íbúðar-
húsnæði, en kannski í
aðeins öðru samhengi en Benedikt
býður upp á. Það kostar um átta
milljarða króna að smíða frysti-
togara eins og Sólberg ÓF frá
Ólafsfirði, en fasteignamat alls
íbúðarhúsnæðis á Ólafsfirði er um
sjö milljarðar króna.
Benedikt bregður gjarnan yfir
sig blæju frjálslyndis, víðsýni og
sanngirni. En bak við grímuna er
maður sem hirðir ekki um stað-
reyndir, beitir talnabrellum til
þess að leiða upplýsta umræðu af
vegi. Hann reynir að læða inn
þeim ótta að útgerðarmenn séu að
eignast allt Ísland. Það er líklega
af ráðnum hug að hann notar allt-
af orðið útgerðarmenn í stað sjáv-
arútvegsfyrirtækja, enda er það í
takt við skrumskælingu hans um
að sjávarútvegur hafi að geyma
örfáa einstaklinga sem maka
krókinn. Það er auðvitað fjarri
sanni.
Benedikt segist vera maður
frjálslyndis, sanngirni og víðsýni,
en er bara, þegar nánar er að gáð,
ísmeygileg útgáfa af popúlista.
Eftir Ólaf
Marteinsson
»En bak við grímuna
er maður sem hirðir
ekki um staðreyndir,
beitir talnabrellum til
þess að leiða upplýsta
umræðu af vegi.
Ólafur Marteinsson
Höfundur er framkvæmdastjóri
Ramma hf. og formaður SFS.
Ísmeygileg útgáfa
af popúlista
Í leik- og grunn-
skóla án aðgreiningar
eru fyrirheitin þau að
öll börn skuli fá þörf-
um sínum fullnægt.
Þetta er flókið í fram-
kvæmd. Slíkt kallar á
að ráðnir séu fag-
menntaðir kennarar,
þroskaþjálfar, iðju-
þjálfar, sérkennarar,
sálfræðingar, hegð-
unarfræðingar og talmeinafræð-
ingar.
Í grunnskólum Reykjavíkur eru
um 30% barna í sérkennslu. Sum
börn eru í sérkennslu fáeina
klukkutíma í viku en önnur eru
marga tíma í viku, jafnvel alla
grunnskólagönguna. Börnum fer
fjölgandi í sérkennslu, sum vegna
fjölþætts námsvanda, önnur vegna
þess að þau þurfa stuðning í lestri
eða stærðfræði.
PISA-könnunin 2018 leiddi í ljós
að um 34% 14-15 ára drengja gætu
ekki lesið sér til gagns og 19%
stúlkna. Samkvæmt Lesskimun
2019 les aðeins 61% reykvískra
barna sér til gagns eftir 2. bekk.
Ástandið virðist fara versnandi og
nemendum fjölgar í sérkennslu.
Sérkennarar undir miklu álagi
Ég hef lagt fram ýmsar fyrir-
spurnir um sérkennsluna þann
tíma sem ég hef verið
borgarfulltrúi. Af
svörum að dæma er
það staðfest að skort-
ur er á heildarsýn og
mælanlegum mark-
miðum.
Svo virðist sem
heildstæða stefnu
skorti. Það hefur ekki
verið gerð úttekt eða
könnun á sérkennslu-
málum í Reykjavík í
a.m.k. tuttugu ár. Sér-
kennarar eru of fáir
og starfa undir miklu álagi. Börn-
um með hegðunarvanda fjölgar,
kannski einmitt vegna þess að
þörfum þeirra er ekki svarað. Fái
barn ekki náms- og félagslegum
þörfum sínum sinnt upplifir það
kvíða og aðra vanlíðan. Birting-
armynd sálrænnar vanlíðunar er
stundum neikvæð hegðun og hegð-
unarvandi.
Fyrsta skrefið til umbóta er að
öðlast betri yfirsýn um stöðu mála
og þær áskoranir sem við stöndum
frammi fyrir. Ég hef lagt til í
borgarstjórn að innri endurskoðun
geri úttekt á þessum málaflokki. Í
borgarstjórn var tillögu um úttekt
af innri endurskoðanda felld en til-
lögunni hins vegar vísað í hóp á
vegum borgarinnar sem skoðar
þessi mál.
Öll þekkjum við hinn langa bið-
lista barna sem þarfnast aðstoðar
fagfólks skóla, sálfræðinga og tal-
meinafræðinga. Þau skipta hundr-
uðum. Á annað hundrað barna
bíða eftir að komast til talmeina-
fræðings. Fjöldi tilvísana til skóla-
þjónustu er um 2.164, hluti þeirra
hefur fengið einhverja þjónustu en
hinn helmingurinn enga.
Það er brýnt að stytta þennan
biðlista. Það verður eingöngu gert
með bættu skipulagi og ráðningu
fleiri skólasálfræðinga. Skólasál-
fræðingar sinna fastmótuðu hlut-
verki, bæði á sviði forvarna og
greiningarvinnu. Sú greining sem
þeir annast, frumgreining á vits-
munaþroska og ADHD-skimun, er
skilyrði þess að barn fái frekari
þjónustu, t.d. á stofnunum ríkisins.
Langur biðlisti í nauðsynlega
greiningu og skimun í grunnskóla
tefur fyrir að barn, sem þess þarf,
fái ítarlegri greiningu á barna- og
unglingageðdeild eða Greining-
arstöð ríkisins.
Tillögur felldar
Flokkur fólksins í borgarstjórn
hefur lagt fram tillögur til úrbóta í
þessum málum. Í borgarstjórn
mun ég aftur við seinni umræðu
um fjárhagsáætlun og fimm ára
áætlun, sem fram fer 15. desem-
ber, leggja til að bætt verði við
þremur stöðugildum skólasálfræð-
inga. Hækka þarf fjárframlög til
velferðarsviðs um 40,5 milljónir
króna. Tillaga þessi var lögð fram
fyrir ári og var þá felld.
Flokkur fólksins hefur á þessu
ári lagt fram fleiri tillögur sem
grynnka á biðlistum, s.s. um að
samstarf skólaþjónustu og Þroska-
og hegðunarstöðvar verði form-
gert, m.a. til að stytta biðlista. Vís-
ir er nú þegar að samstarfi sem
þessu en ekkert er formlegt eða
samræmt milli skóla. Einnig lagði
ég til að skóla- og frístundasvið
hæfi formlegt samstarf við heilsu-
gæslu um að fá upplýsingar um
niðurstöður úr fjögurra ára skim-
un barna. Öll börn fara í skoðun á
heilsugæslu um fjögurra ára aldur
þar sem fyrir þau eru lagðir
þroskamatslistar. Þá kemur í ljós
hvaða börn eru líkleg til að eiga í
vanda og hvort þörf er á sértækri
aðstoð strax.
Á meðan borgin bíður með
hendur í skauti neyðast foreldrar
til að leita með börn sín sem eiga
við vanda að etja til sjálfstætt
starfandi fagfólks. Þetta þarf fólk
að borga fyrir úr eigin vasa. Því
hafa ekki allir efni á. Núverandi
ástand er vítahringur sem bitnar
verst á sjálfum börnunum. Búið er
að samþykkja á Alþingi að niður-
greiða sálfræðiþjónustu en ekki er
vitað hvenær framkvæmd verður
að veruleika. Heilsugæsla sinnir
ekki greiningum og á heilsugæslu
eru víða einnig biðlistar.
Aðgerðir strax
Brýnt er að gripið verði til að-
gerða strax. Það sem ég tel að
hægt sé að gera er að:
 Innri endurskoðun geri úttekt
á sérkennslumálum og komi með
tillögur.
 Fjölga sálfræðingum og ráð-
ast til atlögu að biðlistum.
 Formgera samstarf borgar
við heilsugæslu og Þroska- og
hegðunarstöð til að undirbúa
markvissari snemmtæka íhlutun
og einfalda aðgengi barns að
barnalækni.
Nú hefur félagsmálaráðherra
tilkynnt að lagt verður fram svo-
kallað farsældarfrumvarp. Áform
eru hjá ráðherra um samþættingu
þjónustu í þágu barna. Það er vel
en þetta kemur ekki í framkvæmd
fyrr en í fyrsta lagi 2022. Kosn-
ingar eru á næsta ári og því fátt
fast í hendi þegar kemur að metn-
aðarfullu frumvarpi ráðherra.
Eiga börnin bara að bíða þangað
til?
Eftir Kolbrúnu
Baldursdóttur »Kosningar eru á
næsta ári og því fátt
fast í hendi þegar kem-
ur að metnaðarfullu far-
sældarfrumvarpi ráð-
herra. Eiga börnin bara
að bíða þangað til?
Kolbrún Baldursdóttir
Höfundur er sálfræðingur og
borgarfulltrúi Flokks fólksins.
kolbrun.baldursdottir@reykjavik.is
Aðgerðir strax í málefnum barna