Morgunblaðið - 10.12.2020, Blaðsíða 77

MENNING 77
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 10. DESEMBER 2020
VIÐTAL
Einar Falur Ingólfsson
efi@mbl.is
„Ég hef unnið að þessari sýningu allt
síðasta ár, í samstarfi við sýningar-
stjórann Markús Þór Andrésson. Í
upphafi gerði ég mér alls ekki grein
fyrir í hverju vinnan væri fólgin
enda hef ég aldrei unnið að yfirlits-
sýningu áður,“ segir Sigurður Árni
Sigurðsson myndlistarmaður. Við
ræðum saman þar sem við göngum á
milli verka á sýningu hans ÓraVídd
sem loksins mátti opna í vestursal
Kjarvalsstaða eftir að opnunin hafði
dregist í nokkrar vikur vegna veiru-
faraldursins. En nú loksins eru allir
velkomnir, með grímu, og sjón er
svo sannarlega sögu ríkari. Enda
Sigurður Árni einn athyglisverðasti
listamaður sinnar kynslóðar hér og
þetta er, eins og hann segir, fyrsta
yfirlitssýningin sem sett er saman
með verkum hans; það elsta er frá
árinu 1990 en hluti sýningarinnar er
splunkuný og áður ósýnd verk.
Sigurður Árni sótti framhaldsnám
í Frakklandi og hefur starfað mikið
þar í landi, unnið með galleríi þar og
kennt við listaháskóla. Hann „hefur
alla tíð spunnið stef við málverkið og
tekist á við eiginleika þess miðils“,
eins og segir í tilkynningu frá safn-
inu. „Segja má að verk hans fjalli um
það hvernig við horfum á heiminn í
kringum okkur, þau vekja spurn-
ingar um eðli og takmörk sjónsviðs-
ins og hvernig það leggur grunn að
heimsmynd okkar.“ Þá segir að til-
raunir „Sigurðar Árna hafa leitt
hann á brautir fjarvíddar og rýmis,
hvort heldur með nokkurs konar
sjónhverfingum á tvívíðum fleti eða
með því að skapa þrívíð verk. Þar
kemur samspil ljóss og skugga iðu-
lega við sögu og hann er kunnur af
verkum sem sýna skuggavarp með
ýmsum hætti“.
Í tengslum við sýninguna gefur
Listasafn Reykjavíkur út veglega
sýningarskrá með ljósmyndum af
sýningunni, myndum af verkum og
textum um listamanninn og við-
fangsefni hans. Þar skrifar Michel
Gauthier, sýningarstjóri við Centre
Pompidou í París, ítarlega fræði-
grein um Sigurð Árna og list hans,
Auður Ava Ólafsdóttir rithöfundur
ræðir við hann um ferilinn og Mark-
ús Þór Andrésson skrifar um þró-
unina.
Unnið fram og til baka
„Við undirbúning sýningarinnar
fór ég að gramsa í mörgu sem ég hef
ekki skoðað lengi og fannst það
áhugavert,“ segir Sigurður. „Það er
hægt að setja yfirlitssýningar upp á
ýmsa vegu. Elsta verkið hér er frá
1990 en þessi tvö þarna, frá 1993 og
1996“ – hann bendir á stór málverk –
„hef ég aldrei sýnt á Íslandi fyrr. Og
mér hefði aldrei dottið í hug að setja
annað þeirra í þetta samhengi en
Markús sá ljósmynd af því og vildi
endilega að ég græfi það upp. Það er
gott dæmi um þær vangaveltur og
samtöl sem við áttum um verkin mín
og ferilinn.“
Sigurður bjó til módel af salnum á
Kjarvalsstöðum á vinnustofunni og
fór að skipuleggja uppsetninguna.
Reyndi hann að velja verk sem
sýndu öll helstu viðfangsefni hans
frá þessum tíma?
„Ekki að það væru hér endilega
verk frá öllum tímabilum en ég hafði
strax ákveðin verk í huga og við sýn-
ingarstjórinn vorum sammála um
þau,“ segir hann. „Okkur finnst þau
gefa góða mynd af því sem ég var að
gera á þeim tíma þegar þau urðu til
en vísa líka til þess sem ég gerði í
framhaldinu. Hér eru því ákveðin
verk sem mér finnst skipta miklu
máli.Við vildum ekki setja verkin
upp í tímaröð og ástæðan er sú að ég
hef alltaf unnið svolítið fram og til
baka. Ég vinn gjarnan í klösum, er
með nokkur verk í einu í vinnslu, og
þau eru iðulega í samtali við verk
sem ég hafði ýmist gert áður eða átti
eftir að gera. Og vonandi er ég alltaf
að horfa áfram.“
Eins og fyrr segir eru nokkur ný
verk á sýningunni og Sigurður segir
þau vera gott dæmi um það samtal
sem myndast hér á milli verka.
Hann tekur „Sökkla“ sem dæmi, ný
verk úr plexígleri í nokkrum litum
sem sótt eru í form blindramma sem
strigar málverka eru strekktir á.
„Ég var byrjaður að fikra mig
áfram með þau verk fyrir nokkrum
árum en þessi sýning ýtti mér í að
klára þau. Þau eru í markvissu sam-
tali við eldri verk hér.“ Sigurður
þagnar og horfir yfir salinn með fjöl-
breytilegum verkunum, málverkum,
teikningum og álskúlptúrum sem
voru á sýningunni þegar hann var
fulltrúi Íslands á Feneyjatvíær-
ingnum árið 1999. Segir svo: „Í
þessu ferli hefur það komið mér svo-
lítið á óvart hvað ég á í miklu samtali
við sjálfan mig. Sýningin spannar
þessi 30 ár og mér finnst ég ekkert
vera endilega búinn að leysa ennþá
ákveðin próblem sem ég var að velta
fyrir mér strax við gerð elstu verk-
anna hér. Þótt mér hafi miðað eitt-
hvað áfram þá held ég að þau séu
ekkert endilega alveg leyst,“ segir
hann og brosir.
Jafnvægið í náttúrunni
Eitt af stærstu verkum Sigurðar
Árna er Sólalda frá 2000 sem er á
Sultartangavirkjun. Á sýningunni er
fimm mínútna myndbandsverk sem
sýnir verkið á tólf klukkustundum
við sumarsólstöður en þá myndast
samhverft og heillandi skuggavarp
af lágmyndinni.
„Það er gaman að sjá Sólölduna
svona, hvernig hún virkar og hér við
hlið hinna verkanna,“ segir Sig-
urður. „Hugmyndin að Sólöldu er í
beinu samtali við garðamálverkin og
módelið í hinum enda salarins. Þar
vann ég út frá ljósi og hvar skuggar
af trjám ættu að lenda. Í staðinn fyr-
ir kúlutrén eru í Sólöldu stálbitar
sem varpa skuggum á ákveðna staði
á ákveðnum tíma. Þar býr sólin til
eða undirstrikar jafnvægið í sjálfri
náttúrunni.“
Og við förum að tala um skugga-
spilið sem lengi hefur verið mikil-
vægur þáttur í verkum Sigurðar,
bæði í tvívíðum verkum og þrívíðum.
Hann segir að á sýningunni megi sjá
ákveðna þróunarsögu í þeirri úr-
vinnslu og hún tengist elsta verkinu,
„Ský og vatn“ frá 1990, þar sem við-
fangsefnið sé tenging við einhvers
konar fullkomnun í náttúrunni og
hringrásina innan hennar. Og þar
hafi hann verið farinn að vinna úr
hugmyndum um yfirborð og það
sem sé undir því, sem hafi orðið
langtímaviðfangsefni.
„Þessar hugmyndir urðu sífellt
skýrari í málverkunum, tengjast
sögulegu samhengi málverksins sem
fyrirbæris og líka hugsunum mínum
um forgrunn, miðrými og bakgrunn.
Strax um 1990 var bakgrunnur í
málverki farinn að trufla mig. Mér
fannst ég lítið komast áfram með
það en svo þegar ég fór fyrir nokkr-
um árum að gera álverk eins og eru
hér, lágmyndir, sá ég að þar var
mögulega komin lausnin sem ég
hafði leitað tuttugu árum fyrr.
Svona er ég lengi að hugsa!“ segir
hann og hlær.
Úrvinnsla hugmyndanna birtist
þannig með margvíslegum og
heillandi hætti í verkunum. Göt í og
skuggavarp frá lituðu gleri er til að
mynda með öðrum hætti en sömu
fyrirbæri á máluðum striga. Og þeg-
ar horft er yfir feril Sigurðar má sjá
að fyrir aldamót vann hann oft með
það sem má kalla þekkjanlegt land
en sneri sér svo meira að formrænni
glímu um verkin sjálf.
„Já, það er bókstaflegra landslag
sem birtist í upphafi og verður
smám saman abstrakt, og hug-
myndafræðilegt. Það sést hvergi
betur en í Sólöldu en þar fáum við
svo góða tilfinningu fyrir sólinni en
líka skugganum. Það má líka segja
að persónur og hlutir verði hvergi
greinanlegri en í skugganum af
sjálfum sér,“ segir hann þar sem við
stöndum við eina málverkið af fólki á
sýningunni, en það eru bara skuggar
af fólki. „Kannski er persónan ein-
mitt skýrust svona,“ segir Sigurður
Árni. „Bara skugginn.“
„Á í miklu samtali við sjálfan mig“
 ÓraVídd, yfirlitssýning á verkum
Sigurðar Árna Sigurðssonar, hefur
verið opnuð á Kjarvalsstöðum
Ljósmynd/Vigfús Birgisson
ÓraVídd Á Kjarvalsstöðum – elsta verkið Ský og vatn (1990) fyrir miðju, eitt það nýjasta, Valerie (2020,) til vinstri.
Morgunblaðið/Einar Falur
Listamaðurinn „Það má líka segja að persónur og hlutir verði hvergi
greinanlegri en í skugganum af sjálfum sér,“ segir Sigurður Árni.
Sökklar Hluti eins nýju verkanna
sem vísar til blindramma.
Ljósmynd/Vigfús Birgisson
Laugavegi 178,105 Rvk. | Sími 551 3366 | www.misty.is
Opið virka daga kl. 10-18, laugardaga kl.10-14
Gefðu notalega jólagjöf
NÁTTFÖT FRÁ
VANILLA
Drauma mjúkt viscose,
fallegarblúndur og
klæðileg snið.
Náttsett 17.950,-
Keyrum út frítt samdægurs á höfuðborgarsvæðinu.