Dagblaðið Vísir - DV - 22.01.2021, Síða 11

FRÉTTIR 11
Það var um tíma
óljós staða og
óheppileg.
DV 22. JANÚAR 2021
heim vildi hún vinna áfram
með þessum hópi en það var
ekki auðvelt og enginn sál­
fræðingur að vinna mark­
visst með krabbameins­
veikum. Hún fékk loks inni á
krabbameinsdeild á Sjúkra­
húsi Reykjavíkur, þar sem
Landspítalinn í Fossvogi
er nú. Sigurður Björnsson
krabbameinslæknir var þar
yfirlæknir en hann var enn
fremur formaður Krabba­
meinsfélagsins. Hann fékk
Höllu fyrst inn í hlutastarf
en stöðugildið stækkaði hratt.
Sigurður gerði Höllu ljóst að
það væri sjálfsögð skylda hjá
nýjum starfsmanni í þessum
geira að sinna sjálfboðaliða­
starfi hjá Krabbameinsfélag­
inu svo hún kynntist starfi fé­
lagsins og aðildarfélaga fyrst
og fremst með fræðsluerind­
um.
Eftir níu ára starf á spítal­
anum réð Halla sig sem
framkvæmdastjóra Sálfræð­
ingafélags Íslands en tók svo
við sem framkvæmdastjóri
Krabbameinsfélagsins 2017.
Reykingar, drykkja
og ofþyngd
Í huga margra hefur starf
Krabbameinsfélagsins aðal­
lega snúist um starf Leitar­
stöðvarinnar sem var lögð
niður um áramótin en Halla
bendir á að hlutverk félagsins
sé mun víðtækara. Yfirlýst
markmið Krabbameinsfé­
lagsins eru að fækka nýjum
tilfellum krabbameins, fækka
dauðsföllum af völdum sjúk­
dómsins og bæta lífsgæði
þeirra sem greinast með sjúk­
dóminn.
„Þegar krabbamein eru
annars vegar látum við okkur
allt varða. Í framkvæmd lýsir
það sér þannig að við sinnum
fræðslu og forvörnum, rann­
sóknum, ráðgjöf og hags­
munagæslu.
Félagið heldur úti öflugu
fræðslustarfi, við förum víða
með fræðsluerindi og fram­
leiðum ýmiss konar fræðslu­
efni. Hér er líka heilmikið
rannsóknastarf, bæði rann­
sóknir sem félagið stendur
sjálft fyrir og rannsóknir
sem unnar eru í samstarfi við
aðra, svo sem norrænar og
evrópskar rannsóknir.
Við rekum stóran vísinda­
sjóð sem var stofnaður árið
2015. Frá árinu 2017 hefur um
230 milljónum verið úthlutað
úr honum. Vísindamenn hafa
lýst þessu sem byltingu í
krabbameinsrannsóknum hér
á landi.
Hér vinna reyndir hjúkr­
unarfræðingar, félagsráðgjafi
og sálfræðingur sem veita
ráðgjöf og stuðning, og bjóða
einnig upp á ýmiss konar nám­
skeið, bæði fyrir sjúklinga og
aðstandendur. Í COVID hefur
þetta þróast mikið út í fjar­
þjónustu og aðgengi þeirra
sem búa úti á landi því orðið
enn meira. Starfsfólk félags­
ins fer enn fremur reglulega
út á land og um allt land er
fjöldi öflugra aðildarfélaga,“
segir Halla. Það er aldrei
langt í næsta krabbameins­
félag.
„Þá sinnum við hagsmuna­
gæslu, fylgjumst til að mynda
með hvað er að gerast á þingi í
þessum málaflokki og beitum
okkur fyrir stórum verkefn­
um eins og að koma á lagg­
irnar krabba meins áætlun.
Fyrsta íslenska krabbameins­
áætlunin var samþykkt árið
2019 en þetta er áætlun sem
Alþjóðaheilbrigðismálastofn­
unin lagði til árið 2002 að
þjóðir kæmu sér upp enda
mætti búast við auknum fjölda
krabbameinstilvika á næstu
árum.
Krabbamein er ein af stóru
heilbrigðisógnum okkar tíma,
fyrst og fremst því þjóðir
eru að eldast en lífsstíll nú­
tímafólks gerir það einnig að
verkum að við fáum frekar
krabbamein en áður. Danir
voru lengi eftirbátar annarra
Norðurlandaþjóða varðandi
greiningu og meðferð krabba­
meina, auk þess sem þeir
reykja mikið, drekka frekar
mikið og eru að þyngjast eins
og margar þjóðir. Þeir hins
vegar tóku sig á, komu sér
upp áætlun og fylgja nú skil­
greindum og fjármögnuðum
markmiðum, og hafa náð betri
árangri í mörgu tilliti.
Það voru mikil tímamót
þegar krabbameinsáætlunin
var samþykkt af heilbrigðis­
ráðherra en við höfum raunar
lítið heyrt af henni síðan en
félagið átti stóran hlut í því að
hún var gerð. Upphaflega átti
hún að gilda frá 2017­2020 en
þar sem hún varð ekki opinber
fyrr en 2019 ákvað ráðherra
að hún gilti til 2030 í staðinn.
Það er hins vegar ekki nóg
að samþykkja fínar áætlanir,
það þarf að fylgja þeim eftir
og þeim þarf að fylgja fjár­
magn,“ segir hún.
Rosaleg breyting
Mikið hefur verið fjallað
um þær breytingar sem
urðu á skimun vegna leg­
háls­ og brjóstakrabbameins
um áramótin þegar Leitar­
stöð Krabbameinsfélagsins
var lögð niður samkvæmt
ákvörðun heilbrigðisráðherra.
Skimun fyrir krabbameini í
leghálsi fluttist þá til heilsu­
gæslunnar en Landspítali tók
við skimunum fyrir krabba­
Halla segir
það hafa verið
hræðilegt
þegar upp
kom í haust
að leghálssýni
hafði verið
ranglega
greint.
MYND/STEFÁN
meini í brjóstum, í samvinnu
við Sjúkrahúsið á Akureyri.
Húsnæði Landspítalans er
ekki tilbúið og hann leigir því
aðstöðu og búnað af Krabba­
meinsfélagi Íslands í Skógar­
hlíð fyrir skimanir vegna
brjóstakrabbameins fram á
vormánuði þegar þjónustan
flyst á Eiríksgötu.
„Þetta er auðvitað rosaleg
breyting. Á meðan Leitar­
stöðin var starfandi komu í
hús um 2.000­2.500 konur í
hverjum mánuði. Fram á vor
koma konur áfram hingað í
brjóstaskimun en þær eru þá
í raun að koma til Landspítal­
ans. Það hafa reyndar ekki
margar konur komið síðan um
áramótin og ég held að Land­
spítalinn sé ekki farinn að
bjóða konum í brjóstaskimun.
Mér skilst að þær konur sem
hafa verið að koma séu konur
sem voru búnar að panta tíma
fyrir áramót,“ segir Halla.
Hún bendir á að þegar félag­
ið rak Leitarstöðina hafi það
verið byggt á þjónustusamn­
ingi við hið opinbera. „Við
lögðum Leitarstöðinni síðan
til viðbótarfé því peningarnir
sem við fengum frá Sjúkra­
tryggingum dugðu ekki til.“
Halla segir að lengi hafi
verið uppi hugmyndir um að
færa skimunina frá Leitar­
stöðinni en langtímaskipulag
hafi skort. „Frá árinu 2013
hafa allir samningar um leit­
arstarfið verið lengst til eins
og hálfs árs í einu og má segja
að þetta hafi haldið þessum
rekstri í heljargreipum. Það er
afskaplega vont fyrirkomulag
að gera ekki lengri samninga
því með þessum hætti var
starfsfólki haldið í óvissu. Það
var líka erfitt fyrir okkur að
þróa starfið en það tókst þó
að gera ýmsar breytingar til
batnaðar.
Á miðju ári 2017 kemur
síðan bréf frá heilbrigðis­
ráðuneytinu þar sem tilkynnt
er að það eigi að ganga frá
samningi um leitarstarfið til
þriggja til fimm ára. Þá átti
líka loksins að hefja viðræður
um að koma í gang skimun
fyrir krabbameini í ristli og
endaþarmi, verkefni sem
Krabbameinsfélagið og ráðu­
neytið höfðu lagt mikið fjár­
magn í. Það er hins vegar ekki
enn orðið að veruleika.
Af þessum lengri samningi
varð ekki, meðal annars þar
sem kemur í ljós andstaða af
hálfu Sjúkratrygginga sem
töldu að bjóða ætti starfsem­
ina út. Það var um tíma óljós
staða og óheppileg.
Það er síðan 2019 sem heil­
brigðisráðherra tilkynnir að
skimunin eigi að færast til
opinberra stofnana. Óskað var
eftir því við Krabbameins­
félagið að félagið sinnti
skimuninni áfram meðan
framtíðarfyrirkomulag væri
skipulagt og kæmi með til­
lögur að samkomulagi um það.
Félagið lagði fram tillögur
að þriggja ára samkomulagi
þannig að hægt væri að vinna
að flutningnum þannig að
hann gengi sem best og sem
minnst truflun yrði fyrir þær
konur sem koma í skimun.
Ekki varð heldur af því sam­
alltaf val. Það er það sem mér
finnst svo merkilegt við fólk,
að sjá að því eru eiginlega
engin takmörk sett hvað fólk
ræður við.“
Fólk fyrir fólk
Halla er menntaður sálfræð­
ingur og lauk prófi frá háskól­
anum í Árósum vorið 1998.
Hún er gift Baldri Eiríkssyni
sem starfar á upplýsinga­
tæknisviði Háskóla Íslands,
og saman eiga þau tvö börn
– dóttur sem nemur læknis­
fræði í Danmörku og son sem
var að ljúka stúdentsprófi frá
Menntaskólanum í Hamra­
hlíð. Ekki má svo gleyma fjöl­
skylduhundinum Vektori sem
er af tegundinni Miniature
Schnauzer.
Halla hleypur og hjólar,
prjónar og les. Hún er alin
upp á Hvammstanga en flutti
að heiman 16 ára þegar hún
byrjaði í Menntaskólanum á
Akureyri.
„Í litlu samfélagi eins og
Hvammstanga þá venst maður
því að ef eitthvað á að gerast
þá þurfa allir að taka þátt. Ég
er alin upp við það. Krabba­
meinsfélagið er auðvitað fé­
lagasamtök og hafa alla tíð
starfað þannig að þau sýna
frumkvæði og bregðast við
þörf sem er ekki sinnt. Þá fara
allar hendur upp á dekk. Hér
starfar fólk fyrir fólk.“
Áfallasálfræðin heillaði
Þegar Halla var við nám í
Danmörku er að komast á
skrið umræða um áfallasál­
fræði og áfallahjálp sem vakti
mikinn áhuga hennar. „Þarna
var verið að tala um heilbrigt
fólk sem verður fyrir lífsógn­
andi atburðum og þar undir
heyrðu síðan lífsógnandi sjúk­
dómar eins og krabbamein
eru. Ég fór í starfsnám hjá
danska Krabbameinsfélaginu
og fékk þá enn meiri áhuga á
málefninu. Á þessum tíma var
ekkert krabbamein í minni
fjölskyldu en ég átti vini sem
höfðu ungir misst foreldra
sína og vissi hvaða álag fylgdi
þessum veikindum.“
Þegar Halla flutti aftur